Της Τάνιας Στέφου,
Ως παιδική εργασία ορίζεται η εκμετάλλευση παιδιών κάτω των 18 ετών μέσω οποιασδήποτε μορφής εργασίας, η οποία τους εμποδίζει να παρακολουθούν το σχολείο και είναι επιβλαβής τόσο σωματικά όσο συναισθηματικά, πνευματικά και κοινωνικά. Σύμφωνα με το άρθρο 32 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Η εργασία των παιδιών απαγορεύεται. Η ελάχιστη ηλικία για την ανάληψη εργασίας δεν μπορεί να είναι μικρότερη από την ηλικία κατά την οποία λήγει η υποχρεωτική σχολική φοίτηση, υπό την επιφύλαξη ευνοϊκότερων κανόνων για τους νέους και πλην περιορισμένων παρεκκλίσεων».
Η παιδική εργασία αποτελεί ένα διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα που εντοπίζεται κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιστατικά και στις αναπτυγμένες χώρες. Το φαινόμενο της παιδικής εργασίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη φτώχεια και την ένδεια. Η οικονομική δυσπραγία της κοινωνίας σε συνδυασμό με την ανεργία έχουν ως αποτέλεσμα όλο και περισσότερα παιδιά να εισέρχονται στην αγορά εργασίας, προκειμένου να συμβάλλουν στο οικογενειακό εισόδημα. Τα παιδιά αποτελούν για τους εργοδότες φθηνά εργατικά χέρια, δεν διεκδικούν τα εργασιακά δικαιώματα που θα μπορούσε να διεκδικήσει ένας ενήλικας, ιδίως το δικαίωμα για παροχή αμοιβής ανάλογα με την αξία της εργασίας του, με αποτέλεσμα να γίνονται θύματα εκμετάλλευσης. Σε μια κοινωνία η οποία χαρακτηρίζεται από ταξικές ανισότητες και κοινωνικο-οικονομικές αντιθέσεις, η πλειονότητα των παιδιών που εργάζονται, προέρχεται από ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα. Η κρίση του θεσμού της οικογένειας, ακόμη και η διάλυσή της, υποδηλώνεται από το γεγονός ότι περίπου το 54% των γονέων επιβάλλουν στα παιδιά τους να εργάζονται υπό την απειλή πως αν δεν το κάνουν θα υποστούν σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση.
Η έλλειψη κρατικής πρόνοιας και υποδομών για την προστασία των παιδιών, αλλά και η ελλιπής παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών έχουν ως αποτέλεσμα, τα παιδιά να εγκαταλείπουν το σχολείο για να μπορέσουν να καλύψουν τις βιολογικές ανάγκες του βιοπορισμού. Ο ρατσισμός, που έχει ως αποτέλεσμα την κοινωνική περιθωριοποίηση, συμβάλλει αποφασιστικά στο γεγονός παιδιά μεταναστών, αλλοδαπών, προσφύγων, να υφίστανται αντικοινωνικές συμπεριφορές και να πέφτουν θύματα κακοποίησης, με αποτέλεσμα να στρέφονται στην εργασία για να αισθανθούν έστω και με αυτόν τον τρόπο κοινωνικά αποδεκτά. Παράλληλα, η έλλειψη ηθικών αρχών και η αδιαφορία της κοινωνίας σχετικά με το μέλλον των παιδιών αυτών έχει επιτρέψει στο φαινόμενο της παιδικής εργασίας να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Η παιδική εργασία έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του παιδιού. Τα εργαζόμενα παιδιά παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς και δυσκολία προσαγωγής στην καθημερινότητα. Επιπλέον, καταπατώνται τα δικαιώματα των παιδιών στην ομαλή πνευματική και σωματική ανάπτυξη. Τα παιδιά στερούνται τα δικαιώματα της ασφάλειας, της αξιοπρεπούς διαβίωσης, την παιδικότητα και βρίσκονται εν τέλει εκτεθειμένα στον ενήλικο κόσμο. Κοινωνικοποιούνται ατελώς, με το μέλλον τους να διαγράφεται αβέβαιο. Βρίσκονται, έτσι, στη δυσάρεστη θέση να είναι επιρρεπείς σε κάθε λογής πιέσεων.
Είναι επιτακτική η θέσπιση ειδικού νομοθετικού πλαισίου αλλά και η τήρησή του για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, καθώς και η επιβολή σοβαρών κυρώσεων στους παραβάτες. Επίσης, επιτακτική είναι η κοινωνική μέριμνα και δημιουργία μηχανισμών εκπαίδευσης των παιδιών που έχουν μαθησιακές δυσκολίες, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ένα σίγουρο μέλλον για τα παιδιά μέσω περισσοτέρων προοπτικών και να μειωθεί η έκθεση στον κίνδυνο της παιδικής εργασίας. Ακόμη, αποτελεσματική θα ήταν η καταπολέμηση της φτώχειας και η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών διαβίωσης των οικογενειών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, έτσι ώστε να μην χρειάζεται το παιδί να εντάσσεται στο εργατικό δυναμικό. Τέλος, υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης του κοινού με σκοπό την ευαισθητοποίηση του, έτσι ώστε να υπάρχει συλλογική δράση για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου.
Κλείνοντας είναι αξιοσημείωτο πως η Λατινική Αμερική, το Μεξικό, το Περού και η Αργεντινή είναι χώρες που συγκεντρώνουν μεγάλα ποσοστά παιδικής εργασίας. Στην Αργεντινή η εταιρεία “Nuestra Huella”, που δραστηριοποιείται στις εξαγωγές πουλερικών, έχει κατηγορηθεί ότι απασχολεί στο εργατικό δυναμικό της χιλιάδες παιδιά. Στην Βολιβία και το Περού απασχολούνται περίπου 14.000 παιδιά και 500.000 αντίστοιχα σε ορυχεία. Μολονότι η παιδική εργασία έχει καθιερωθεί κυρίως στις τριτοκοσμικές χώρες, όλο και περισσότερο αυξάνεται και στις ανεπτυγμένες χώρες. Στη Μεγάλη Βρετανία, περίπου το 25% των 11χρονων και περίπου το 70% των 14χρονων εργάζονται. Στη Γερμανία, περίπου 600.000 παιδιά έχουν βγει στην αγορά εργασίας, παρόλο που η γερμανική νομοθεσία την απαγορεύει με ορισμένες εξαιρέσεις — δηλαδή την απασχόληση σε ελαφρές εργασίες μέχρι 2 ώρες για παιδιά άνω των 12 ετών. Στην Ισπανία η παιδική εργασία αφορά περίπου 200.000 άτομα. Επιπλέον, στη Γενεύη επιτρέπεται η παιδική εργασία για παιδιά ηλικίας άνω των 13 ετών. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΕ, εργάζεται περίπου το 10% των παιδιών ηλικίας 15 έως 18. Ενδεικτικά, οι τομείς της γεωργίας και την κτηνοτροφίας καταλαμβάνουν το συντριπτικό ποσοστό το 64% του παιδικού πληθυσμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η έννομη προστασία του παιδιού: Η προστασία από την παιδική εργασία, Syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική εργασία – Σχεδιάγραμμα έκθεσης, e-didaskalia.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική Εργασία: Η Ευθύνη Γονέων & Εκπαίδευσης στην Πρόληψη, pharm24.gr, διαθέσιμο εδώ
- Child Labour, ilo.org, διαθέσιμο εδώ
