Του Γιώργου Κιόση,
Περιγραφή βαλβίδων
Στο προηγούμενο άρθρο, σχετικά με την καρδιακή ανεπάρκεια, έγινε μία ανατομική περιγραφή της καρδιάς. Η καρδιά αποτελείται από τέσσερις βαλβίδες. Οι βαλβίδες αυτές είναι υπεύθυνες για τη μονόδρομη ροή του αίματος προς τη σωστή κατεύθυνση, αποτρέποντας την παλινδρόμησή του. Οι βαλβίδες είναι οι εξής:
- Τριγλώχινα βαλβίδα: Βρίσκεται μεταξύ του δεξιού κόλπου και της δεξιάς κοιλίας.
- Πνευμονική βαλβίδα: Βρίσκεται μεταξύ της δεξιάς κοιλίας και της πνευμονικής αρτηρίας, που προωθεί το μη-οξυγονωμένο αίμα στους πνεύμονες.
- Διγλώχινα ή μητροειδής: Βρίσκεται μεταξύ του αριστερού κόλπου και της αριστερής κοιλίας.
- Αορτική βαλβίδα: Βρίσκεται μεταξύ της αριστερής κοιλίας και της αορτής, η οποία προωθεί το οξυγονωμένο αίμα στη συστηματική κυκλοφορία.
Οι βαλβίδες αποτελούνται από πτυχές δέρματος, τις γλωχίνες. Ανάλογα με τον αριθμό των γλωχίνων ονομάζονται διγλώχινες και τριγλώχινες. Η πνευμονική και η αορτική βαλβίδα είναι τριγλώχινες.
Βαλβιδοπάθεια (Valvular Heart Disease) καλείται κάθε πάθηση η οποία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ανοίγει ή κλείνει μία ή περισσότερες βαλβίδες. Στις καταστάσεις αυτές οι βαλβίδες δεν λειτουργούν φυσιολογικά.
Τύποι βαλβιδοπαθειών
Υπάρχουν διάφοροι τύποι βαλβιδοπαθειών, οι οποίοι επηρεάζουν τη λειτουργία της καρδιάς. Οι τέσσερις βασικοί τύποι είναι οι ακόλουθοι:
- Στένωση (stenosis): Οι βαλβίδες δεν ανοίγουν πλήρως και έτσι εμποδίζεται μερικώς η ροή του αίματος.
- Παλινδρόμηση (regurgiration): Οι βαλβίδες δεν κλείνουν πλήρως και έτσι αίμα ρέει προς την αντίθετη κατεύθυνση από τη φυσιολογική.
- Πρόπτωση (prolapse): Οι βαλβίδες «πέφτουν» προς τα πίσω και αυτό αποτελεί αιτία παλινδρόμησης.
- Ατρεσία (atresia): Οι βαλβίδες δεν σχηματίζονται φυσιολογικά και στη θέση τους υπάρχει ένα τμήμα ιστού, το οποίο εμποδίζει τη ροή του αίματος μεταξύ των θαλάμων της καρδιάς.
Οι βαλβιδοπάθειες παρατηρούνται με μεγαλύτερη συχνότητα στη μιτροειδή και αορτική βαλβίδα, δηλαδή σε αυτές που είναι υπεύθυνες για την προώθηση του οξυγονομένου αίματος στο σώμα.
Συμπτώματα
Ορισμένοι ασθενείς, των οποίων οι βαλβίδες δεν λειτουργούν φυσιολογικά, δεν εμφανίζουν συμπτώματα της ασθένειας αυτής για πολλά χρόνια. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται τα εξής:
- Δύσπνοια σε άσκηση ή στάση ανάπαυσης (αίσθημα έλλειψης οξυγόνου)
- Ζαλάδα και αίσθηση αδυναμίας
- Πόνους στο στήθος
- Πρήξιμο (οίδημα) στα γόνατα, στην κοιλιά και στα πόδια
- Αρρυθμία (ανώμαλος καρδιακός ρυθμός)
- Τάση λιποθυμίας.
Η βαρύτητα των συμπτωμάτων κυμαίνεται από ήπια μέχρι σοβαρή.
Αιτιολογία
Μία βαλβιδοπάθεια μπορεί να είναι είτε εγγενής είτε επίκτητη.
Η εγγενής βαλβιδοπάθεια μπορεί να προκληθεί από λανθασμένη διαμόρφωση της καρδιάς κατά την εμβρυολογική ανάπτυξη. Μπορεί ωστόσο να προκληθεί και λόγω κληρονομικότητας. Μεταλλαγμένα, λοιπόν, γονίδια υπεύθυνα για τη λειτουργία και τη διαμόρφωση των βαλβίδων μεταβιβάζονται από τους γονείς στα παιδιά. Η διγλώχινα αορτική βαλβίδα, για παράδειγμα, είναι μία κληρονομική εκ γενετής βαλβιδοπάθεια, κατά την οποία η αορτική βαλβίδα έχει δύο γλωχίνες, αντί τριών που είναι το φυσιολογικό.
Πέραν όμως των εγγενών βαλβιδοπαθειών, και ενήλικες μπορούν να αναπτύξουν βαλβιδοπάθεια. Οι παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι επιτείνουν την κατάσταση αυτή, είναι οι εξής:
- Ηλικία: Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα ανάπτυξης της ασθένειας αυτής.
- Έλλειψη σωματικής άσκησης, ανθυγιεινή διατροφή και κάπνισμα.
- Οικογενειακό ιστορικό.
- Φύλλο: Γενικώς οι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς σε ανάπτυξη βαλβιδοπάθειας.
- Ιατρικά μηχανήματα: Οι απινιδωτές και οι βηματοδότες μπορεί να αποσυντονίσουν τον ρυθμό της καρδιάς, να τον αυξήσουν, και τελικά αυτή να «σκληρύνει».
- Παθολογικές καταστάσεις: υπέρταση, διαβήτης, αυτοάνοσα νοσήματα.
- Ρευματικός πυρετός.
- Καρδιακές λοιμώξεις και καρδιομυοπάθειες.
Διάγνωση
Κατά την έναρξη της κλινικής εξέτασης, ο ειδικός ιατρός (ο οποίος δεν είναι άλλος από τον καρδιολόγο) ρωτάει τον ασθενή σχετικά με συμπτώματα, παράγοντες κινδύνου, καθώς και πληροφορίες οικογενειακού ιστορικού, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για τη διάγνωση της πάθησης αυτής. Ανώμαλοι ακροαζόμενοι ήχοι, όπως καρδιακό φύσημα, προμηνύουν την ανώμαλη λειτουργία κάποιας βαλβίδας.
Πέραν από τις πληροφορίες που λαμβάνονται από το οικογενειακό ιστορικό και την ακρόαση, υπάρχουν και διάφορες απεικονιστικές τεχνικές και αιματολογικές εξετάσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται προς διάγνωση. Στις προτεινόμενες εξετάσεις περιλαμβάνονται οι εξής:
- Ηχοκαρδιογράφημα: Χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα ώστε να δημιουργηθεί η μορφολογία της καρδιά.
- Ακτινογραφία θώρακα: Απεικονίζει την καρδιά και τους δύο πνεύμονες. Με αυτή την εξέταση μπορεί να διασαφηνιστεί εάν η καρδιά είναι μεγαλύτερη από το φυσιολογικό καθώς και αν υπάρχει υγρό γύρω από τους πνεύμονες (το οποίο μπορεί να οφείλεται σε κάποια βαλβιδοπάθεια).
- MRI καρδιάς: Λαμβάνονται εικόνες της καρδιάς με τη χρήση μαγνητικού πεδίου και ηχητικών κυμάτων.
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα: Τα ηλεκτρικά σήματα της καρδιάς λαμβάνονται με ηλεκτρόδια και δείχνουν πως λειτουργεί η καρδιά.
- Τεστ κόπωσης: Γίνεται με τη χρήση στατικού ποδηλάτου ή διαδρόμου, ενώ παράλληλα ελέγχεται ο τρόπος λειτουργίας της καρδιάς.
Από τη στιγμή που διαγνωστεί ότι ο ασθενής πάσχει από κάποια βαλβιδοπάθεια, διασαφηνίζεται και το στάδιο της ασθένειας στο οποίο βρίσκεται. Διακρίνονται τέσσερα στάδια:
- Στάδιο 1 – Κινδύνου: Ο ασθενής εμφανίζει παράγοντες κινδύνου.
- Στάδιο 2 – Σε εξέλιξη: Συμπτώματα δεν εμφανίζονται ακόμα, και η ασθένεια είναι χαμηλής ή μέτριας βαρύτητας.
- Στάδιο 3 – Ασυμπτωματικά σοβαρή: Η κατάσταση είναι σοβαρή αλλά δεν υπάρχουν συμπτώματα.
- Στάδιο 4 – Συμπτωματικά σοβαρή: Η κατάσταση είναι σοβαρή και εμφανίζονται συμπτώματα.
Η ταξινόμηση αυτή βασίζεται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, όπως η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, η κατάσταση των βαλβίδων κτλ.
Θεραπεία
Η θεραπεία η οποία θα ακολουθήσει κάθε ασθενής εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και το στάδιο της ασθένειας. Γενικά η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ενδείκνυται ανεξάρτητα σταδίου. Η θεραπεία βασίζεται είτε σε φαρμακευτική αγωγή είτε σε χειρουργική επέμβαση.
Στόχοι της φαρμακευτικής αγωγής είναι η ανακούφιση του ασθενή από τα συμπτώματα, η αντιμετώπιση παρακείμενων καρδιακών νοσημάτων που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για βαλβιδοπάθειες, ενώ βοηθάει την καρδιά να αντλεί κατάλληλη ποσότητα αίματος προς το σώμα. Στις φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνονται τα αντιπηκτικά.
Η αντιμετώπιση της ασθένειας μπορεί να γίνει πέρα από τη φαρμακευτική παρέμβαση και με χειρουργικές μεθόδους. Οι μέθοδοι αυτοί στοχεύουν είτε στην επιδιόρθωση της παθολογικής βαλβίδας είτε στην αντικατάσταση της. Γενικώς, η επιδιόρθωση είναι λιγότερο ριψοκίνδυνη τεχνική και προτιμάται έναντι της αντικατάστασης. Αυτές οι δύο μέθοδοι μπορούν να γίνουν είτε με εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς είτε με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους.
Η παθολογική βαλβίδα μπορεί να αντικατασταθεί είτε με τεχνητή είτε με βιολογική. Η βιολογική προέρχεται από χοίρο, αγελάδα ή άνθρωπο και καλύπτει τις ανάγκες του ασθενούς περίπου για 10 με 15 χρόνια. Μετά το χρονικό διάστημα αυτό είναι αναγκαία η αντικατάστασή της. Η τεχνητή βαλβίδα αποτελείται από κάποιο σκληρό υλικό και συνήθως δεν χρειάζεται αλλαγή για το υπόλοιπο της ζωής του ασθενή. Ωστόσο είναι αναγκαία η λήψη αντιπηκτικών από τον ασθενή, ενώ η πιθανότητα ανάπτυξης ενδοκαρδίτιδας είναι μεγαλύτερη. Συνήθης διαδικασία είναι η αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας με την πνευμονική. Στη θέση της πνευμονικής τοποθετείται τεχνητή.
Οι περισσότερες βαλβιδοπάθειες θεραπεύονται επιτυχώς. Είναι αναγκαίο όμως η διάγνωση να γίνεται έγκαιρα ώστε να ακολουθηθεί η κατάλληλη θεραπεία και να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες επιπλοκών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Valvular heart disease (Symptoms and Causes), Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Valvular heart disease (Diagnosis and Treatment), Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Heart Valve Disease, British Heart Foundation, διαθέσιμο εδώ
- Heart Valve Diseases, Medline, διαθέσιμο εδώ
- Heart Valve Diseases, National Heart, Lung and Blood Institute, διαθέσιμο εδώ
