Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Τι είναι ένα παράδοξο; Όπως πληροφορούμαστε ήδη πριν την εισαγωγή του σημερινού βιβλίου, πρόκειται για κάτι παράξενο, αλλιώτικο και αλλόκοτο που συμβαίνει ενάντια στην κοινή λογική. Τα παράδοξα είναι παράξενα πράγματα, που υπάρχουν για να αψηφούν τις προσδοκίες και τη λογική, κάνοντας τον καθένα από εμάς να αναρωτιέται πώς μπορούν να συνυπάρχουν δύο φαινομενικά αντιφατικές πραγματικότητες. Η Ελλάδα, επίσης, θεωρείται συχνά ως χώρα παραδόξων — όπου το λίκνο της δημοκρατίας βρίσκεται εκτεθειμένο στην οικονομική αστάθεια και παλεύει με σύγχρονες πολιτικές κρίσεις. Στο βιβλίο «Παράδοξη Χώρα», ο Τάκης Παππάς εμβαθύνει σε αυτήν ακριβώς την έννοια, διερευνώντας την περίπλοκη σχέση της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους ομολόγους της και ρωτώντας γιατί η πορεία της χώρας φαίνεται τόσο παράδοξη στο πλαίσιο άλλων εθνών στην περιφέρεια της Ευρώπης.
Το συγκεκριμένο βιβλίο, που εκδόθηκε το 2024 από τις Εκδόσεις Πατάκη, προσφέρει μια νέα προοπτική στην οικονομική και πολιτική τροχιά της Ελλάδας, ειδικά σε σύγκριση με χώρες όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Έχοντας μεγαλώσει στην Ελευσίνα, ο συγγραφέας του βιβλίου Τάκης Παππάς σπούδασε νομικά στην Ελλάδα πριν μετακομίσει στις ΗΠΑ για να ακολουθήσει τη συγκριτική πολιτική, αποκτώντας το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Yale. Υπήρξε καθηγητής συγκριτικής πολιτικής σε ελληνικό πανεπιστήμιο πριν παραιτηθεί και έκτοτε έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα ευρωπαϊκά ιδρύματα. Ως ένας έμπειρος πολιτικός επιστήμονας, ο Παππάς έχει αφήσει το στίγμα του στη διεθνή σκηνή με το πρωτότυπο έργο του για τον λαϊκισμό, την πολιτική ηγεσία και τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Στο νέο του βιβλίο, ο Παππάς χρησιμοποιεί μια συγκριτική μέθοδο για να διερευνήσει γιατί η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι μοιράζεται πολλές ομοιότητες με άλλα ευρωπαϊκά περιφερειακά κράτη όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, συχνά βρίσκεται εκτός τροχιάς ανάπτυξης, το φαινόμενο που ο ίδιος ορίζει ως «ο γρίφος της ελληνικής υστέρησης». Ο Παππάς ξεκινά με μια ευφάνταστη άσκηση, απεικονίζοντας τρία παιδιά που γεννήθηκαν το 1973 στην Αθήνα, στο Δουβλίνο και στη Λισαβόνα. Παρά το γεγονός ότι οι οικογένειές τους είχαν παρόμοιο μέσο εισόδημα εκείνη την εποχή, η εξέλιξη της ζωής των τριών ενηλίκων πλέον διαφέρει ριζικά τα επόμενα πενήντα χρόνια. Οι Ιρλανδοί και οι Πορτογάλοι πολίτες βιώνουν σημαντικές βελτιώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο, ενώ οι Έλληνες υστερούν, απολαμβάνοντας μόνο περιορισμένη βελτίωση από τις προηγούμενες γενιές. Αυτό το χάσμα, υποστηρίζει ο Παππάς, δεν είναι απλώς θέμα οικονομικής ανισότητας αλλά αντανάκλαση βαθύτερων δομικών και πολιτισμικών ζητημάτων εντός του ελληνικού κράτους.
Ο συγγραφέας εντοπίζει τις ρίζες αυτών των διαφορών στα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, διακρίνοντας τη σύγχρονη τροχιά της Ελλάδας σε τέσσερις διακριτές περιόδους: Πόλωση (1974-1981), Λαϊκισμός (1982-1995), Φούσκα (1996-2009) και Κρίση (2010-2022). Αντιπαραβάλλει την ταραχώδη ιστορία της Ελλάδας, που χαρακτηρίζεται από εμφύλιους πολέμους, εσωτερικές διαιρέσεις και «έλλειψη κουλτούρας συναίνεσης», με τη σχετικά σταθερή ανάπτυξη της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. Με αυτόν τον τρόπο, ο Παππάς υπογραμμίζει την απουσία μιας συνεκτικής πολιτικής κουλτούρας στην Ελλάδα, η οποία θα βασιζόταν στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, τον πολιτικό φιλελευθερισμό και τον ευρωπαϊσμό, γεγονός το οποίο επέτρεψε στον λαϊκισμό και το αντιευρωπαϊκό αίσθημα να ριζώσει.
Το βιβλίο υπογραμμίζει επίσης τις δυνατότητες αλλαγής. Ο Παππάς βλέπει μια μοναδική ευκαιρία στο τρέχον πολιτικό κλίμα για την Ελλάδα να υιοθετήσει μια κουλτούρα συναίνεσης, καθώς τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα συμφωνούν πλέον στα βασικά της διακυβέρνησης. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, ιδιαίτερα κατά τη γνώμη του συγγραφέα από ορισμένες πολιτικές δυνάμεις, που αντιστέκονται στη συνεργασία και φαίνονται περισσότερο εστιασμένες στην επιστροφή στην πόλωση.
Στο έργο αυτό, ο συγγραφέας προσφέρει μια στοχαστική και ενδελεχή ανάλυση της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας, συνδυάζοντας ιστορία, οικονομία και πολιτική θεωρία. Η συγκριτική του προσέγγιση καθιστά το βιβλίο ιδιαίτερα πολύτιμο για όσους ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τη θέση της Ελλάδας στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αυτό που ξεχωρίζει το συγκεκριμένο βιβλίο από άλλες μελέτες για τη σύγχρονη Ελλάδα είναι η αναδρομή του στις δομικές και πολιτισμικές δυνάμεις που έχουν διαμορφώσει τη μοναδική διαδρομή της χώρας. Ενώ το βιβλίο δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις στο περίπλοκο «ελληνικό παράδοξο», παρέχει ένα πλαίσιο για την κατανόηση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα και των πιθανών λύσεων. Η γραφή είναι σαφής και προσιτή, ακόμη και για αναγνώστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις πολιτικές επιστήμες, καθιστώντας το ένα ανάγνωσμα όχι μόνο για τους ακαδημαϊκούς, αλλά και για όποιον ενδιαφέρεται για τα θέματα που πραγματεύεται.
