Της Άννας – Μαρίας Τσαρτσίδου,
Από το 1937, τότε που κυκλοφόρησε η πρώτη πριγκίπισσα της Disney, «Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι» έως και σήμερα, έχουν αλλάξει ριζικά τα συμβατικά γυναικεία πρότυπα. Οι πριγκίπισσες, αγγίζοντας τις καρδιές εκατομμύριων κοριτσιών ανά τον κόσμο, εμπνέουν αλλαγή και όνειρα, δημιουργώντας μεγάλες προσδοκίες για τη γυναικεία χειραφέτηση καθώς –ευτυχώς— με την πάροδο του χρόνου η πορεία των πριγκιπισσών της Disney είναι εξελικτική.
Η Χιονάτη και Επτά Νάνοι (1937)
Το ντεμπούτο της πρώτης πριγκίπισσας της Disney, ξεκινά με τη Χιονάτη. Μια όμορφη και συνεσταλμένη νεαρή κοπέλα, φτιαγμένη και ραμμένη σύμφωνα με τα συντηρητικά πρότυπα της εποχής της. Η φωνή της ακούγεται ελάχιστα, καθώς τη λάμψη της κλέβουν συνεχώς οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές όπως η κακιά Βασίλισσα, οι Νάνοι αλλά και ο ίδιος ο πρίγκιπας. Οι χάρες της Χιονάτης περιορίζονται στα οικοκυρικά, παραμένοντας πάντα όμορφη, αλλά αδύναμη και υποτονική. Στο τέλος, σώζεται από τον πρίγκιπα, συμβαδίζοντας με το κλασσικό «Ηappy end» των παραμυθιών, δηλαδή το τρίπτυχο που περιλαμβάνει τον αγνό έρωτα με τον πρίγκιπα, τον επεισοδιακό χωρισμό και το «φιλί» για τη χαρούμενη επανένωση. Η Χιονάτη, all time classic, αλλά πολύ μακριά από την αλλαγή.
Η Σταχτοπούτα (1950)
Μια ακόμα κομψή «πριγκιπισσούλα», γλυκιά και εργατική, αλλά ταυτόχρονα ανελεύθερη και υποταγμένη. Μετά από 13 χρόνια, δυστυχώς δεν υπήρξε αλλαγή στα συμβατικά πρότυπα γυναικείας συμπεριφοράς. Η ίδια ιστορία, η πάντα όμορφη και χαριτωμένη, πριγκίπισσα που περιμένει έναν πρίγκιπα να τη σώσει από τη μοίρα της. Η ευτυχία προέρχεται από τον γάμο, ο οποίος σηματοδοτεί την ολοκλήρωση αλλά και τη μετάβαση της κοπέλα σε γυναίκα.
Η Άριελ (1989)
Εδώ μπορούμε να μιλήσουμε για την πρώτη προσπάθεια αλλαγής των στερεοτυπικών αντιλήψεων για τον κώδικα γυναικείας συμπεριφοράς. Η Άριελ αποτελεί πρότυπο πριγκίπισσας, καθώς είναι επαναστατική, εναντιώνεται όχι μόνο στην οικογένεια της αλλά και στην ίδια της τη φύση, προκειμένου να ακολουθήσει το όνειρο της. Ακόμα και αν το κάνει με αφορμή τον έρωτα, θυσιάζοντας τη φωνή της γι’ αυτό, στην πραγματικότητα η κινητήρια δύναμη της είναι η ανάγκη της για όλα αυτά που ονειρεύεται. Η πρώτη πριγκίπισσα που παίρνει τη ζωή στα χέρια της και δημιουργεί το μέλλον που η ίδια επιθυμεί, ενώ σώζει η ίδια τον πρίγκιπα της. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η Άριελ είναι μια από τις δημοφιλέστερες και πιο πολυαγαπημένες πριγκίπισσες.
Η Πεντάμορφη και το Τέρας (1991)
Η Μπελ, πέρα από όμορφη και φινετσάτη, είναι η πρώτη πριγκίπισσά που είναι μορφωμένη και καλλιεργημένη. Λατρεύει να διαβάζει και να ανοίγει τους ορίζοντες της, ενώ αρνείται να συμβαδίσει με τα συντηρητικά πρότυπα της κοινωνίας της. Δεν θέλει τον γάμο με το ζόρι, αλλά θέλει να ερωτευτεί πραγματικά. Η ίδια γίνεται θυσία προκειμένου να σώσει τη ζωή του πατέρα της, ενώ χωρίς να φοβηθεί ούτε λίγο, κάνει βουτιά στον έρωτα, δίνοντας ευκαιρία στο τέρας που κάθε άλλο παρά κοντά στα κλασσικά πρότυπα της αρρενωπότητας δεν είναι. Τα χρόνια περνάνε, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα αλλάζουν. Η Μπελ ελευθερώνεται και μαζί της έρχεται και το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης.
Γιασμίν (1992)
Πέρα από το γεγονός ότι η Γιασμίν, αποτελεί την πρώτη έγχρωμη πριγκίπισσα, δυστυχώς δεν ήρθε για να ταράξει τα νερά. Αν και έχει την προδιάθεση για μεγάλα πράγματα καθώς επιθυμεί και αυτή την ελευθερία της, θέλοντας να ξεφύγει από τα πριγκιπικά πρότυπα, εναντιώνεται μέχρι έναν βαθμό αλλά δεν φτάνει τα αντισυμβατικά χνάρια της Άριελ ή της Μπελ. Δεν μπορεί να διεκδικήσει μόνη της τα όνειρα της αλλά θα το κάνει μέσω του έρωτα της. Είναι, επίσης, η πρώτη πριγκίπισσα που παντρεύεται ένα άντρα ταπεινής καταγωγής και μάλιστα με την ευλογία του πατέρα της.
Ποκαχόντας (1995)
Την πραγματική αλλαγή την φέρνει η Ποκαχόντας. Σπάει τα καλούπια κάθε συμβατικής πριγκίπισσας, γίνεται ηρωίδα του είδους της και χαράζει έναν νέο δρόμο, αφήνοντας πίσω πολέμους, εκμετάλλευση και ρατσισμό. Η πρώτη πριγκίπισσά που πραγματικά διαφέρει από παλαιικά υποδείγματα, είναι ελεύθερη, άγρια, πνευματώδης, με απίστευτη αυτοπεποίθηση για τα πιστεύω της. Αρνείται να ακολουθήσει τον έρωτα της γιατί δεν θέλει να φύγει από τον τόπο της, ξέροντας ότι αυτό δεν θα την έκανε χαρούμενη. Η Ποκαχόντας βάζει τον εαυτό της πάνω από τον έρωτα, γνωρίζοντας ότι η πνευματική ελευθερία της είναι πολύ πιο σημαντική, αποκλίνοντας έτσι από τα κλασσικά πρότυπα του χαρούμενου τέλους.
Μουλάν (1998)
Πιάνοντας το κουβάρι από εκεί που το είχε αφήσει η Ποκαχόντας, η Μουλάν, συνεχίζει δυναμικά τον αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση, είναι μια προσωπικότητά γεμάτη θάρρος και δυναμισμό. Μην μπορώντας να ταιριάξει με τον συντηρητισμό της κοινωνίας που την ήθελε μια αδύναμη γυναίκεια, χαράζει τον δικό της δρόμο, μεταμφιέζεται σε άνδρα και παίρνει μέρος στο πόλεμο στη θέση του πατέρα της. Ζει για το καθήκον της και παρά τις δυσκολίες στο τέλος σώζει τη χώρα της και βρίσκει στην πορεία και τον έρωτα. Η πρώτη γυναίκα βασισμένη σε αντρικά πρότυπα, σπάει όλα τα στερεότυπα της γυναικείας υποταγής και δίνει έμπνευση για ένα μέλλον που η γυναίκα θα μπορεί να ορίσει τη μοίρα της όπως θέλει, επιλέγοντας ακόμη και ρόλους που δεν ταιριάζουν στο φύλο της.
Πριγκίπισσες των ’00
Από το 2000 και μετά βλέπουμε πριγκίπισσες που σε τίποτα δεν θυμίζουν το παρελθόν. Πριγκίπισσες αντισυμβατικές, εργατικές και παθιασμένες για τη ζωή που τους έχουν στερήσει. Ο έρωτας, η ομορφιά και το χαρούμενο τέλος πάντα υπάρχουν σαν μοτίβο αλλά πλέον δεν είναι μόνο αυτά. Βλέπουμε την Τιάνα από την «Πριγκίπισσα και τον Βάτραχο» (2009) να παλεύει για το όνειρο της, να ανοίξει το δικό της εστιατόριο και μαγευόμαστε από την τιτάνια προσπάθεια της να το καταφέρει. Βλέπουμε τη Ραπουνζέλ από το «Μαλλιά Κουβάρια» (2010) να μην παρατάει τον σκοπό της, να δει τα φαναράκια που από μικρή κοιτούσε έξω από το παράθυρο του σπιτιού της και για να το πετύχει βγαίνει από τη ζώνη άνεσης της και κάνει βουτιά στον άγνωστο κόσμο. Η Μερίντα από την ταινία «Γενναία» (2012) που πηγαίνει κόντρα στα έθιμα του τόπου της γιατί δεν αντέχει να υποτάξει την προσωπικότητα της.
Πλέον, οι πριγκίπισσες έχουν όνειρα και σκοπούς. Επιδιώκουν την εξερεύνηση και θέλουν να ακολουθήσουν το πάθος τους ακόμα και αν ξέρουν πως θα έχουν δυσκολίες μα και επιπτώσεις. Δεν περιμένουν τον πρίγκιπα να τις σώσει αλλά οι ίδιες αναλαμβάνουν τη διάσωση τους. Είναι σύγχρονες και καινοτόμες και ελπιδοφόρες για ένα καλύτερο μέλλον. Η πορεία, λοιπόν, υπάρχει και είναι εξελικτική. Μια εξελικτική πορεία στο κόσμο των πριγκιπισσών, που αποτελεί έμπνευση για εκατομμύρια μικρά κορίτσια —και όχι μόνο— σε όλον τον κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Disney Princess themes: Then and now, usutheoryiv.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Disney Princess Movies in Order: How to watch by Release Date Order, thedirect.com, διαθέσιμο εδώ
- From Snow White to Moana: The evolution of Disney Princesses, stanforddaily.com, διαθέσιμο εδώ
