Του Θεμιστοκλή Καγκέλη,
Στις 15 Ιανουαρίου 1919, ένα παχύ κύμα μελάσας σάρωσε τους δρόμους της Βοστώνης, δημιουργώντας μια από τις πιο παράξενες και τραγικές βιομηχανικές καταστροφές στην αμερικανική ιστορία. Η καταστροφή, που συχνά αναφέρεται ως η «Μεγάλη Πλημμύρα της Μελάσας», είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 21 ανθρώπων, τον τραυματισμό άλλων 150, καθώς και εκτεταμένες ζημιές σε περιουσίες. Αν και ακούγεται σαν σκηνή από κωμωδία, απετέλεσε ένα σοβαρό γεγονός με μόνιμες συνέπειες, αντανακλώντας ευρύτερα ζητήματα σχετικά με τη βιομηχανική ασφάλεια και την εταιρική αμέλεια στις αρχές του 20ού αιώνα.
Η τραγωδία ξεκίνησε όταν μια τεράστια αποθηκευτική δεξαμενή της εταιρίας United States Industrial Alcohol Company (USIA) έσκασε σα βόμβα, απελευθερώνοντας περίπου 9 εκατομμύρια λίτρα μελάσας στη γύρω περιοχή. Η δεξαμενή, που βρίσκεται στο North End της Βοστώνης κοντά στην πλατεία Keany, είχε ύψος 15 μέτρα και διάμετρο 27 μέτρα. Τα γεγονότα εκτυλίχθηκαν γύρω στις 12:30 μ.μ., όταν μάρτυρες ανέφεραν ότι άκουσαν ένα δυνατό βουητό, σα βροντή ή σα βρυχηθμό τρένου και, λίγες στιγμές αργότερα, ήρθαν αντιμέτωποι με έναν χείμαρρο μελάσας που κινούνταν στους δρόμους με περίπου 56 χιλιόμετρα την ώρα και κάλυπτε ό,τι και όποιον βρισκόταν στο διάβα του.
Το κύμα μελάσας, ύψους έως και 12 μέτρων, έσκισε τη γειτονιά με τρομερή δύναμη. Κατέστρεψε κτίρια, γκρέμισε βαγόνια, ξερίζωσε δέντρα και παγίδευσε ανθρώπους και ζώα στην κολλώδη, ασφυκτική μάζα του. Πολλά από τα θύματα είτε καταπλακώθηκαν από τα συντρίμμια είτε πνίγηκαν στο παχύρρευστο σιρόπι και η ζημιά ήταν τόσο εκτεταμένη, που η επιχείρηση καθαρισμού διήρκεσε για εβδομάδες, με την κολλώδη μελάσα να λερώνει δρόμους και κτίρια για χρόνια μετά απ’ τα τραγικά γεγονότα.
Η άμεση αιτία της Μεγάλης Πλημμύρας της Μελάσας ήταν η καταστροφική βλάβη της δεξαμενής αποθήκευσης, αλλά οι μετέπειτα έρευνες αποκαλύπτουν ένα ανησυχητικό μοτίβο αμέλειας και επίβλεψης. Η δεξαμενή, που κατασκευάστηκε το 1915, είχε ήδη δείξει σημάδια αδυναμίας πριν καν γίνει η καταστροφή. Παρουσίαζε διαρροές τόσο συχνά που η εταιρία σε ένα σημείο την έβαψε καφέ για να κρύψει τους λεκέδες από μελάσα στο εξωτερικό της. Επίσης, εργαζόμενοι και κάτοικοι της περιοχής ανέφεραν τακτικά ότι άκουγαν έντονους θορύβους από τη δεξαμενή, επισημαίνοντας τη δομική της αστάθεια, αλλά αυτές οι προειδοποιήσεις δεν εισακούστηκαν ποτέ.
Συνολικά, διάφοροι παράγοντες συνέβαλαν στην αποτυχία της δεξαμενής. Αρχικά, ήταν η κακή σχεδίαση και κατασκευή, καθώς είχε κατασκευαστεί βιαστικά και ποτέ δεν δοκιμάστηκε επαρκώς για διαρροές. Μάλιστα, οι επιβλέποντες μηχανικοί είχαν σκοπό να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα, μιας και αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο ιδιαίτερα φθηνός χάλυβας που χρησιμοποιήθηκε για τη δεξαμενή ήταν πολύ λεπτός και εύθραυστος για το μέγεθός της και την πίεση που χρειαζόταν για να αντέξει. Επίσης, ένας άλλος λόγος που οδήγησε στην τραγωδία, αλλά δεν είχε να κάνει με την κατασκευή της δεξαμενής, ήταν οι ταχείες αλλαγές θερμοκρασίας. Συγκεκριμένα, μια μέρα πριν από την καταστροφή, ο καιρός στη Βοστώνη είχε αλλάξει δραματικά. Η θερμοκρασία αυξήθηκε από το μηδέν σε πάνω από 4,5°C μέσα σε λίγες ώρες, με αποτέλεσμα να προκληθεί διαστολή της μελάσας μέσα στη δεξαμενή, αυξάνοντας την εσωτερική πίεση και συμβάλλοντας στη ρήξη. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, η αμέλεια από τις ΗΠΑ συνέβαλλε κι αυτή στην καταστροφή της δεξαμενής, γιατί η εταιρία απέτυχε να πραγματοποιήσει σωστή αξιολόγηση.
Στη νομική μάχη που ακολούθησε, εμφανίστηκαν στοιχεία που έδειχναν ότι η USIA είχε δώσει προτεραιότητα στην ταχύτητα κατασκευής και στη μείωση του κόστους έναντι της ασφάλειας. Κατατέθηκε ομαδική αγωγή για λογαριασμό των θυμάτων, μια από τις πρώτες του είδους της στην ιστορία των ΗΠΑ, ενώ οι διαμάχες διήρκεσαν για περισσότερα από έξι χρόνια, με το δικαστήριο να αποφαίνεται τελικά ότι η εταιρία ευθυνόταν για την καταστροφή λόγω αμέλειας. Στο τέλος η USIA διατάχθηκε να πληρώσει πάνω από 600.000 δολάρια (δηλαδή 10 εκατομμύρια δολάρια σήμερα) ως αποζημίωση στα θύματα και τις οικογένειές τους.
Τέλος, η Μεγάλη Πλημμύρα της Μελάσας είχε εκτεταμένες συνέπειες για τη δημόσια ασφάλεια και την εταιρική ρύθμιση. Όχι μόνο υπέδειξε την επείγουσα ανάγκη για αυστηρότερη εποπτεία των βιομηχανικών πρακτικών, αλλά και οδήγησε σε ευρύτερες μεταρρυθμίσεις στους οικοδομικούς κανονισμούς και τα κατασκευαστικά πρότυπα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εταιρίες είχαν πλέον περισσότερες ευθύνες, απαιτούνταν να διεξάγουν πιο αυστηρές δοκιμές και να τηρούν υψηλότερα πρωτόκολλα ασφαλείας για τους εργαζομένους και την κοινωνία γενικότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- The Great Molasses Flood, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η μεγάλη πλημμύρα από μελάσα με 21 νεκρούς-19 Ιανουαρίου 1915, kolydas.eu, διαθέσιμο εδώ
