Της Μαρίας Σαντοριναίου,
Η άνοια είναι μια κατάσταση απώλειας μνήμης και συνείδησης που συχνά συνοδεύει το γήρας και θεωρείται ως επακόλουθο της πνευματικής έκπτωσης των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας. Χαρακτηρίζεται από απουσία κρίσης, αλλαγή συμπεριφοράς, επιθετικότητα , σταδιακή αποξένωση και μειωμένα κοινωνικά αντανακλαστικά που προϋπάρχουν όλων, όπως παραδείγματος χάριν η μη συμμετοχή σε δραστηριότητες αρεσκείας ή η μη ικανότητα παρακολούθησης συζητήσεων ενδιαφέροντος. Χαρακτηριστικά τα άτομα αυτά δεν δύνανται να βρουν το σωστό όρο στην έκφραση και δεν κατανοούν πλήρως τη ροή της ομιλίας, ενώ ευκολότερα ανταποκρίνονται σε ένα θέμα που αφορά πολλούς με γενικόλογες φράσεις ενώ αδυνατούν σε άμεση ανταπόκριση σε προσωπικές ερωτήσεις ή στην επίλυση προβλημάτων.
Οι περισσότεροι έχουν κατατάξει και όχι αδίκως, αν σκεφτεί κανείς τη συχνότητα, αυτή τη νόσο στα άτομα άνω των 65 ετών που από τότε και έπειτα ανήκουν τυπικά στην τρίτη ηλικία. Ωστόσο, ένα ποσοστό 5% περίπου εμφανίζει την ασθένεια ή συμπτώματά της σε πολύ νεότερη ηλικία. Ενώ δεν πρέπει να παραλειφθεί το γεγονός ότι οι άνοιες αναπτύσσονται αρκετά και σε άτομα με διανοητική καθυστέρηση ή συναισθηματικά βαλλόμενα. Σε ακραίες περιπτώσεις με ισχυρά γονιδιακή προέλευση η άνοια εμφανίζεται πριν καν την ενηλικίωση ενός παιδιού με διαφορετικά συμπτώματα που αφορούν εντονότερα την κρίση, τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και τη συγκέντρωση.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να γίνει μια διάκριση μεταξύ όρων. Η άνοια αφορά το πρότυπο συμπεριφοράς με διαφορές σε κριτική σκέψη και συνείδηση. Υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές της νόσου, πχ αγγειακές ή μετωποκροταφικές με γνωστότερη όλων την ασθένεια του Alzheimer από τον ομώνυμο ιατρό που αφορά την τρίτη ηλικία κατά κόρον.
Όσον αφορά τη διάγνωση, τα πρώιμα σημάδια συνιστούν το ψυχιατρικό ιστορικό, προοδευτικά νευρολογικά χαρακτηριστικά ή ιστορικό επιληψίας, γνωστικές αλλαγές, τροποποιήσεις συμπεριφοράς και ελάχιστη βελτίωση των παραπάνω με παρέμβαση ή ακόμα και αγωγή. Εθισμοί όπως το αλκοόλ και οι εξαρτησιογόνες ουσίες επιδεινώνουν μια προϋπάρχουσα γενετική προδιάθεση που σε μεγάλο βαθμό ακολουθεί τη νεανική άνοια. Μάλιστα, για τη νεανική άνοια η διάγνωση περιλαμβάνει γενεαλογικό δένδρο τριών γενεών, ιστορικό παρεμβάσεων ακόμα και μαθησιακές δυσκολίες. Τα ιατρικά δεδομένα συνδέονται και με απεικονίσεις του εγκεφάλου, προσυμπτωματικό και γονιδιακό έλεγχο. Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η λήψη εγκεφαλονωτιαίου υγρού με παρακέντηση ειδικότερα στη νεανική μορφή που μελετάται στο παρόν άρθρο για τη μέτρηση ειδικών υποτύπων ενός συσσωρευμένου προϊόντος του μεταβολισμού, του Αβ αμυλοειδούς που φαίνεται να βρίσκεται σε αυξημένες ποσότητες σε μεγάλο ποσοστό ανοϊκών ασθενών.
Η άνοια αυτού του είδους σχετίζεται και με αυτοάνοσα νοσήματα (πχ σαρκοείδωση), σε φλεγμονώδεις καταστάσεις πχ σε λοίμωξη από ιό, δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα ή μεταβολικές διαταραχές πχ ζητήματα θυρεοειδούς.
Τα άτομα με άνοια πριν την ηλικία των 45 ετών συνήθως είναι φορείς μια αυτοσωμικής επικρατούσας μετάλλαξης με 50% κληρονόμησης σε ήδη υπάρχοντες απογόνους. Αυτό δείχνει ισχυρή προδιάθεση. Παράδοξο είναι ότι το προσδόκιμο των ανθρώπων με νεανική μορφή της πάθησης είναι μεγαλύτερο σε σχέση με αυτή των ηλικιωμένων. Σαν παράδειγμα για να καταστεί αυτό σαφές είναι πως κάποιος που διαγιγνώσκεται στην τέταρτη δεκαετία της ζωής του μπορεί να συμπληρώσει ευκολότερα την όγδοη σε σχέση με κάποιον που η νόσος “τον χτυπά” στην έβδομη δεκαετία της ζωής του.
Θεραπεία για τη νόσο δεν μπορεί να πει κανείς πως υφίσταται. Μια κατηγορία φαρμάκων δίνεται ίσως ανακουφιστικά ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η βελτίωση άλλων παθήσεων του ατόμου ιδιαίτερα που σχετίζονται με το καρδιαγγειακό βοηθούν στην βραδύτερη εξέλιξή της.
Κανείς δεν αμφισβητεί τη δυσκολία της άνοιας τόσο για τον ίδιο τον άνθρωπο που ουσιαστικά χάνει τον εαυτό του, την ταυτότητά του, τις αξίες και την κριτική του. Δεν είναι μικρό άλλωστε και το έργο των φροντιστών του καθώς επιβαρύνεται στο σύνολο η οικογένεια αυτών των ατόμων με υπέρογκες σταδιακά υποχρεώσεις. Πόσο μάλλον αν σκεφτεί κανείς η δυσκολία αυτή να χαρακτηρίζει νέους ανθρώπους σταματώντας ουσιαστικά τη ροή της ζωής τους, δυστυχώς, ανεπιστρεπτί σε αρκετές περιπτώσεις. Κάθε αλλαγή στη συμπεριφορά ανεξήγητα και επαναλμβανόμενα στα οικεία πρόσωπά μας απαιτούν την προσοχή μας, την παρέμβαση ενός επιστήμονα υγείας και την ευρύτερη πρόγνωση, διάγνωση και κατάλληλη φροντίδα.
Γιατί κάθε άνθρωπος αξίζει μια ζωή με τον αληθινό, τον υγιή εαυτό του…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Young-onset dementia diagnosis, management and care: a narrative review, The medical journal of Australia, διαθέσιμο εδώ
