Του Γιώργου Αργυρόπουλου,
Συνεχίζουμε την εξιστόρησή μας και φτάνουμε 18 έτη από την ίδρυση του ΣΕΚΕ, 12 από τη μετονομασία του σε ΚΚΕ και μόλις 10 από την πρώτη του συμμετοχή στις εκλογές του αστικού κράτους. Ωστόσο, πριν δούμε τι συνέβη από το 1936 κι εντεύθεν, ας κάνουμε μια γρήγορη αναδρομή στη συμμετοχή των αριστερών κομμάτων στις εκλογές από την ίδρυση του ΚΚΕ. Το 1926 το ΚΚΕ δημιούργησε το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων ώστε να συμμετάσχει στις εκλογές του ίδιου έτους, όπου και συγκέντρωσε ποσοστό της τάξης του 4,40%, κερδίζοντας 10 έδρες. Στις επόμενες εκλογές του 1928 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος καταποντίζεται λαμβάνοντας ούτε 1,5%, ενώ 4 χρόνια μετά ανακάμπτει φτάνοντας σχεδόν στο 5% και ανακτώντας τις 10 έδρες. Στις εκλογές του 1933 το ΚΚΕ τυπικά αναδείχθηκε τρίτο κόμμα με 4,64%, αφού οι δύο πρώτες παρατάξεις δημιούργησαν μεγάλους συνασπισμούς με μικρότερα κόμματα. Στις ίδιες εκλογές το Αγροτικό Κόμμα έλαβε 2%, το ΕΜΕΑ 0,84 και η ΚΟΜΛΕΑ 0,12%. Στις εκλογές του 1935 ένα χρόνο πριν το πραξικόπημα Μεταξά το ΚΚΕ κατέβηκε ως συνασπισμός και λόγω του εκλογικού συστήματος παρότι έφτασε κοντά στο 10% δεν έλαβε καμία έδρα.
Στα 1936 μέσα σ’ ένα κλίμα γενικότερης ανόδου του φασισμού στην Ευρώπη, γίνονται εκλογές στην Ελλάδα όπου το ΚΚΕ αποτελεί ρυθμιστή της πολιτικής ζωής αφού λαμβάνει το υψηλότερο ως τότε ποσοστό της ιστορίας του (5,76%) και κατακτά 15 έδρες. Το Φεβρουάριο του ίδιου έτους υπογράφεται το μυστικό πρωτόκολλο Σοφούλη-Σκλάβαινα μεταξύ Φιλελεύθερων και ΚΚΕ, ώστε το ΚΚΕ να στηρίξει τους Φιλελευθέρους κι αυτοί με τη σειρά τους να καταργήσουν το «Ιδιώνυμο» και να απελευθερώσουν τους πολιτικούς κρατούμενους, δίνοντάς τους αμνηστία. Τον Απρίλιο του 1936 ο Γεώργιος Β’ διορίζει Πρωθυπουργό τον μετέπειτα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά.
Στις αρχές Μαΐου 1936 λαμβάνει χώρα στη Θεσσαλονίκη εξέγερση των καπνεργατών, ύστερα από μαζικές πολύμηνες απεργίες. Από τα βίαια επεισόδια μεταξύ εργατών και δυνάμεων καταστολής δολοφονούνται 12 άτομα και άλλα 280 τραυματίζονται. Ύστερα απ’ αυτά τα γεγονότα διεξήχθησαν μάχες σώμα με σώμα μεταξύ εργατών, χωροφυλακής και στρατού. Τα αιτήματα των καπνεργατών έπειτα απ’ αυτό το αιματοκύλισμα έγιναν δεκτά σε κύρια βάση. Όπως είναι λογικό ο Μάης του 1936 ήταν απ’ τις πιο ιστορικές στιγμές του εργατικού κινήματος στον 20ο αιώνα. Λίγους μήνες μετά στις 4 Αυγούστου ο Μεταξάς θα καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα επιβάλλοντας και στην Ελλάδα δικτατορία.
Η αριστερά δέχθηκε απηνείς διώξεις από το καθεστώς με τα ξερονήσια να αναβιώνουν και τις φυλακές να γεμίζουν από κομμουνιστές και δημοκρατικούς ανθρώπους. Όπως γίνεται κατανοητό την ίδια τύχη θα είχε η αριστερά και κατά τη διάρκεια της ελληνικής Πολιτείας (1941-1944) από τις δωσιλογικές κυβερνήσεις και τον κατακτητή, αν δεν αντιστεκόταν. Το Σεπτέμβριο του 1941 δημιουργείται το ΕΑΜ που έμεινε στην ιστορία για τη δράση του στην Εθνική Αντίσταση.
Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός κατάφεραν να συσπειρώσουν την πλειονότητα του δημοκρατικού ελληνικού λαού, από κομμουνιστές μέχρι φιλελεύθερους, τη στιγμή που ομάδες αντίστασης της δεξιάς διαδραμάτισαν μικρότερο ρόλο, δίχως να καταφέρουν να γίνουν τόσο μαζικές, όσο το ΕΑΜ. Σ’ αυτό το σημείο να σημειώσουμε πως ένα μέρος του ελληνικού πληθυσμού συνεργάστηκε εμφανώς με τους κατακτητές, ενώ άλλο ένα ικανό κομμάτι σύστησε τα Τάγματα Ασφαλείας, την ομάδα «Χ» και άλλες παραστρατιωτικές-παρακρατικές οργανώσεις που μάχονταν τον εσωτερικό εχθρό. Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών αυτές οι ομάδες είχαν ξεκινήσει ένα άτυπο εμφύλιο με τις δυνάμεις της αριστεράς.
Οι κατοχικές δυνάμεις και στην Ελλάδα προέβησαν σε αποτρόπαια κι απάνθρωπα εγκλήματα, με τις εκτελέσεις αγωνιστών (Καισαριανή, Χαϊδάρι, Κούρνοβο, Κοκκινιά, Επταπύργιο) και τα ολοκαυτώματα χωριών (Δίστομο, Καλάβρυτα) ως απάντηση στις ενέδρες αντιστασιακών εναντίον των κατακτητών. Το 1944 το ΕΑΜ σύστησε την «Κυβέρνηση του Βουνού», γνωστή κι ως «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης», όπου στις εκλογές που έγιναν το 1944 για τη σύνθεση της κυβέρνησης συμμετείχαν πάνω από 1.000.000 άνδρες και γυναίκες άνω των 18 ετών. Όπως γίνεται ευκόλως κατανοητό το ΕΑΜ είχε την υποστήριξη της πλειονότητας του ελληνικού λαού, τη στιγμή που η δωσιλογική κυβέρνηση θα κατέρρεε και η αναγνωρισμένη απ’ τους συμμάχους κυβέρνηση βρισκόταν στη Μέση Ανατολή.
Όμως, η συνέχεια για τις δυνάμεις της αριστεράς δεν ήταν ανάλογη, αφού σύμπασα προέβη σε μια άνευ προηγουμένου αναδίπλωση. Ίσως γι’ αυτό ευθύνεται ο συσχετισμός των δυνάμεων, ίσως η πίεση εγχώριων και ξένων παραγόντων, ίσως η συμφωνία των ποσοστών μεταξύ Στάλιν, Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ που καθόριζε τα «ποσοστά» κατοχής των υπερδυνάμεων στην Ευρώπη, όλα αυτά εν τέλει οδήγησαν στην οπισθοχώρηση του ΕΑΜ. Με τις συμφωνίες Λιβάνου (1944) και Βάρκιζας (1945) το ΕΑΜ δέχθηκε να αφοπλισθεί και να ενταχθεί στην κυβέρνηση του αστικού μπλοκ, προδίδοντας στην ουσία την υποστήριξη που λάμβανε από τον ελληνικό λαό.
Στους παραπάνω παράγοντες που οδήγησαν το ΕΑΜ σ’ αυτές τις κινήσεις οφείλουμε να προσθέσουμε και τα Δεκεμβριανά. Από το Δεκέμβριο του 1944 έως και τη συμφωνία της Βάρκιζας (1945) μαίνονταν συγκρούσεις στην Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα μεταξύ των δυνάμεων της αριστεράς και του ελληνικού και βρετανικού στρατού. Η ήττα του λαϊκού μετώπου όπως ήταν φυσικό έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στη συνθηκολόγηση, προοιωνίζοντας παράλληλα τον εμφύλιο, που θα ξεκινούσε το 1946.
Η αριστερά που ήθελε να αλλάξει το κοινωνικό-οικονομικό status της χώρας και να κυβερνήσει αυτή μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έχοντας όπως είδαμε πλέρια λαϊκή υποστήριξη, βρέθηκε ξαφνικά υπό την υποτέλεια των Βρετανών και του ελληνικού αστικού κράτους. Έτσι το 1946 τυπικά εκκινεί τον εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο ηττάται οριστικά το 1949. Εκτός των χιλιάδων νεκρών που πέφτουν στο πεδίο της μάχης ένθεν κι ένθεν, από την πλευρά της αριστεράς χιλιάδες είναι οι πρόσφυγες που βρίσκουν καταφύγιο στις χώρες του Ανατολικού μπλοκ και οι πολιτικοί κρατούμενοι που εξορίζονται για χρόνια από το αστικό κράτος
Να τονίσουμε σ’ αυτό το σημείο πως κομβική για την τύχη πολλών κομμουνιστών ήταν η δήλωση του Ζαχαριάδη, ότι μετά την ήττα του ΚΚΕ στον εμφύλιο, θέτουν «Το Όπλο Παρά Πόδα», μην βάζοντας ουσιαστικά τέλος στην εμφύλια σύγκρουση. Με εκείνη τη δήλωσή του ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ που βρισκόταν στο Βουκουρέστι, υποθήκευε το μέλλον των αριστερών στην Ελλάδα, αφού έδινε σαφή αφορμή στο αστικό κράτος για νέες διώξεις και εκτελέσεις.
Έπειτα απ’ τη λήξη του εμφυλίου η αριστερά τίθεται στο περιθώριο, το κέντρο περνάει διαδοχικές κρίσεις και η έτσι η νικηφόρα απ’ τον εμφύλιο δεξιά παράταξη ηγεμονεύει. Σ’ αυτό το σημείο να παραθέσουμε πως στις εκλογές του 1946 λίγο πριν την έναρξη του εμφυλίου, σύμπασα η αριστερά θα επιλέξει την αποχή απ’ τις εκλογές. Στις επόμενες του 1950 το εκτός νόμου ΚΚΕ υποστήριξε τη Δημοκρατική Παράταξη που έλαβε 18 έδρες με ποσοστό 9,70%.
Με το αστικό κράτος να έχει πλούσιο το οπλοστάσιό του εναντίον του κομμουνιστικού κινδύνου μέσα στην πενταετία 1950-1954 θα έχουμε τρομακτικές διώξεις και εκτελέσεις στελεχών του παράνομου ΚΚΕ επ’ αφορμής του Α.Ν. 509/1947 ή για υποθέσεις υποτιθέμενης κατασκοπείας. Από την εκτέλεση της «Ειρήνης» του Νικηφορίδη στη Θεσσαλονίκη το 1951, έως τις εκτελέσεις Μπελογιάννη, Μπάτση, Καλούμενου, Αργυριάδη το 1952, την εκτέλεση Πλουμπίδη το 1954 και την αυτοκτονία Βαβούδη το 1951, ένα αντιδημοκρατικό κράτος κι ένας Ζαχαριάδης δρόμος.
Στο μεταξύ το 1951 ιδρύθηκε η ΕΔΑ, το νόμιμο προκάλυμμα του ΚΚΕ στην ελληνική πολιτική ζωή, μέχρι να τεθεί εντός νόμου το 1974. Η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά βάδισε ουσιαστικά στα χνάρια του ΕΑΜ, αφού επιθυμούσε τη συσπείρωση όλων των δημοκρατικών και κομμουνιστικών στοιχείων. Στις εκλογές του 1951 έλαβε κάτι παραπάνω από 10,5%, κατακτώντας 10 έδρες. Στις ίδιες εκλογές συμμετείχαν και το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Σβώλου, καθώς και το Σοσιαλιστικό Αρχειομαρξιστικό Κόμμα.
Σ’ αυτό το διάστημα πέραν της εξιστόρησης των γεγονότων, αυτό που μας έκανε εντύπωση και δεν αναφέρεται στον κύριο κορμό του άρθρου, είναι η ευκολία με την οποία ο Ζαχαριάδης από το εξωτερικό, χαρακτήριζε χαφιέδες μαχόμενους αγωνιστές του παράνομου ΚΚΕ στην Ελλάδα. Στη δεδομένη περίπτωση μιλάμε για τους Βαβούδη και Πλουμπίδη, πολύπειρους στο χώρο του κομμουνισμού. Ο Πλουμπίδης ειδικότερα σε μια κίνηση αλτρουϊσμού ανέλαβε την ευθύνη για την υπόθεση των ασυρμάτων και επιθυμούσε να δικαστεί αυτός στη θέση των Μπελογιάννη, Μπάτση, Αργυριάδη, Καλούμενου, Τουλιάτου, Λαζαρίδη, της Έλλης Παπά και του Μπιομπιάνου, όμως ο Ζαχαριάδης από το Βουκουρέστι δήλωσε πως η επιστολή Πλουμπίδη ήταν πλαστή. Τα συμπεράσματα δικά σας…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γιώργος Μαργαρίτης (2005), Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), Τόμος Ι, Αθήνα: Βιβλιόραμα
-
Ιστορικό χρονολόγιο της Ελλάδας του 20ου αιώνα, hellas20th.com, διαθέσιμο εδώ.
