Του Στάθη Παυλίδη,
Η πρώτη χρήση της βενζοϋλομεθυλαιγεκγονίνης (το επιστημονικά χρησιμοποιούμενο όνομα του καταστροφικού ναρκωτικού κοκαΐνη) χρονολογείται πριν από πολλούς αιώνες (καταγράφεται ότι χρησιμοποιείται από το 1000 π.Χ.). Πριν να κατακτήσει το βάθρο του εμπορίου ναρκωτικών, το αλκαλοειδές αυτό χρησιμοποιείτο θεραπευτικά με τους ιθαγενείς της νοτίου Αμερικής να μασούν φύλα του φυτού κόκα (από το οποίο προέρχεται) ως παυσίπονο και διεγερτικό. Η εισβολή ευρωπαίων των 16ο αιώνα μ.Χ. στην νότιο Αμερική οδήγησε στην ανακάλυψη και διανομή της κοκαΐνης στην Ευρώπη. Το μεγάλο όμως βήμα που συνετέλεσε στην σημερινή παρουσία του ναρκωτικού έγινε τον 19ο αιώνα με την απομόνωση του αλκαλοειδούς από το φυτό προέλευσης του από Αμερικανούς χημικούς. Η χρήση της κοκαΐνης ως ήπιου φαρμάκου χρονολογείται μέχρι πρόσφατα με την τελευταία χρήση της στα αναψυκτικά γνωστά σε όλους coca cola να παρατηρείται το 1929. Σήμερα, με την εθιστική της δράση πλέον γνωστή η κοκαΐνη έχει αναγνωριστεί ως ναρκωτικό το οποίο σιγά σιγά φθείρει τους εκατομμύρια χρήστες του ανά τον κόσμο οδηγώντας πολλούς εξ αυτών στον θάνατο.
Στους τρόπους πρόσληψης του ναρκωτικού υπό συζήτηση περιλαμβάνονται η κατάποση, ενδοφλέβια ένεση, ρινική εμφύσηση και το κάπνισμα αυτής. Κάθε τρόπος επιφυλάσσει χαρακτηριστικούς κινδύνους (λ.χ. η ενδοφλέβια χορήγηση εγκυμονεί κίνδυνο μόλυνσης από την βελόνα ενώ το κάπνισμα καταστρέφει τα δόντια και τους πνεύμονες του χρήστη). Στο κείμενο θα εστιάσουμε στην πιο διαδεδομένη μέθοδο πρόσληψης, τη ρινική εμφύσηση μέσω της οποίας οδηγείται, όπως και με τους υπόλοιπους τρόπους στην καρδιά.
Πώς όμως εισέρχεται στην αιματική κυκλοφορία; Μόλις προσληφθεί με εμφύσηση, απορροφάται από τα αγγεία του βλεννογόνου (της μεμβράνης) της ρινικής κοιλότητας. Ως απόκριση στην είσοδο μιας ασυνήθιστης ουσίας στο σώμα, ο βλεννογόνος αρχίζει την παραγωγή βλέννας ώστε να διακοπεί η είσοδος του ξένου συμπλόκου στην ρινική κοιλότητα και κατ’ επέκταση στην αιματική κυκλοφορία. Η κοκαΐνη είναι αγγειοσυσταλτική, ένα χαρακτηριστικό της που την καθιστά χρήσιμη μέχρι και σήμερα σε ορισμένες επεμβάσεις (χειρουργεία όπως ρινοπλαστική όπου τα αγγεία είναι τόσο μικρά που θα πρέπει να προστατευτούν). Ταυτόχρονα, αυξάνει την πίεση του αίματος γεγονός που σε συνδυασμό με τον αγγειόσπασμο, οδηγεί ενίοτε σε αιμορραγία στην μύτη του χρήστη καθώς σπάνε τα αγγεία. Η μειωμένη παροχή αίματος συνεπάγεται μειωμένη θρέψη της ρινικής κοιλότητας και μπορεί να οδηγήσει τελικά, μέσα στο πέρας λίγων μόνο εβδομάδων χρήσης, σε διάτρηση του ρινικού διαφράγματος. Με απλά λόγια, δημιουργεί τρύπα στο οστεοχόνδρινο τοίχωμα που χωρίζει τα δύο ρουθούνια. Η μακροχρόνια χρήση μπορεί να οδηγήσει σε γενικότερη οστική διάβρωση του κρανίου.
Η δράση της κοκαΐνης στον εγκέφαλο είναι επίσης κατανοητή. Μόλις εισέλθει στην αιματική κυκλοφορία διαπερνά το αιματοεγκεφαλικό φραγμό (το φίλτρο που ελέγχει ποιες ουσίες εισέρχονται στον εγκέφαλο από το αίμα) με παθητική διάχυση και συνεπώς με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα. Εκεί η κοκαΐνη αναστέλλει τη δράση των μεταφορέων ντοπαμίνης, νορεπινεφρίνης και σεροτονίνης με άμεσο απότοκο την παραμονή των νευροδιαβιβαστών αυτών στην συναπτική σχισμή και την παράταση της δράσης τους. Εκεί οφείλεται η έντονη και παρατεταμένη ευφορία των χρηστών (ντοπαμίνη), η διαταραχή του ύπνου (σεροτονίνη) και η απότομη και ενεξήγητη για τον χρήστη δόση ενέργειας ως απόκριση στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος (νορεπινεφρίνη). Τα συμπτώματα αυτά αν και παρατεταμένα σε σχέση με φυσιολογικές συνθήκες νηφαλιότητας διαρκούν για λίγα μόλις λεπτά κατόπιν πρόσληψης του ναρκωτικού. Γενικότερα συμπτώματα που σχετίζονται με την δράση των παραπάνω νευροδιαβιβαστών και της δράσης στα αιματικά αγγεία αποτελούν τα παρακάτω:
- Διεσταλμένες κόρες
- Έντονη δίψα
- Διεγερσιμότητα
- Αιμορραγία και καταρροή
- Αυτοπεποίθηση
- Καταστολή πείνας
- Απώλεια βάρους
Ο εθισμός στην κοκαΐνη οφείλεται στην ασυνήθιστα παρατεταμένη και αυξημένη δράση της ντοπαμίνης που προαναφέρθηκε. Η παροδική αυτή αύξηση δημιουργεί ένα νέο όριο (threshold/ κατώφλι) απαραίτητης ντοπαμίνης για τον χρήστη το οποίο τον αναγκάζει να αναζητήσει την ουσία αυτή προκειμένου να καλύψει την βιοχημική ανάγκη που του έχει προκληθεί και να νιώσει την ευφορία που βίωσε με την χρήση. Ο εθισμός στην κοκαΐνη είναι ένα στάδιο για τους χρήστες που συνήθως προοικονομεί υπερβολική δόση (το λεγόμενο overdose). Η υπερβολική δόση εξαρτάται από το φύλο, το βάρος, την ανοχή, τον τρόπο πρόσληψης (η ενδοφλέβια πρόσληψη έχει πιο έντονα συμπτώματα και καθίσταται ευκολότερα εθιστική). Παράγοντας που παίζει καθοριστικό ρόλο είναι και το ιστορικό του ασθενούς καθώς άτομα με καρδιακά προβλήματα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για θάνατο.
Το να προσπαθήσω να αποτρέψω τους αναγνώστες του άρθρου αυτού από μελλοντική χρήση κοκαΐνης θα ήταν αν μη τι άλλο άσκοπο για να μην πω προσβλητικό. Κι αυτό διότι θα φανταζόμασταν όλοι ότι νοήμονες άνθρωποι με υποτυπώδη αυτοσυγκράτηση δεν σχετίζονται με αυτά. Αυτά είναι για ανθρώπους υποχείριους της δυτικότροπης διασκέδασης, γοητευμένους από την προσωρινή, εύκολα προσβάσιμη ικανοποίηση που οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. Κι όμως, ο εθισμός δεν κάνει διακρίσεις. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ χρήστη και μια φορά αρκεί για να οδηγήσει στην κατηφόρα τον χρήστη. Τον κάθε χρήστη. Τον επαγγελματία με υψηλό στρες, τον φοιτητή με μεγάλη πίεση, τον έφηβο που του προτάθηκε ως δώρο να δοκιμάσει. Η επιλογή βρίσκεται στο χέρι του καθενός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cocaine and the heart, pubmed, διαθέσιμο εδώ
- Fact check: Cocaine in Coke? Soda once contained drug but likely much less than post claims, USA today news, διαθέσιμο εδώ
- The graphic damage cocaine does to the nose, FHE Health, διαθέσιμο εδώ
- The history of cocaine in medicine and its importance to the discovery of the different forms of anaesthesia, pubmed, διαθέσιμο εδώ
- On the atomic structure of cocaine in solution, pubmed, διαθέσιμο εδώ
- Signs of Cocaine Addiction: What to Look For, American Addiction Centers, διαθέσιμο εδώ
