Του Νίκου Αντωνάκη,
Όπως έχω τονίσει και σε προηγούμενο άρθρο μου, η ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης στην Ελλάδα ορίζεται κατά κανόνα στα 15 έτη, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του άρθρου 339 ΠΚ. Τούτου δεχθέντος, όσοι ενήλικες (και ανήλικοι, εκτός αν είναι κάτω των 15 ετών και οι δύο) προβαίνουν σε γενετήσιες πράξεις με ανήλικο που δεν έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους, τελούν το έγκλημα του άρθρου 339 ΠΚ που προβλέπει βαρύτατες ποινές λόγω της κατάχρησης, εκ μέρους του δράστη, της αγνότητας της παιδικής ηλικίας που διέπει ένα παιδί. Εξάλλου, τονίζεται πως σε καμία περίπτωση η συναίνεση του θύματος δεν αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης, αφού, κατά τον νομοθέτη, τα παιδιά κάτω των 15, κατ’ αμάχητο τεκμήριο, δεν έχουν δικαίωμα, ικανότητα και δυνατότητα σεξουαλικής αυτοδιάθεσης, και, άρα, συναίνεσης στο πεδίο της γενετήσιας ζωής (Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου, Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, σ. 295).
Παρά την παραδοχή όμως αυτή, που γίνεται καθολικά δεκτή από θεωρία και νομολογία, υπήρξε μία δικαστική απόφαση, η 130/2015 του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Κατερίνης, η οποία την αμφισβήτησε. Συγκεκριμένα, δέχθηκε το δικαστήριο κατά πλειοψηφία 4-3 ότι η τότε 13χρονη τελούσε σε πλήρη γνώση της σημασίας των γενετήσιων πράξεων που τελούσε με τον τότε 20χρονο σύντροφό της, ενώ μπορούσε να διαγνωστεί και η σύμφωνή της γνώμη σχετικά με τις ανωτέρω πράξεις. Όπως προκύπτει από τη δικαστική απόφαση, επρόκειτο για μια 13χρονη ημεδαπή, που, μέσω κοινής παρέας, γνώρισε έναν 20χρονο και στην αρχή συνήψαν φιλικές σχέσεις. Στη συνέχεια, όμως, και λόγω δύσκολων καταστάσεων που αντιμετώπιζε η παθούσα, η τελευταία βρήκε καταφύγιο στον 20χρονο, ο οποίος και της συμπαραστεκόταν.
Δεν έλειψε, μάλιστα, και η εκφορά ψυχιατρικής γνώμης στη δίκη, η οποία χαρακτήρισε την παθούσα, μολονότι 13 ετών, ως άτομο που ο δείκτης ωριμότητάς του ανερχόταν στα 25, ενώ δεν παραλείφθηκαν και τα σχόλια που χαρακτήριζαν «όψιμη» τη σωματική της διάπλαση! Από την άλλη, η άποψη για τον 20χρονο ήταν η αντίθετη, ο οποίος προσδιορίστηκε ως άτομο ανώριμο και ψυχικά ευαίσθητο για την ηλικία του. Εξάλλου, στην ίδια απόφαση τονίζεται πως «καμία ένδειξη για πλάνη, απάτη ή απειλή ως προς τη βούληση της παθούσας για σύναψη ερωτικής σχέσης δεν προέκυψε. Πολλώ δε μάλλον για αποπλάνησή της, δηλαδή εξαπάτησή της για την τέλεση άλλων πράξεων και όχι των ερωτικών εκ μέρους του κατηγορουμένου».
Με βάση τις ανωτέρω παραδοχές, το Δικαστήριο αναγνώρισε έναν ειδικό λόγο άρσης του αδίκου των «ασελγών πράξεων» του 20χρονου με τη 13χρονη, που αφορούσε κυρίως στη σύμφωνη γνώμη της ως προς την τέλεσή τους. Συγκεκριμένα, οι δικαστές δέχθηκαν κατά πλειοψηφία ότι «συνεπώς, συνεκτιμώντας το Δικαστήριο τις ανωτέρω ειδικές περιστάσεις του τόπου, του χρόνου και των ιδιαίτερων στοιχείων της προσωπικότητας των διαδίκων, αποφαίνεται ότι πρέπει να αρθεί το άδικο των υπό κατηγορία πράξεων και συνεπώς, εφόσον δεν πληρούται η αντικειμενική υπόσταση του άρθρου 339 ΠΚ περί αποπλάνησης ανηλίκων, ο κατηγορούμενος πρέπει να κηρυχθεί αθώος».
Μετά από αυτήν την εξέλιξη, ακολούθησε η απόφαση 3/2018 της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, ύστερα από αναίρεση υπέρ του νόμου που άσκησε ο Αντιεισαγγελέας του ίδιου Δικαστηρίου, η οποία αναίρεσε την απόφαση 130/2015 του ΜΟΔ Κατερίνης, με τη λιτή διατύπωση πως η συναίνεση στα πλαίσια του άρθρου 339 ΠΚ δεν αποτελεί λόγο άρσης του αδίκου. Το ζήτημα που ανακύπτει εν προκειμένω είναι αν ο Άρειος Πάγος καλώς έπραξε με την απόφασή του αυτή. Επισημάνθηκε ήδη στην αρχή του κειμένου, πως, κατά τα παγίως δεκτά στη θεωρία και τη νομολογία, η συναίνεση του παθόντα δεν επηρεάζει το αξιόποινο των δραστών, όσον αφορά το άρθρο 339 ΠΚ. Μόνο στα πλαίσια της κατάχρησης ανηλίκων (α. 342 ΠΚ) η σύμφωνη γνώμη του θύματος λαμβάνεται υπόψη κατά την επιμέτρηση της ποινής του δράστη.
Η παραπάνω διαπίστωση δεν απορρέει μόνο από τη γραμματική ερμηνεία του εν λόγω άρθρου, αλλά ούτε και από τον σκοπό του, που είναι η αδιατάρακτη σεξουαλική ανάπτυξη των παιδιών. Μπορεί να προβεί κανείς σε αυτήν (τη διαπίστωση), αν αντιπαραβάλλει τα άρθρα 339 και 336 παρ. 4 ΠΚ. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 336 παρ. 4 ΠΚ (βιασμός δίχως σύμφωνη γνώμη του παθόντος) ο δράστης τιμωρείται για τη γενετήσια πράξη (ή το υποκατάστατό της) που τέλεσε εις βάρος του θύματος χωρίς τη συναίνεσή του. Αντίθετα, στο άρθρο 339 ΠΚ ο δράστης υποβάλλεται σε ποινή γιατί καταχράστηκε την αγνότητα που διέπει την παιδική ηλικία, ακόμα και αν το παιδί συμφώνησε στην τέλεση των γενετήσιων πράξεων.
Είναι, λοιπόν, προφανές πως, αν ο δράστης τελεί συνουσία με ανήλικο που δεν συμπλήρωσε τα 15 έτη, και δεν υπάρχει και η συναίνεση του τελευταίου, τότε, ο πρώτος θα διωχθεί πλέον για δύο αδικήματα σε αληθινή συρροή: αυτά των άρθρων 336 παρ. 4 και 339 ΠΚ. Γίνεται, έτσι, αντιληπτό πως η έλλειψη συναίνεσης του θύματος δεν τίθεται ως προϋπόθεση εφαρμογής του άρθρου 339 ΠΚ, που αφορά στις γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους, αλλά του άρθρου 336 παρ. 4 ΠΚ, που ρυθμίζει τον βιασμό δίχως συναίνεση.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι καλώς έπραξε ο Άρειος Πάγος και αναίρεσε την απόφαση του ΜΟΔ Κατερίνης. Εξάλλου, οι παραδοχές του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου, ότι δηλαδή η 13χρονη ήταν «πολύ ώριμη για την ηλικία της», μάλλον ευνοεί το ολοένα και αυξανόμενο φαινόμενο της παιδοφιλίας παρά το καταστέλλει. Από την άλλη, όσον αφορά τις διαπιστώσεις περί της ερωτευμένης και συμπονετικής στάσης του 20χρονου προς τη 13χρονη, δεν είπε κανείς πως ο παιδόφιλος έχει ως σκοπό να βλάψει με υλικό τρόπο ένα παιδί. Αντίθετα, είναι στην ψυχοσύνθεση και τη σεξουαλική ανάπτυξη του τελευταίου που επιδρά η παιδεραστία, όσο «αγαθές» προθέσεις και να έχει ο παιδόφιλος και όσο «ώριμο» και αν είναι για την ηλικία του ένα 13χρονο κορίτσι. Και από αυτήν την άποψη, πέρα από τη νομική, είναι επομένως προβληματική η απόφαση 130/2015 του ΜΟΔ Κατερίνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, 5η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2023.
