Της Αντωνίας Αποστόλου,
Από την 28η Νοεμβρίου έως την 1η Δεκεμβρίου 1943, πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη της Τεχεράνης (Tehran Conference), γνωστή και με την ονομασία “Eureka”. Παρόλο που η εν λόγω διάσκεψη κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν είναι ευρέως γνωστή, έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την συνέχεια του πολέμου, και συνεπώς για την έκβασή του. Σε αυτήν συμμετείχαν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Franklin Roosevelt, ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Winston Churchill και ο Γενικός Γραμματέας της Σοβιετικής Ένωσης, Joseph Stalin.
Το 1943 ο πόλεμος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, με τους μεγάλους Συμμάχους να αντιμάχονται τις δυνάμεις του Άξονα. Είχε αρχίσει ήδη να διαφαίνεται πως η πλάστιγγα έγερνε υπέρ των Συμμάχων. Ωστόσο, όλα ήταν ακόμη ρευστά και πολλά ήταν αυτά που θα κρίνονταν από την στρατιωτική επιχείρηση που αποφάσισαν οι Σύμμαχοι να διεξάγουν στο Δυτικό Μέτωπο, ως ένα αποφασιστικό και τελικό χτύπημα κατά των Ναζί. Είχε κριθεί πλέον απαραίτητο να συγκεντρωθούν οι τρεις ηγέτες και να αποφασίσουν τις μετέπειτα κινήσεις τους με στόχο την λήξη του πολέμου και την νίκη τους.
Σε σχετικό άρθρο του BBC το 1952, αναφέρεται ότι ο Πρόεδρος Roosevelt και ο Πρωθυπουργός Churchill ειδοποίησαν τον Stalin για την αναγκαιότητα αυτής της τριήμερης Διάσκεψης, για να παρθούν αποφάσεις σχετικά με την διατηρούμενη απειλή των Ναζί και το επόμενο τους βήμα. Μάλιστα, ο Churchill έστειλε τελεσίγραφο στον Stalin, λέγοντας πως «Απεφασίσαμεν να επιτεθώμεν εναντίον της Γερμανίας, με όλας μας τα δυνάμεις, εντός του 1943».
Αν και κατά την διάρκεια των συζητήσεων κυριαρχούσαν τα στρατιωτικά ζητήματα, δόθηκε μεγάλη έκταση στα πολιτικά ζητήματα, κάτι το οποίο δεν είχε ξανασυμβεί σε παλαιότερες συναντήσεις ηγετών συμμαχικών χωρών. Ο Stalin τόνισε ότι η Σοβιετική Ένωση έπρεπε να διατηρήσει τα σύνορα που προβλέπονται στο Γερμανό-Σοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης που υπεγράφη το 1939 και από την Ρώσο-Φινλαδική Συνθήκη του 1940. Εκτός αυτού δήλωσε πως επιθυμούσε τις ακτές της Βαλτικής Πρωσίας.
Καθ’ όλη την διάρκεια των συζητήσεων, η Γερμανία βρισκόταν στο επίκεντρο, αλλά οι «Τρεις» εξακολουθούσαν να κοιτούν την επόμενη μέρα από την λήξη του πολέμου με αβεβαιότητα. Οι αποφάσεις τους ήταν ανακριβείς για το ζήτημα του μεταπολεμικού οργανισμού και στο Πολωνικό Ζήτημα οι δυτικοί Σύμμαχοι και ο Stalin βρίσκονταν σε διχόνοια. Ο Σοβιετικός ηγέτης εξέφρασε την έντονη απέχθειά του για την εξόριστη πολωνική κυβέρνηση στο Λονδίνο.
Στο τέλος της Διάσκεψης, και οι τρεις εξέδωσαν «Μία Δήλωση των Τριών Δυνάμεων σχετικά με το Ιράν». Στο πλαίσιο αυτό, και οι τρεις ηγέτες ευχαρίστησαν το Ιράν για την ενίσχυση που τους πρόσφερε κατά της Γερμανίας. Της υποσχέθηκαν ότι θα την παράσχουν οικονομική βοήθεια τόσο κατά την διάρκεια του πολέμου όσο και μετά αυτού. Το αξιοσημείωτο εδώ, είναι πως οι κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών εξέφρασαν «μία επιθυμία για διατήρηση της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράν».
Οι αποφάσεις που λήφθηκαν στην διάσκεψη αφορούσαν την ανάγκη υποστήριξης της γιουγκοσλαβικής αντίστασης, καθώς και την απόπειρα εμπλοκής της Τουρκίας στο πλευρό των Συμμάχων. Ακόμη, υπήρξε σχετική συζήτηση για την έναρξη της μυστικής «Κυρίαρχης Επιχείρησης» (“Overlord Operation”), η οποία συσχετιζόταν με την απόβαση των Συμμάχων στην Νορμανδία και για την πιθανότητα απόβασης στην νότια Γαλλία. Τέλος, εξετάσθηκε το ενδεχόμενο μία συνδυαζόμενη επίθεση των δυνάμεων της Σοβιετικής Ένωσης στο ανατολικό μέτωπο αποσκοπώντας την διατήρηση των γερμανικών δυνάμεων σε εκείνη την περιοχή, ώστε να μην μπορούν να μετακινηθούν στα νέα δυτικά μέτωπα.
Ο Roosevelt κατάφερε να εξασφαλίσει πολλούς από τους στόχους του σε αυτήν την Διάσκεψη. Ο Stalin δεσμεύτηκε να συμμετάσχει στο πόλεμο ενάντια της Ιαπωνίας και εξέφρασε την υποστήριξή του στο Roosevelt για την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών. Το πιο σημαντικό από όλα είναι πως ο Roosevelt θεώρησε πως είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του Stalin, αποδεικνύοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν διατεθειμένες να διαπραγματευτούν απευθείας με την Σοβιετική Ένωση. Παρόλα αυτά, ο Stalin κέρδισε δοκιμαστικές παραχωρήσεις στην Ανατολική Ευρώπη, οι οποίες θα επιβεβαιωθούν κατά την διάρκεια των ακόλουθων διασκέψεων που θα πραγματοποιηθούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Office of the Historian: «Η Διάσκεψη της Τεχεράνης», history.state.gov, διαθέσιμο εδώ
- «Διάσκεψη της Τεχεράνης», britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Παναγιώτης Λιαρκόβας & Χρήστος Παπαγεωργίου (2023), «Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί, Πολιτικές», Εκδόσεις Τζιολα, Θεσσαλονίκη
