Του Βασίλη Μορφονιού,
Πολλοί, και δικαίως, μιλάνε για το πόσο υποτιμημένος είναι ο ρόλος του σεναριογράφου στο Hollywood, ο οποίος πολλές φορές δεν παίρνει τα εύσημα που του αρμόζουν (ή και την αμοιβή για να ήμαστε δίκαιοι) για ένα σπουδαίο σενάριο. Εξίσου υποτιμημένος, όμως, θα έλεγα ότι είναι και ο κινηματογραφιστής (cinematographer) ή διευθυντής φωτογραφίας που είναι υπεύθυνος για τις στιλιστικές επιλογές μιας ταινίας.
Σκεφτείτε πόσες φορές σας έχει συμβεί το παρακάτω παράδειγμα: Να βλέπεις μια ταινία ρηχή και αθεράπευτα κουραστική που, όμως, έχει μια ακαταμάχητη ομορφιά που σε αναγκάζει να συνεχίσεις να παρακολουθείς. Πράγματι, ένας ιδιαίτερος συνδυασμός της χρωματικής παλέτας είναι ικανός να σαγηνεύσει τους οπτικούς μας αισθητήρες αρκετά, ώστε να συγχωρήσουμε οποιοδήποτε άλλο (αφηγηματικό ή μη) ελάττωμα της ταινίας. Προσωπικά, θεωρώ πως λίγοι θα ενδιαφέρονταν για το Only god forgives του Nicolas Winding Refn για παράδειγμα αν δεν ήταν για τη μοναδική χρήση των χρωμάτων neon από το φωτογράφο Larry Smith. Ακόμα και πιο επιτυχημένες ταινίες όπως το Hero του Zhang Yimou ή το The Fall έχουν πολλές φορές κατηγορηθεί ως κενές και τίποτα παραπάνω από εξάσκηση στο στυλ από κριτικούς.
Σε αυτό το άρθρο, θα αναφερθώ στις πιο όμορφες και μαγευτικές ταινίες του κινηματογράφου, καθώς και στους φωτογράφους που συνείσφεραν στη δημιουργία τους.
Blade Runner 2049-Roger Deakins
Αν υπάρχει κάποιος φωτογράφος που έφτασε πιο κοντά στην εκτίμηση ενός Χολιγουντιανού Σταρ αυτός είναι σίγουρα ο Roger Deakins. Με ένα έργο ζωής που αριθμεί πάνω από 60 ταινίες, μεταξύ των οποίων σχεδόν το σύνολο της φιλμογραφίας των αδερφών Coen, του Denis Villneuve και του Sam Mendes, είναι πρακτικά αδύνατο να μην έχεις παρακολουθήσει κάποια ταινία του. Ο Deakins, σε αντίθεση με άλλους φωτογράφους που προσαρμόζουν τις ανάγκες της ταινίας στο προσωπικό τους στυλ, σαν χαμαιλέοντας, μεταμορφώνει κάθε φορά το στιλ του στις ανάγκες της εκάστοτε ταινίας, ενώ μεταπηδά από είδος σε είδος με ατάραχη ευκολία. Είτε πρόκειται για το σκουρόχρωμο ρεαλισμό του No country for old men, την αποπνικτική απόγνωση του Prisoners, την καταπιεσμένη ελπίδα του Shawshank Redemption, την ανάλαφρη ψυχεδέλεια του Big Lebowski ή το πολύχρωμο χάος στο μυαλό του Barton Fink, ο Deakins πάντα καταφέρνει να βάλει την υπογραφή του στις ταινίες του και να παραδώσει κάτι μοναδικό και αξέχαστο. Αυτό που τον ξεχωρίζει από άλλους είναι ότι οι εικόνες του δεν είναι απλά όμορφες, αλλά παρουσιάζουν εύστοχα τον εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων του έργου.
Το πιο ολοκληρωμένο έργο του βρίσκεται μάλλον σε μια σχετικά πρόσφατη ταινία που έφθασε στο κινηματογραφικό Πάνθεον των πιο όμορφων αριστουργημάτων σχεδόν με το που κυκλοφόρησε. Μιλάω, φυσικά, για το απροσδόκητα εξαιρετικό sequel Blade Runner 2049. Το έντονο ζωντανό πορτοκαλί της ερήμου έρχεται σε αντίθεση με τα ψυχρά χρώματα της πόλης, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ενσαρκώνει τέλεια την αποπνικτική μοναξιά του πρωταγωνιστή K (Ryan Gosling) και την ανάγκη του να αποδράσει από τη δυστοπική πόλη. Το απέραντο ερημικό πορτοκαλί κάνει το πρωταγωνιστή να μοιάζει μικρός και αδύναμος, χαμένος σε ένα εχθρικό κόσμο.
Η φωτογραφία του Blade Runner χάρισε στο Deakins το πρώτο του Όσκαρ μετά από 13 υποψηφιότητες! Μπαίνει στην ίδια κατηγορία με τον Leonardo Dicaprio και τον Chris Nolan, όπου η αγνόηση τους από την ακαδημία είναι τόσο γελοία που καταντάει φόρος τιμής.
The Tree of Life-Emmanuel Lubezki
Ελαφρώς πιο άγνωστος αλλά εξίσου αγαπητός είναι ο Emmanuel Lubezki —ή Chivo όπως αναφέρεται συχνά— διάσημος για τις μεγάλες λήψεις του και την εμμονή του στη χρήση φυσικού έναντι τεχνητού φωτός. Όπως και ο Deakins, έτσι και αυτός έχει συνεισφέρει στα πιο γνωστά έργα μεγάλων σκηνοθετών όπως ο Terence Mallick, o Alejandro Gonzalez Inaritu και ο Alfonso Cuaron. Ο Lubezki είναι από τους πιο ατμοσφαιρικούς φωτογράφους που λατρεύει να φέρνει το θεατή κοντά στο φυσικό περιβάλλον, χρησιμοποιώντας έντονα τα φυσικά στοιχεία. Είτε πρόκειται για τη χιονισμένη τούνδρα του The Revenant, το χαοτικό και τρομακτικό κενό του διαστήματος στο Gravity ή το ιδιαίτερο μέλλον του Children of Men, το περιβάλλον δρα ως σημαντικός παράγοντας επιρροής των χαρακτήρων.
Οι αργές μεγάλες λήψεις του ταιριάζουν γάντι στο κινηματογραφικό στυλ του Terence Mallick και ιδιαίτερα στο αριστούργημα του το Tree of Life. Οι ασυνήθιστες λήψεις της ταινίας που περιλαμβάνουν από σκηνές γέννησης αστεριών μέχρι εστίαση στον μικρόκοσμο δημιουργούν μια μοναδική ζωντανή υπαρξιακή εμπειρία και ένα βαθύτατα φιλοσοφικό έργο. Η χρήση φωτός και χρωμάτων αλλάζει ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση της πρωταγωνιστικής οικογένειας. Η φωτογραφία του λειτουργεί ως μέρος της αφήγησης. Ακόμα και όσοι βρίσκουν την ταινία βαρετή δεν μπορούν να αρνηθούν την απίστευτη ομορφιά της.
In the Mood for Love-Christopher Doyle
Ξεφεύγοντας από το Hollywood, ο ασιατικός κινηματογράφος έχει αναδείξει πολλά σπουδαία ονόματα αλλά κανείς —σύγχρονος τουλάχιστον— δεν φτάνει τον Chris Doyle. Γνωστός, κυρίως, για τη συνεργασία του με τον Wong Kar-Wai, είναι σίγουρα από τα καλύτερα δίδυμα σκηνοθέτη-φωτογράφου στο σινεμά. Το προαναφερόμενο Hero επίσης, παρότι προσωπικά δεν με τρελαίνει, έχει αδιαμφισβήτητα αξέχαστη χρήση χρωμάτων. Η συνεργασία Kar-Wai/Doyle χωρίζεται σε δύο εντελώς ξεχωριστές και διαφορετικές εποχές. Στη δεκαετία του ’90, το δίδυμο χρησιμοποιούσε γρήγορο μοντάζ και πολύ ζωντανά χρώματα για να περιγράψει τη ζωή στο κέντρο του Χόνγκ Κόνγκ. Ταινίες σαν το Chungking Express και το Fallen Angels ενσάρκωσαν τέλεια μια πόλη εκατομμυρίων που βρίσκεται σε συνεχή κίνηση αφήνοντας πολλούς από τους κατοίκους ζαλισμένους και απομονωμένους. Το Happy Together έπειτα διπλασίασε την απομόνωση παγιδεύοντας τους χαρακτήρες μακριά από την πατρίδα τους στη Μακρινή Αργεντινή. Οι ευρηματικές λήψεις του Doyle έκαναν το Χονγκ Κονγκ και το Μπουένος Άιρες να μοιάζουν ταυτόχρονα πολύ διαφορετικά αλλά και παρόμοια.
Ο ρυθμός άλλαξε τελείως με την έναρξη της νέας χιλιετίας και το πιο αγαπητό αριστούργημα τους, το In The Mood for Love. H ταχύτητα του Fallen Angels αντικαταστάθηκε από μια νοσταλγική γαλήνη και ζεστά χρώματα. Το αίσθημα του απαγορευμένου έρωτα και της αμοιβαίας έλξης παρουσιάζεται τέλεια από τις συμμετρικές λήψεις και την αργή, αλλά στοχευμένη κίνηση της κάμερας. Μια ονειρική, ποιητική ταινία που ξεχωρίζει από τις μοναδικές λήψεις της που μοιάζουν με πίνακα μουσείου. Άξιο αναφοράς είναι και το 2046 με παρόμοιο αίσθημα μελαγχολίας σε ένα φουτουριστικό ξενοδοχείο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Terence Mallick, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- Blade Runner 2049, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- In the mood of love, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
