Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η δυτική φιλοσοφία και ο τρόπος σκέψης του σύγχρονου ανθρώπου έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις ιδέες που διατυπώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη, ενώ αργότερα πέρασαν μέσα στον Μεσαίωνα και μετεξελίχθηκαν παίρνοντας νέους «δρόμους» ή διατηρώντας τους ίδιους. Με αυτόν τον τρόπο άρχισαν να αναπτύσσονται ιδέες και θεωρίες για το πώς θα πρέπει να ασκείται η εξουσία, για τον ρόλο των κυβερνώντων και των κυβερνώμενων, δημιουργήθηκαν επαναστάσεις, συγκροτήθηκαν κινήματα κ.ο.κ.
Κάπως έτσι με τις συνεχείς συζητήσεις και τις διαφωνίες, τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις αναπτύχθηκε ο χώρος της πολιτικής σκέψης και της πολιτικής φιλοσοφίας, με πολλούς διανοητές να δραστηριοποιούνται σε αυτές. Μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο κινείται και το βιβλίο του David Runciman, Μικρή ιστορία των ιδεών: Από τον Χομπς στον Φουκουγιάμα που διατίθεται από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση του Πέτρου Γεωργίου. Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, ενώ έχει διατελέσει στο ίδιο Πανεπιστήμιο και Διευθυντής του Τμήματος Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών. Παράλληλα, όλα αυτά τα χρόνια έχει αναπτύξει και μεγάλη συγγραφική δραστηριότητα πάνω στον τομέα της επιστήμης του, ενώ κείμενά του έχουν φιλοξενηθεί και στο London Review of Books. Τέλος, εδώ και καιρό (από το 2016) έχει εισέλθει στον ψηφιακό χώρο μέσα από το podcast Talking Politics, που έχει γίνει ανάρπαστο και έφτασε τα 25 εκατομμύρια λήψεις.
Το εν λόγω πόνημά του, τώρα, είναι «προϊόν» που προήλθε την περίοδο της καραντίνας εξαιτίας της πανδημίας του COVID-19. Έτσι, ο Runciman αξιοποίησε τον χρόνο που είχε και τις σημειώσεις από τις διαλέξεις που πραγματοποίησε την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού του 2020. Σκοπός του είναι, όπως δηλώνει ο ίδιος, να αποτελέσει το έναυσμα για την προσέγγιση των θεωριών που εμπεριέχονται καθώς και τη δημιουργία νέων οπτικών πάνω στα ζητήματα αυτά τόσο από τους φοιτητές όσο και από όλους όσοι ενδιαφέρονται για τις πολιτικές ιδέες.
Ως προς το περιεχόμενό του παρουσιάζονται δώδεκα πολιτικοί φιλόσοφοι και τα έργα τους –σε αντίστοιχα αυτοτελή κεφαλαία– που αποτέλεσαν σταθμό στην ιστορία των ιδεών, ενώ παραθέτει και μερικά βασικά βιογραφικά στοιχεία για τους ίδιους και τα πονήματά τους. Η αρχή της διερεύνησης τοποθετείται κατά τους νεοτερικούς χρόνους και τον φιλόσοφο Τόμας Χομπς όπου το 1651 έγραψε το Λεβιάθαν. Με τον τίτλο αυτό ο Χομπς ήθελα να κάνει έναν παραλληλισμό με το βιβλικό τέρας της Παλαιάς Διαθήκης και τη δομή της κοινωνίας και του τρόπου διακυβέρνησης όπου όλοι κοιτούν την εξυπηρέτηση του προσωπικού τους συμφέροντος. Έτσι, δημιουργείται ο Λεβιάθαν για την επαναφορά της ισορροπίας και της τάξης μέσα στην κοινωνία και το κράτος, προστατεύοντας τα δικαιώματα των πολιτών, με πολλούς να τον θεωρούν ως μια πρώτη προσωποποίηση του Συντάγματος.
Έπειτα, περνάει στη Μέρυ Γούλστονκραφτ, η οποία έδρασε στα μέσα του 18ου αιώνα και έγραψε το πρωτοποριακό για την εποχή της έργο Η αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας (εκδόθηκε το 1792), ένα από τα πρώτα συγγράμματα με φεμινιστικό περιεχόμενο, απαντώντας σε πολλούς συγχρόνους της που θεωρούσαν πως η γυναίκα δεν μπορούσε να λάβει την αντίστοιχη παιδεία με τον άντρα και να εξελιχθεί μέσα στην κοινωνία και στα πολιτικά αξιώματα. Στην εκπόνησή του συνέβαλε, βέβαια, και το γενικότερο πολιτικό κλίμα της περιόδου καθώς είχε εκδηλωθεί η Γαλλική Επανάσταση. Στα επόμενα κεφάλαιο ακολουθούν και η ιδέες που ανέπτυξαν κι άλλοι πολιτικοί φιλόσοφοι, όπως ο Κονστάν, ο Μαρξ, ο Ένγκελς, ο Γκάντι, η Άρεντ, η ΜακΚίννον και άλλοι.
Μέσα, λοιπόν, από το έργο του David Runciman ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τις ιδέες που ανέπτυξαν κορυφαίες προσωπικότητες των τελευταίων τεσσάρων αιώνων φτάνοντας μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα, ενώ το απλό και κατανοητό ύφος του κάνουν το βιβλίο προσιτό σε όλους. Στο τέλος του περιέρχεται και μια πλούσια βιβλιογραφία, καθώς και ένα οπτικοακουστικό υλικό για περαιτέρω εμβάθυνση από όποιον το επιθυμεί.
