Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Ένα από τα πιο συγκλονιστικά λογοτεχνικά έργα του εικοστού αιώνα αποτελεί η Ζούγκλα του Upton Sinclair. Προλεταριακό μυθιστόρημα στη στρατευμένη λογοτεχνία αλλά πολύ περισσότερο ένα ιστορικό ντοκουμέντο και μία δυνατή καταγγελία για τις άθλιες συνθήκες εργασίας στην Αμερική, την ανελέητη εκμετάλλευση και την αδυσώπητη αδικία που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή.
Ο Upton Sinclair ήταν πολιτικός συγγραφέας και ακτιβιστής. Γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1878 στη Βαλτιμόρη. Με τα συγγραφικά του έργα ανέδειξε τα έντονα κοινωνικά προβλήματα που ισοπέδωναν τους αδύναμους και είχε σημαντική επίδραση στην κοινωνική και πολιτική ζωή των Η.Π.Α. Υπερασπιζόμενος τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, διείσδυσε στα σκοτάδια της διαφθοράς και της ανθρώπινης εξαθλίωσης των βιομηχανιών και έδωσε φωνή σε χιλιάδες ανθρώπους.
Αναντίρρητα, η Ζούγκλα είναι έργο σταθμός τόσο για τη δική του γραφίδα όσο και για την αμερικανική λογοτεχνία. Εκδόθηκε το 1906 και είναι το έκτο κατά σειρά βιβλίο του. Ως αποτέλεσμα δημοσιογραφικής έρευνας για τις συνθήκες που αναγκάζονταν να εργαστούν οι άνθρωποι στα σφαγεία του Σικάγο, προκάλεσε διττό αντίκτυπο. Πρόβαλλε και στηλίτευσε την —δίχως έλεος— κακομεταχείριση των φτωχών και παράλληλα παρακίνησε την έντονη ανησυχία της κοινής γνώμης για την κακή ποιότητα του κρέατος προς κατανάλωση.
Με τη διεκτραγώδηση του αγώνα για επιβίωση των Λιθουανών μεταναστών στην Αμερική, ο Sinclair υφαίνει με παραστατικό πλούτο και κυνικότητα τη σκληρή πραγματικότητα της εκβιομηχάνισης στις αρχές του 1900. Ο Jurgis Rudkus, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, μεταναστεύει από τη Λιθουανία μαζί με την αρραβωνιαστικιά του και την οικογένειά της στη χώρα των οραμάτων και των ευκαιριών για μία νέα αρχή. Οι προσδοκίες του για ένα βιώσιμο μέλλον κατακρημνίζονται άμεσα. Συναντάει την εκμετάλλευση σε κάθε συνδιαλλαγή, βιώνει την κοινωνική ανισότητα και την αδικία. Οι φρικτές συνθήκες εργασίας στην «Κρεατούπολη» δε του προκαλούν τρόμο —όντας σωματικά δυνατός— αλλά σύντομα θα καταλάβει πως είναι αναλώσιμος αφού οι βάρβαρες ώρες στα σφαγεία θα επιφέρουν σωματικές βλάβες. Η οικογένεια των μεταναστών θα προσπαθήσει να διαμοιράσει το δυσβάσταχτο βάρος της νέας τους ζωής, αλλά οι προσπάθειές τους δεν καταλήγουν πουθενά. Το σύστημα μοιάζει με μία μηχανή σύνθλιψης την οποία ούτε οι ίδιοι μπορούν να αποφύγουν.
Οι συμφορές διαδέχονται η μία την άλλη για τον συμπαθητικό και συνάμα αξιολύπητο Jurgis. Η ένδεια τον οδηγεί κάθε φορά ένα βήμα πιο κοντά στον θάνατο, τη μόνη λυτρωτική διέξοδο από την απελπισία και την απόγνωση. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου είναι πιο ζοφερό από το προηγούμενο στην απερίγραπτη καθημερινότητα των εργατών-σκλάβων. Τόσο έντονα, που οι σκηνές στο Σικάγο προσομοιάζουν σε μία φυλακή απόλυτης αθλιότητας. Και στην ανελέητη σκλαβιά, η αξία της ζωής του εργάτη δεν είναι μεγαλύτερη από αυτή του γουρουνιού που καταλήγει στα σφαγεία. Ο ήρωας θα ανακαλύψει ένα νέο πολιτικό κίνημα που αναδύεται, τον σοσιαλισμό. Και θα πειστεί πως με την ιδεολογία του θα καταπολεμηθεί η ακραία ανισότητα και θα ανατραπεί το καθεστώς του καπιταλισμού.
Ο Sinclair καταφέρνει να αποτυπώσει με ενάργεια μία ρεαλιστική απεικόνιση των συνθηκών. Οι περιγραφές του είναι έντονες και οι λεπτομέρειες των συνθηκών και των ατυχημάτων στα Σφαγεία κόβουν την ανάσα. Παίρνει θέση υπέρ του σοσιαλισμού, στον οποίο στρατεύτηκε από νωρίς συμπλέοντας πλήρως με τις αρχές του κινήματος. Αποκαλύπτοντας τα καζάνια της κολάσεως για τους εργάτες, το έργο του έλαβε τεράστια κοινωνική απήχηση. Σε μία περίοδο κοινωνικού ακτιβισμού και πολιτικών μεταρρυθμίσεων για τις Η.Π.Α. η Ζούγκλα διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για την επισφάλεια των εργατών και για την ποιότητα των επεξεργασμένων κρεάτων. Αρχικά, ο συγγραφέας σκόπευε να αποκαλύψει τη διαφθορά και την κατάσταση στα εργοστάσια, ωστόσο οι αποκαλύψεις του για την κακή ποιότητα των τροφίμων ξεσήκωσαν την κοινή γνώμη καθώς ενείχαν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Συνεπώς, το έργο του και η δημόσια κατακραυγή ανάγκασαν τον τότε πρόεδρο Theodore Roosevelt στην ψήφιση της πρώτης νομοθεσίας της χώρας για την ασφάλεια των τροφίμων. Τα νομοθετικά μέτρα που ελήφθησαν αφορούσαν στην επιθεώρηση του κρέατος και στα καθαρά τρόφιμα και φάρμακα.
Όπως και άλλοι ερευνητές δημοσιογράφοι εκείνης της εποχής που αποκάλυπταν στο ευρύ κοινό ζητήματα πολιτικής διαφθοράς και καταπάτησης δικαιωμάτων, ο Sinclair χαρακτηρίστηκε ως “muckraker” για τη χώρα. Δηλαδή, λασπολόγος (ή δυσφημιστής) κατά την Προοδευτική Περίοδο (1890-1920) για τα σκάνδαλα που έβλεπαν το φως της δημοσιότητας για τις αδικοπραγίες. Με τον καταγγελτικό της χαρακτήρα, η Ζούγκλα έγινε το δημοφιλέστερο μυθιστόρημα του συγγραφέα το οποίο είχε καθοριστική επίδραση για τα εργασιακά δικαιώματα και (δευτερευόντως) για το όραμα του σοσιαλισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Άπτον Σίνκλερ (2008), Η Ζούγκλα, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.
- Τολμηροί δημοσιογράφοι που αποκάλυψαν τη διαφθορά των βιομηχάνων και την κακοποίηση πολιτών και εργαζομένων στις ΗΠΑ, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
