Της Ελένης Παναγιώτας Μινάι,
Θα σας παρουσιάσω το παρακάτω φανταστικό σενάριο: «Καθώς γυρνάτε από τη δουλειά στο σπίτι, στο δρόμο παρατηρείτε ένα αυτοκίνητο το οποίο έχει υποστεί σοβαρές ζημιές, πιθανότατα λόγω τροχαίου ατυχήματος, και εντός του οχήματος μια νεαρή γυναίκα να φωνάζει απελπισμένα για βοήθεια. Καθώς την προσεγγίζετε, η γυναίκα φαίνεται ότι έχει τραυματιστεί σοβαρά σε πολλαπλά σημεία. Την ρωτάτε αν είναι καλά και κείνη σε σύγχυση απαντάει με δυσκολία ότι πονάει πολύ, ειδικά το κεφάλι της καθώς και ένα από τα κάτω άκρα της. Παρατηρείτε, επίσης, με μια πρώτη ματιά ροή αίματος από τραύματα στα άνω και κάτω άκρα της, καθώς και σοβαρούς μώλωπες. Η γυναίκα, ενώ σας περιγράφει πώς τραυματίστηκε, ξαφνικά χάνει τις αισθήσεις της. Ποιες θα είναι οι δράσεις σας για να βοηθήσετε το θύμα;».
Το συγκεκριμένο σενάριο αποτελεί προϊόν της φαντασίας μου αλλά θα μπορούσε κάλλιστα, ίσως με κάποιες μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές, να διαδραματιστεί στην πραγματικότητα με ‘σας παρόντες στον ρόλο του πρώτου ανταποκριτή και διασώστη. Ποια θα ήταν άραγε η πρώτη σας αντίδραση για να αντιμετωπίσετε αυτή την κατάσταση; Κάποιοι θα καλούσαν το ασθενοφόρο και θα περίμεναν τους διασώστες, κάποιος άλλος θα απομάκρυνε την γυναίκα από το όχημα για να την προστατέψει από τη πιθανότητα να ξεσπάσει πυρκαγιά, ενώ ένας άλλος, ίσως, απλά να παρέλυε από άγχος και πανικό λόγω του βάρους της ευθύνης μιας ζωής που φέρει στα χέρια του. Ωστόσο, καμιά από αυτές τις αντιδράσεις δεν καταφέρνει να αντιμετωπίσει επιτυχώς μια επείγουσα κατάσταση, διότι δεν πραγματοποιείται σωστά η εκτίμηση της κατάστασης του θύματος. Εξαιτίας, λοιπόν, αυτής της σύγχυσης που μπορεί να προκληθεί στην παρουσία ενός τέτοιου περιστατικού, τόσο εκτός όσο και εντός δομών υγείας, οι επιστήμονες όρισαν έναν αλγόριθμο, δηλαδή βήματα τα οποία μάς καθοδηγούν αν ποτέ βρεθούμε σε αυτή τη θέση, και τα οποία κατορθώνουν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση βάσει προτεραιοτήτων.
Κάνουμε λόγο για τον αλγόριθμο ABCDE γνωστό και με τον χαρακτηρισμό «ΧΡΥΣΟ ΚΑΝΟΝΑ», ο οποίος τονίζει πόσο χρήσιμο εργαλείο μπορεί να αποδειχθεί για να σωθεί μια ανθρώπινη ζωή. Χαρακτηρίζεται από ένα αρκτικόλεξο αγγλικών ιατρικών όρων, των οποίων η σειρά είναι ίδια με κείνη του αγγλικού αλφαβήτου. Αυτό υποδεικνύει ότι, όπως μετά το γράμμα Α, ακολουθεί το B, και στη συνέχεια το C κ.ο.κ., ακριβώς με τον ίδιο τρόπο πρώτα έχει σειρά η ενέργεια που περιγράφει το γράμμα Α, στη συνέχεια η ενέργεια που χαρακτηρίζεται με το γράμμα Β κ.ο.κ.. Και πιο συγκεκριμένα, οι λέξεις – ενέργειες που αντιστοιχούνται με τα πέντε πρώτα γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου είναι:
- Α – Airway = Αεραγωγός
- B – Breathing = Αναπνοή – Αναπνευστική λειτουργία
- C – Circulation = Κυκλοφορία
- D – Disability = Νευρολογική κατάσταση ασθενούς
- E – Exposure = Έκθεση
Με βάση, λοιπόν, τον αλγόριθμο, ουσιαστικά ορίζεται ποιες ενέργειες χαρακτηρίζονται πρωτεύουσας σημασίας για την επιβίωση του θύματος και με ποια σειρά πρέπει να μας απασχολήσουν. Πάμε να δούμε αναλυτικότερα κάθε βήμα για την εκτίμηση της κατάστασης του θύματος εκτός δομής υγείας:
Α – Αεραγωγός
Αυτό αποτελεί πρωταρχικό βήμα και μάλιστα το κυριότερο, αφού είναι το πρώτο που μας απασχολεί στην εκτίμηση της κατάστασης. Σε αυτό το στάδιο, γίνεται έλεγχος του αεραγωγού για σημεία – συμπτώματα απόφραξης. Αν παρατηρήσουμε κάποια απόφραξη προσπαθούμε με κατάλληλους χειρισμούς (π.χ. ανύψωση πηγουνιού) ή και υλικά μέσα (π.χ. στοματοφαρυγγικό αεραγωγό) να εξασφαλίσουμε ότι το θύμα αναπνέει. Επί παρουσίας ξένου σώματος, το απομακρύνουμε με κάποιο μέσο. Στη συνέχεια, αν υπάρχει διαθέσιμο, παρέχεται οξυγόνο με μάσκα.
Β – Αναπνοή
Πραγματοποιείται έλεγχος και εκτίμηση της αναπνοής καθώς και της παρουσίας/απουσίας άλλων σημείων που υποδηλώνουν αναπνευστική ανεπάρκεια (π.χ. κυάνωση, εφίδρωση κ.α.). Συγκεκριμένα, ελέγχουμε, αφού έχουμε προηγουμένως εξασφαλίσει παρουσία αναπνοής, τον ρυθμό, το βάθος, την παρουσία συμμετρικότητας πνευμόνων, τη θέση της τραχείας, τα αγγεία στο λαιμό και κάνουμε εκτίμηση της κατάστασης του ασθενούς. Αν υπάρχει διαθέσιμο, γίνεται μέτρηση με παλμικό οξύμετρο ο κορεσμός του οξυγόνου στο αίμα. Αναλόγως με τα ευρήματά μας, αν η κατάσταση κρίνεται κακή, τότε αναμένουμε τη βοήθεια επαγγελματία, ειδάλλως προχωράμε στο επόμενο βήμα.
C – Κυκλοφορία
Ελέγχουμε για πηγή αιμορραγίας και σημεία που υποδεικνύουν κάποια εσωτερική αιμορραγία (π.χ. παρουσία ταχυπαλμία, χρώμα δέρματος κυανό κ.α.). Αν υπάρχει διαθέσιμο στηθοσκόπιο, γίνεται ακρόαση της καρδιάς και με σφυγμομανόμετρο γίνεται μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Επί παρουσίας εξωτερικής αιμορραγίας, με κατάλληλη πίεση και περίδεση, επιδιώκουμε να περιορίσουμε/σταματήσουμε την αιμορραγία, ενώ αν διαπιστώσουμε από τα ευρήματά μας τη πιθανότητα ύπαρξης εσωτερικής αιμορραγίας, αναμένουμε τη μετάβαση του θύματος στο νοσοκομείο για αντιμετώπισή της.
D – Νευρολογική κατάσταση ασθενούς
Εκτιμούμε το επίπεδο συνείδησης του ασθενή με την κλίμακα AVPU, όπου το θύμα χαρακτηρίζεται: σε εγρήγορση, ανταποκρίνεται σε φωνητικά ερεθίσματα, ανταποκρίνεται σε επώδυνα ερεθίσματα ή μη ανταποκρίσιμος. Εναλλακτικά πραγματοποιείται κλίμακα Γλασκόβης. Ταυτόχρονα, γίνεται έλεγχος του μεγέθους, της συμμετρικότητας και της αντίδρασης των κορών στο φως με έναν φακό. Τέλος, αν υπάρχει διαθέσιμος, γίνεται έλεγχος του σακχάρου με τον μετρητή. Με βάση τα ευρήματά μας, κατανοούμε αν το θύμα είναι υψηλού κινδύνου ασθενής ή όχι.
E – Έκθεση
Απομακρύνουμε τα ρούχα του ασθενή, όσο αυτό κρίνεται δυνατό και πάντα με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Κατά την αποκάλυψη του σώματος, γίνεται έλεγχος για άλλα σημαντικά ευρήματα όπως εκδορές, μώλωπες, ανοικτές πληγές και κυανό χρώμα δέρματος. Ο παραπάνω αλγόριθμος ακολουθείται και στις δομές υγείας, με τη διαφορά ότι συμπεριλαμβάνει περισσότερες ενέργειες σε κάθε κατηγορία, εξαιτίας των εξειδικευμένων γνώσεων, του φαρμακευτικού και υλικοτεχνικού υλικού που διαθέτει το προσωπικό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Initial assessment and treatment with the Airway, Breathing, Circulation, Disability, Exposure (ABCDE) approach, pubmed, διαθέσιμο εδώ
- The ABCDE approach, resuscitation council uk, διαθέσιμο εδώ
