Της Νικολέτας Παναγιωτοπούλου,
Σημαντική εξέλιξη στη ρύθμιση της χρηματοοικονομικής διαφάνειας και της εταιρικής διακυβέρνησης αποτέλεσε, στην ελληνική νομοθεσία, η εισαγωγή του Νόμου 4449/2017. Ο νόμος αυτός, θα έλεγε κανείς, αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας των χρηματοοικονομικών αναφορών και στην ενίσχυση της εποπτείας των εταιρειών. Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα εξετάσουμε τον Νόμο αυτόν, υπό το πρίσμα κι άλλων σχετικών ελληνικών και ευρωπαϊκών κανονισμών. Τι σηματοδότησε, όμως, την ανάγκη για ενίσχυση της διαφάνειας; Παγκόσμια σκάνδαλα, όπως η κατάρρευση της Enron και της WorldCom, τα οποία αποκάλυψαν σοβαρές ελλείψεις στις πρακτικές λογιστικής διαχείρισης, ανέδειξαν την ανάγκη αυστηρότερων ρυθμίσεων της διαφάνειας και της εταιρικής διακυβέρνησης.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί και εν συνεχεία η ελληνική νομοθεσία έλαβαν μέτρα για την ενίσχυση της εποπτείας στον τομέα των εταιρειών. Κάνοντας μια ενδελεχέστερη αναδρομή στο παρελθόν, μετά τα σκάνδαλα αυτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες ψήφισαν τον Sarbanes-Oxley Act το 2002, που επέβαλε αυστηρούς κανόνες για την εταιρική διακυβέρνηση και την ανεξαρτησία των ελεγκτικών εταιρειών. Αυτό δημιούργησε παγκόσμια πίεση για την υιοθέτηση παρόμοιων κανονισμών και σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Στην Ευρώπη, η πρώτη μεγάλη απάντηση στα ζητήματα αυτά ήταν η Οδηγία 2006/43/ΕΚ, η οποία καθόρισε τις απαιτήσεις για την ανεξαρτησία των ορκωτών ελεγκτών και την αναγνώριση των ελεγκτικών εταιρειών.
Αυτή ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με τον Ν. 3693/2008. Παρόλα αυτά, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 έφερε στο προσκήνιο νέες αδυναμίες στην εταιρική διακυβέρνηση και την ελεγκτική διαδικασία, κυρίως στον χρηματοοικονομικό τομέα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να εκδίδει ως απάντηση την Οδηγία 2014/56/ΕΕ και τον Κανονισμό (ΕΕ) 537/2014. Αυτά τα ρυθμιστικά πλαίσια εστίασαν στην ανεξαρτησία των ελεγκτικών εταιρειών, καθώς και στις προϋποθέσεις για την ανάθεση ελεγκτικών καθηκόντων σε μεγάλες εταιρείες. Μετά από σωρεία νομικών εξελίξεων, φτάνουμε στο σήμερα. Η Ελλάδα, στο πλαίσιο της υποχρέωσης εναρμόνισης, ψηφίζει τον Νόμο 4449/2017 στις 24 Ιανουαρίου 2017.
Ο νόμος αυτός εισήγαγε αυστηρότερους κανόνες για τους ορκωτούς ελεγκτές και τις ελεγκτικές εταιρείες στην Ελλάδα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανεξαρτησία τους. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον υπό εξέταση Νόμο, οι εταιρείες υποχρεούνται να διατηρούν αποτελεσματικά συστήματα εσωτερικού ελέγχου και να εξασφαλίζουν τη διαφάνεια στις χρηματοοικονομικές αναφορές τους. Το άρθρο 3 του νόμου απαιτεί από τις διοικήσεις των εταιρειών να διασφαλίζουν την ακεραιότητα των οικονομικών τους καταστάσεων και να αναφέρουν τυχόν αδυναμίες στους εσωτερικούς ελέγχους.
Παράλληλα, ο Νόμος απαιτεί την ανεξαρτησία των ελεγκτικών εταιρειών και τη διασφάλιση της αμεροληψίας τους με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των ελεγκτών και την καθιέρωση αυστηρών κανόνων των ελεγκτικών διαδικασιών. Η ελληνική νομοθεσία για τη χρηματοοικονομική διαφάνεια συνάδει με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και τις οδηγίες, προωθώντας τη διαφάνεια στις χρηματοοικονομικές αναφορές των εταιρειών και την εσωτερική εποπτεία. Η εναρμόνιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες ενισχύει την ασφάλεια των χρηματοοικονομικών πληροφοριών και διασφαλίζει ότι οι ελληνικές εταιρείες ακολουθούν τα υψηλότερα πρότυπα διαφάνειας. Η Οδηγία 2013/34/ΕΕ ενσωματώνεται στον Νόμο 4449/2017 και απαιτεί από τις εταιρείες να παρέχουν πλήρεις και ακριβείς χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Η οδηγία αυτή προάγει τη διαφάνεια και την υπευθυνότητα των εταιρειών στις χρηματοοικονομικές τους αναφορές.
Παράδειγμα εφαρμογής είναι η απόφαση 3/2021 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, που αφορά την επιβολή προστίμων σε εταιρείες που δεν συμμορφώνονταν με την Οδηγία 2013/34/ΕΕ, η οποία αφορά τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων. Αυτή η απόφαση αναδεικνύει τη σημασία της διαφάνειας στις εκθέσεις τους και την αυστηρή εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανονισμών στην ελληνική αγορά. Οι εταιρείες που παραβιάζουν τέτοιες διατάξεις υπόκεινται σε κυρώσεις. Πρόβλεψη, βέβαια, υπάρχει και για τους ελεγκτές των ΟΔΕ (Οντότητες Δημοσίου Ενδιαφέροντος). Σύμφωνα με τον Νόμο αυτόν, οι ελληνικές εταιρείες που θεωρούνται οντότητες δημόσιου ενδιαφέροντος, όπως οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, οφείλουν να συμμορφώνονται με τους κανόνες αυτούς, με στόχο την πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων και την προστασία των μετόχων και των επενδυτών.
Ειδικότερα, επιβάλλονται αυστηρότερες υποχρεώσεις στους ελεγκτές των ΟΔΕ, όπως η ανεξαρτησία των ελεγκτών, η συνεχής ανανέωση του ελέγχου και η κατανομή ευθυνών μεταξύ των ελεγκτικών και διοικητικών οργάνων. Όσον αφορά τα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, αυτά έχουν αυξημένες ευθύνες για την ακρίβεια των οικονομικών καταστάσεων και τη συμμόρφωση με τις αρχές της διαφάνειας. Στην απόφαση ΑΠ 1031/2021, το δικαστήριο έκρινε υπεύθυνα τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου μιας εταιρείας για την παροχή παραπλανητικών οικονομικών στοιχείων, επιβάλλοντας βαρύ πρόστιμο για την παραβίαση των σχετικών διατάξεων, αναδεικνύοντας για ακόμα μια φορά την αυστηρότητα και την ανάγκη ύπαρξης του Νόμου 4449/2017.
Συμπερασματικά, ο υπό συζήτηση Νόμος, σε εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, χτίζει ένα αδιαπέραστο τείχος διαφάνειας και εμπιστοσύνης. Με την αυστηρή εφαρμογή του νόμου, η αγορά ανθεί σε σταθερά θεμέλια, ενώ οι επενδυτές μπορούν να κοιτούν το μέλλον με σιγουριά, γνωρίζοντας ότι η τάξη και η δικαιοσύνη καθοδηγούν κάθε τους βήμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εθνικό επίπεδο / Δίκαιο κεφαλαιαγοράς, hba.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- Νόμος 4449/2017, lawspot.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- ΚΑΝΟΝΙΣΜΌΣ (ΕΕ) αριθ. 537/2014, eur-lex.europa.eu. Διαθέσιμο εδώ.
- Enron: Η ιστορία μιας αδιανόητης εταιρικής απάτης, economistas.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- Νέο λογιστικό σκάνδαλο στη WorldCom, kathimerini.gr. Διαθέσιμο εδώ.
