Της Μαριάννας Φελουκατζή,
Η ραγδαία πρόοδος της τεχνολογίας, η προσπάθεια για έναν «πράσινο κόσμο», καθώς, επίσης, και τα δημογραφικά στοιχεία των τελευταίων ετών φέρνουν μια τεράστια αλλαγή στον χώρο της αγοράς εργασίας παγκοσμίως. Η νοοτροπία τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών μεταβάλλεται, αλλάζοντας όλα όσα ξέραμε μέχρι σήμερα. Η συζήτηση για το μέλλον της αγοράς εργασίας απασχολεί ολοένα και περισσότερο κόσμο, με την ανησυχία να είναι εμφανώς διάχυτη σε όλους. Τι είναι αλήθεια, λοιπόν, και τι ψέμα;
Ήδη η πανδημία του COVID-19 μετέβαλε ριζικά τα δεδομένα, εισάγοντας την εργασία εξ αποστάσεως (τηλεργασία), η οποία, ακόμη και μετά την επιστροφή στην κανονικότητα, συνεχίζει να προσελκύει πληθώρα κόσμου ανά την υφήλιο. Τώρα, η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος και η σταδιακή ανάπτυξη της Γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI) εισάγει την αυτοματοποίηση σε κλάδους που υπολογίζεται ότι αυτήν τη στιγμή απορροφούν το 70% του χρόνου των απασχολούμενων, ήτοι 20% παραπάνω από προβλέψεις προηγούμενων ετών. Η μεταβολή αυτή σημαίνει πως περίπου 12 εκατομμύρια κόσμου σε Ευρώπη και ΗΠΑ θα βρεθούν σε αναζήτηση νέας εργασίας. Αυτό, όπως είναι φυσικό, σπέρνει τον τρόμο, καθώς άνθρωποι ανεξαρτήτως ηλικίας πλάθουν πολλές φορές μια δυστοπική εικόνα όπου οι μηχανές κυριαρχούν στην εργασία. Μολονότι είναι αλήθεια πως η αυτοματοποίηση που επιτρέπει αυτή η πρόοδος θα αποτελέσει το τέλος ενός αριθμού επαγγελμάτων του σήμερα, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι στη θέση των παλιών επαγγελμάτων δεν θα αναδυθούν νέα.
Πιο συγκεκριμένα, περίπου το 75% της συμβολής της Τεχνητής Νοημοσύνης εκτιμάται πως θα αφορά τους τομείς της εξυπηρέτησης πελατών, του marketing και των πωλήσεων, της έρευνας και ανάπτυξης, καθώς, επίσης, και της μηχανικής λογισμικού. Επιπλέον, η συλλογή και η επεξεργασία δεδομένων μπορεί να πραγματοποιηθεί από τις μηχανές γρηγορότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια, αφαιρώντας μεγάλο φόρτο εργασίας από πολυάριθμα επαγγέλματα. Δεν πρέπει να συνδεθεί απαραιτήτως το γεγονός αυτό με ανεργία στους τομείς όπου η αυτοματοποίηση θα επικρατήσει, καθώς οι περισσότεροι εργαζόμενοι πιστεύεται ότι θα χρειαστεί απλώς να αποκτήσουν νέα καθήκοντα. Εκείνο που η τεχνολογία δεν μπορεί μέχρι στιγμής να πραγματοποιήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο είναι όποια εργασία απαιτεί ειδημοσύνη, διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού και κοινωνικές συναναστροφές, καθώς, επίσης, δουλειές που λαμβάνουν χώρα σε απρόβλεπτα περιβάλλοντα (παραδείγματος χάριν κηπουρός, baby-sitter κ.ά.).
Δεν αρκεί, βεβαίως, μόνο η τεχνολογική δυνατότητα για να επέλθει η αυτοματοποίηση. Η χρήση προηγμένης τεχνολογίας είναι ιδιαιτέρως ακριβή και θα πραγματοποιηθεί κατόπιν ανάλυσης κόστους-οφέλους. Ως εκ τούτου, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ο μέσος μισθός μιας θέσης συναρτήσει της αποδοτικότητας που παρατηρείται. Έτσι, όταν ο μισθός είναι ιδιαιτέρως υψηλός υπάρχει μεγαλύτερο δέλεαρ για επένδυση σε νέες τεχνολογίες. Εντούτοις, ένας χαμηλός μισθός δεν διασφαλίζει το αντίθετο, εφόσον τα μηχανήματα πολλές φορές μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα και τον έλεγχο επί της παραγωγής, καθιστώντας το προϊόν πιο ελκυστικό και ανταγωνιστικό. Περισσότερες νέες θέσεις απασχόλησης εκτιμάται ότι θα εμφανιστούν σε χώρες με μεγαλύτερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και υψηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους, και ειδικά από τις νεότερες γενιές που εντάσσονται τώρα δειλά-δειλά στο εργατικό δυναμικό, ότι ο κόσμος εξελίσσεται με ρυθμούς ταχύτερους από ποτέ και πως οι «συνταγές επιτυχίας» παλαιότερων γενιών καθίστανται πλέον αναποτελεσματικές. Ο άνθρωπος θα ανταγωνίζεται υπό μίαν έννοια τις μηχανές, αλλά δεν θα χάνει. Όχι απαραιτήτως, τουλάχιστον. Όχι εφόσον κατανοήσει ποιες είναι οι ανάγκες της εποχής. Οι περισσότερες αναλύσεις κάνουν λόγο για ανάγκη διεύρυνσης του λεγόμενου “skillset”, τουτέστιν των δεξιοτήτων των εργαζομένων. Σύμφωνα με μια μελέτη του World Economic Forum (WEF) του 2023, οι εργοδότες αναζητούν άτομα με γνωστικές ικανότητες, υψηλή αποδοτικότητα, γνώση των τεχνολογιών και ομαδικό πνεύμα. Στην ίδια μελέτη διατυπώνεται η εκτίμηση πως έξι στους δέκα εργαζομένους θα χρειαστεί να αποκτήσουν νέες δεξιότητες. Ωστόσο, δεν θα έχουν όλοι αυτήν τη δυνατότητα.
Μάλιστα, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί, προσπαθώντας να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της εποχής, προτιμούν συχνά να ακολουθούν την τακτική του “quiet hiring”. Με τον όρο αυτόν εννοείται η επέκταση του ρόλου των υπαρχόντων εργαζομένων αντί της πρόσληψης νέων, πρακτική που εξοικονομεί στις επιχειρήσεις πόρους και χρόνο. Για να γίνεται αυτό με σεβασμό στον εργαζόμενο, πρέπει πολλές φορές ο ίδιος να διαπραγματεύεται μια αύξηση, bonus ή επιπλέον άδεια. Από την άλλη, κερδίζει σφαιρικότερη εμπειρία που απαιτείται στη σημερινή εποχή, δεδομένης της ταχύτητας μεταβολής των δεδομένων, ενώ του δίνεται και η ευκαιρία απόκτησης γνωριμιών με άτομα σε άλλους κλάδους που μπορεί να τον ενδιαφέρει να ασχοληθεί στο μέλλον.
Ένας άλλος παράγοντας, που ίσως να μην έχει σκεφτεί κάποιος, είναι η ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση που δίνεται σε ένα «πράσινο» μέλλον. Καινούρια δεδομένα του WEF καταδεικνύουν ότι η πρόσληψη σε «πράσινους» ρόλους πραγματοποιείτο με μεγαλύτερους ρυθμούς συγκριτικά με προσλήψεις σε άλλες θέσεις παγκοσμίως για τέσσερις συνεχείς χρονιές. Ο λόγος για αναλυτές και ειδικούς βιωσιμότητας, μηχανικούς «πράσινης» ενέργειας και εργατικό δυναμικό εγκατάστασης των απαραίτητων υποδομών για την «πράσινη» μετάβαση, όπως ηλιακά πάνελ κ.ά.
Τέλος, τα δημοσιογραφικά δεδομένα των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν τη γήρανση ενός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού, ειδικά στον Δυτικό κόσμο. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται πως μέχρι το 2030 θα υπάρχουν 300 εκατομμύρια περισσότερα άτομα ηλικίας 65+ συγκριτικά με το 2014. Η γήρανση του πληθυσμού, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει και δεν προβλέπεται να σταματάει άμεσα, αυξάνει την ανάγκη ορισμένων επαγγελμάτων, η πλειοψηφία εκ των οποίων δεν γίνεται να αυτοματοποιηθεί. Πρόκειται για αύξηση της ζήτησης γιατρών, νοσηλευτών, τεχνικών υγείας και προσωπικού για το σπίτι. Το τελευταίο, σύμφωνα με ορισμένες προβλέψεις, μπορεί να δημιουργήσει ακόμα και 50-90 εκατομμύρια θέσεις παγκοσμίως, ιδιαίτερα στις Δυτικές κοινωνίες εξαιτίας και της ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας, γεγονός που μειώνει τον διαθέσιμο χρόνο για άλλες δραστηριότητες.
Συμπερασματικά, το μέλλον της αγοράς εργασίας δεν είναι όσο ζοφερό όσο αρέσκονται να το περιγράφουν κάποιοι. Όπως συνέβαινε πάντα, ορισμένες θέσεις εξαφανίζονται και στη θέση τους αναδύονται νέες, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ενός κόσμου που μονίμως «τρέχει». Από τις αναλύσεις και τα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής τεκμαίρεται ότι η ζήτηση για εξειδικευμένο προσωπικό θα αυξηθεί, ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, της τεχνολογίας και της μηχανικής, ενώ, αντίθετα, προβλέπεται να αμβλυνθούν οι διαθέσιμες θέσεις που αφορούν σε πιο τυποποιημένες εργασίες, όπως ορισμένες θέσεις γραφείου. Στη σημερινή εποχή οι εργαζόμενοι καλούνται να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά για ευκαιρίες σε διάφορους κλάδους και να εμπλουτίζουν όσο δύνανται τις δεξιότητές τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Quiet Hiring Will Shape The Workplace, Forbes, διαθέσιμο εδώ
- From Jobs To Skills: What The Future Of Work Will Look Like, Forbes, διαθέσιμο εδώ
- Jobs lost, jobs gained: What the future of work will mean for jobs, skills and wages, McKinsey& Company, διαθέσιμο εδώ
- The future of jobs is green: How climate change is changing labour markets, World Economic Forum, διαθέσιμο εδώ
- The Future Of Jobs In 2024 And Beyond And Beyond, Naxford University, διαθέσιμο εδώ
