Του Αναστάση Γκίκα,
Ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος (ή και Ζαβιτζιάνος/Ζαβιτσάνος) υπήρξε αναμφίβολα ένας πολυπράγμων πολιτικός, ο οποίος άφησε το στίγμα του σε εθνικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό έρχεται να πιστοποιήσει μεταξύ άλλων η μακροχρόνια πολιτική του πορεία. Ο Ζαβιτσιάνος υπήρξε επί σειρά ετών βουλευτής του νομού Κερκύρας, ενώ χρημάτισε Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, Υπουργός Εξωτερικών, Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας αλλά και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης.
Επίσης, συνέδεσε το όνομά του με τη θέσπιση του «Ιδιωνύμου», ενός ειδικού νόμου που απέβλεπε στην αστυνόμευση των δράσεων της άκρας αριστεράς. Η μονομερής ταύτιση του Ζαβιτσιάνου με την ιδιότητα του «αντικομμουνιστή» σίγουρα αδικεί τόσο τη συνολική πολιτική του πορεία του όσο και την προσωπικότητά του.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος γεννήθηκε το 1897 στην Κέρκυρα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο οποίο και αναγορεύτηκε διδάκτωρ. Εν συνεχεία, υπηρέτησε για σύντομο διάστημα τον δικαστικό κλάδο, ως πρωτοδίκης Αθηνών. Όντας ανήσυχο πνεύμα ο Ζαβιτσιάνος έκανε μεταπτυχιακές σπουδές σε πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Γαλλίας όπου και επηρεάστηκε από τα πρωτοποριακά ρεύματα της εποχής του.
Η επιστροφή του στην Κέρκυρα σήμανε την αφετηρία της πολιτικής του πορείας. Εκλέγεται για πρώτη φορά ως ανεξάρτητος-εκσυγχρονιστής βουλευτής Κέρκυρας στην πρώτη αναθεωρητική βουλή του Αυγούστου 1910.
Πλάι στον Βενιζέλο – Ζαβιτσιάνος και διχασμός
Το 1909 ο Ζαβιτσιάνος είχε υποστηρίξει το κίνημα στο Γουδί, το οποίο έφερε στη χώρα τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Κερκυραίος πολιτικός έβλεπε στο πρόσωπο του Βενιζέλου έναν ανανεωτή της ελληνικής πολιτικής ζωής. Δεν είχε παρά να συνεργαστεί μαζί του και έτσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Κόμματος των Φιλελευθέρων.
Επανεξελέγη με το Κόμμα Φιλελευθέρων στις εκλογικές αναμετρήσεις του Νοεμβρίου 1910, του 1912 και του Μαΐου του 1915. Διετέλεσε έπειτα από πρόταση του Ελευθέριου Βενιζέλου δύο φορές από το 1912 έως το 1915 Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων μέχρι την διάλυσή της το 1915. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1915 ο Ζαβιτσιάνος ακολούθησε την κομματική γραμμή και απείχε. Κατά την περίοδο, όμως, της κορύφωσης του Εθνικού Διχασμού διαφωνεί με τον Βενιζέλο και αρνείται τη συμμετοχή του στην Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Γενικότερα κρατά μετριοπαθή στάση καθ’ όλη την περίοδο του Διχασμού. Θα μείνει συνεπής ως προς τη μετριοπαθή και μη διχαστική πολιτική του και το 1923 όταν θα καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισης υπέρ των Έξι στην περιώνυμη δίκη.
Ρήξη με τον Βενιζέλο – Αυτόνομη πολιτική πορεία
Μετά την αναβίωση της βουλής του 1915, Βενιζέλος και Ζαβιτσιάνος έρχονται σε διάσταση με αποτέλεσμα ο δεύτερος να αποχωρήσει από τους Φιλελεύθερους και να ανεξαρτητοποιηθεί. Το 1925 αρνείται την πρόταση του Παγκάλου να αναλάβει την πρωθυπουργία.
Τον Οκτώβριο του 1928 ο Ζαβιτσιάνος δημιουργεί το δικό του πολιτικό σχήμα, το Κόμμα Προοδευτικής Ενώσεως (ΚΠΕ) ένα κόμμα σαφώς προσωποπαγές με τοπικιστικά χαρακτηριστικά το οποίο εξέφραζε τη «δεξιά» πλευρά του βενιζελισμού. Όργανο του ΚΠΕ υπήρξε η τοπική εφημερίδα της Κέρκυρας «Έγερσις», ενώ τον Ζαβιτσιανό υποστήριζε ακόμα η βενιζελικών φρονημάτων εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ».
Το ΚΠΕ, υπό την ηγεσία του Κωνσταντίνου Ζαβιτσιάνου, συμμετείχε στις εκλογές του 1928 σε συνεργασία με το Κόμμα Φιλελευθέρων. Από τους έξι υποψηφίους του κόμματος, οι πέντε κατάφεραν να εκλεγούν, δείχνοντας τη σημαντική τοπική στήριξη που είχε το κόμμα στην Κέρκυρα. Στις γερουσιαστικές εκλογές της 21ης Απριλίου 1929, το ΚΠΕ εξέλεξε δύο γερουσιαστές, ενισχύοντας την πολιτική του παρουσία, παρόλο που η συνολική του επιρροή σε εθνικό επίπεδο παρέμεινε περιορισμένη.
Η υπουργοποίηση και το έργο
Στη νέα κυβέρνηση Βενιζέλου ο Ζαβιτσιάνος διορίζεται Υπουργός Εσωτερικών με σκοπό να διασφαλίσει το αδιάβλητο της διεξαγωγής των εκλογών του 1928. Αρχικά ο Βενιζέλος είχε τάξει στον Ζαβιτσιάνο το Υπουργείο της αρεσκείας του, δηλαδή το Υπουργείο των Οικονομικών. Η απαγωγή, ωστόσο, των βουλευτών Ιωαννίνων του Κόμματος Φιλελευθέρων Μελά και Μυλωνά κατέστησαν την αφορμή η παραμονή του στο Υπουργείο να είναι «ισόβια».
Επί της Υπουργίας Ζαβιτσιανού η ληστεία εξοντώθηκε ολοκληρωτικά και οι Ρετζαίοι, οι Κουμπαίοι και άλλοι ληστές έπαψαν να αποτελούν δημόσια απειλή, ενώ καταρτίστηκαν ακόμα οι αρμοδιότητες της αστυνομίας πόλεων αλλά και οι όροι λειτουργίας των αρτοποιείων.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του αυτής ο Ζαβιτσιάνος θα συνέδεε το όνομά του με τη θέσπιση του περιβόητου «Ιδιωνύμου» (Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος) ενός νόμου ο οποίος θεσπίστηκε με σκοπό να απαγορευτούν οι δράσεις της άκρας Αριστεράς και ιδιαίτερα του ΚΚΕ το οποίο είχε ταχθεί υπέρ της Β΄ Κομμουνιστικής Διεθνούς και της ΕΣΣΔ υπέρ της λεγόμενης «αυτοδιάθεσης του μακεδονικού λαού» επιδιώκοντας ουσιαστικά την απόσχιση ελληνικών εδαφών. Συνεπώς, οι αστικές πολιτικές δυνάμεις επιδίωξαν την εκμηδένισή του.
Το 1929 επανεκλέγεται και πάλι με τον Βενιζέλο και αναλαμβάνει ξανά Υπουργός Εσωτερικών. Διαφωνεί και πάλι σφόδρα με τον Βενιζέλο και μετατρέπεται σε πολέμιό του. Στις 31 Μαρτίου 1933, ο διορισμός του ως «αριστίνδην» Γερουσιαστή εγκρίθηκε σε κοινή συνεδρίαση της Βουλής και της Γερουσίας, με 186 ψήφους υπέρ.
Η συνεργασία με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου
Στις 5 Αυγούστου 1936, διορίζεται Αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου και Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Ιωάννη Μεταξά. Παραιτήθηκε από τα κυβερνητικά πόστα του στις 22 Ιανουαρίου 1937 λόγω διαφωνιών με τη μεταξική οικονομική πολιτική. Ήταν γεγονός ότι ο Ζαβιτσιάνος υπήρξε ο μόνος προερχόμενος από τους Φιλελευθέρους Υπουργός του Μεταξά.
Διετέλεσε δε και Διοικητικός Σύμβουλος και Συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος από το 1941 έως το 1943 προωθώντας πολιτικές κατά του κρατικού παρεμβατισμού.
Επίμετρο
Από τον πολιτικό βίο του Κερκυραίου προκύπτει το εξής συμπέρασμα: Ότι υπήρξε βασικά ασυμβίβαστος. Δεν δίστασε άλλωστε να έρθει σε ρήξη με δύο μεγάλους άνδρες και συγχρόνως αρμοδίους του αλλά και να ακολουθήσει έχοντας σαν πυξίδα το προσωπικό πολιτικό του αισθητήριο μετριοπαθέστερες πολιτικές, οι οποίες σε αντίθεση με τις πολιτικές συνεργατών και ομοφρόνων του δεν όξυναν τα πολιτικά πάθη και δεν οδηγούσαν στη διαιώνιση της κρίσης των Θεσμών (1915-1974).
Ο Ζαβιτσιάνος πίστευε στον οικονομικό φιλελευθερισμό, ενώ συνέγραψε το ιστορικό έργο «Αναμνήσεις εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου όπως την έζησα (1914-1922)». Απεβίωσε το 1951 στην Αθήνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Θ. Βελλιανίτης, «Ζαβιτσάνος, Κωνσταντίνος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.11, Αθήνα ΠΥΡΣΟΣ, 1929
- Ζαβιτσιάνος Κωνσταντίνος, grandlodge.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, wikipedia.org, Διαθέσιμο εδώ
