Της Αρετής Σαραλέκου,
Την Παρασκευή 23 Αυγούστου ο Πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, επισκέφτηκε τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Volodymyr Zelensky, στο Κίεβο. Ο Ινδός Πρωθυπουργός δήλωσε πως είναι προετοιμασμένος να παίξει σημαντικό ρόλο για την επίτευξη της ειρήνης μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Οι σχέσεις της Ινδίας με την Ουκρανία, αν και καλές και με βαθιές ρίζες, βρίσκονται σε ένα ευαίσθητο πλαίσιο, καθώς η Ινδία προσπαθεί, παράλληλα, να διατηρήσει την παραδοσιακή συμμαχία της με τη Ρωσία, κάτι που περιπλέκει τη θέση της και δημιουργεί ένα κλίμα διπλωματικής αμφισημίας.
Η Ινδία είχε δημιουργήσει φιλικές σχέσεις με την Ουκρανία, όταν ακόμη η τελευταία ήταν μία από τις σοσιαλιστικές δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Η Δημοκρατία της Ινδίας αναγνώρισε το ουκρανικό κράτος τον Δεκέμβριο του 1991, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και εγκαθίδρυσε διπλωματικές σχέσεις ήδη από τον Ιανουάριο του 1992, ενώ η ινδική πρεσβεία ιδρύθηκε στο Κίεβο πέντε μήνες αργότερα. Από την υπογραφή, λοιπόν, του πρωτόκολλου για την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων, οι δύο χώρες έχουν ανταλλάξει πολλές επισκέψεις, έχουν πάρει μέρος σε πολλές διαβουλεύσεις και έχουν συνάψει περισσότερες από 17 διμερείς συμφωνίες. Οι σχέσεις τους στον εμπορικό τομέα εξελίχθηκαν πάρα πολύ γρήγορα, με το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών κατά την περίοδο 2003-2005 να φτάνει τα $ 1 δις και το 2021-2022 τα $ 3,386 δις. Τα κύρια προϊόντα που εισάγει η Ουκρανία από την Ινδία είναι φάρμακα, ορυκτά και μεταλλεύματα, προϊόντα καπνού, τσάι, καφέ, μπαχαρικά, μετάξι και ιούτη (τύπος υφάσματος), ενώ η Ινδία από μέρους της εισάγει χημικά, εξοπλισμούς, μηχανήματα και μηχανές. Όπως καταλαβαίνουμε, οι σχέσεις τους ήταν φιλικές, αλλά περιορισμένες κυρίως στον εμπορικό και οικονομικό τομέα, ενώ στον πολιτικό δεν ήταν ιδιαίτερα έντονες.
Οι σχέσεις των δύο χωρών πήραν άλλη μορφή το 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, όταν η Ινδία απείχε από το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκαζε την πράξη της Ρωσίας. Ακόμα, η Ινδία δεν υποστήριξε τις διεθνείς κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τον Νοέμβριο του 2020 ήταν μία από τις χώρες που ψήφισαν κατά ψηφίσματος του Ο.Η.Ε που υποστηρίζονταν από την Ουκρανία και καταδίκαζε τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από μέρους της Ρωσίας στην Κριμαία. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι σχέσεις της Ινδίας με την Ουκρανία έγιναν ακόμα πιο περίπλοκες και έγινε ακόμα πιο δύσκολο για την Ινδία να διατηρήσει τις διπλωματικές της ισορροπίες. Η Ινδία προσπάθησε να μείνει ουδέτερη, με τον Υπουργό Εξωτερικών, S. Jaishankar, να αποκαλεί τη σύγκρουση αυτή «ευρωπαϊκό πόλεμο» και τον Πρωθυπουργό N. Modi να δηλώνει πως «η Ινδία είναι με το μέρος της ειρήνης». Έτσι, λοιπόν, η Ινδία πέρα από το να κάνει έκκληση για παύση πυρός και να στείλει ανθρωπιστική και ιατροφαρμακευτική βοήθεια στην Ουκρανία, φρόντισε να διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς τη θεωρεί κλειδί για τη σταθερότητα των δικών της δύσκολων σχέσεων με την Κίνα.
Δεν είναι νέο ότι το Νέο Δελχί έχει στενές και απαράμιλλες πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις με τη Μόσχα. Η Ινδία εισάγει εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό των οπλικών συστημάτων της από τη Ρωσία, με το 97% των αρμάτων της (στο σύνολο 3.740) να είναι ρωσικής προέλευσης. Άλλα όπλα που εισάγει σήμερα η Ινδία από τη Ρωσία αποτελούν τα διατρητικά βλήματα αρμάτων τύπου «μάνγκο», επιθετικά τυφέκια τύπου ΑΚ203, υπερηχητικούς αντιπλοϊκούς πυραύλους BrahMos, αντιαρματικούς κατευθυνόμενους πυραύλους Konkurs και μαχητικά αεροσκάφη 4ης γενιάς Sukhoi 30-MKI. Πέρα από τα όπλα, η Ινδία ενισχύει τη ρωσική οικονομία με τις τεράστιες ποσότητες εισαγωγής πετρελαίου από τη Ρωσία. Μόλις τον Ιούλιο του 2024, το Νέο Δελχί ξεπέρασε το Πεκίνο στις εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία, εκμεταλλευόμενο τις χαμηλές τιμές λόγω των διεθνών κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά το 2022.
Τον Ιούνιο του 2024 οργανώθηκε στην Ελβετία η Σύνοδος Κορυφής για την Ειρήνη στην Ουκρανία, όπου η Ρωσία δεν ήταν καλεσμένη και ο Ουκρανός Πρόεδρος ζήτησε από την Ινδία να υπογράψει το communique για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Ο Ινδός διπλωμάτης, Pavan Kapoor, δήλωσε πως η Ινδία δεν μπορεί να το υπογράψει, επειδή μόνο οι εναλλακτικές που είναι αποδεκτές και από τα δύο μέρη μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμη ειρήνη.
Έξι εβδομάδες πριν από την επίσκεψη του Ινδού Πρωθυπουργού Modi στο Κίεβο, ο ίδιος επισκέφτηκε τη Μόσχα, κάτι που κατακρίθηκε έντονα από τον ουκρανικό Τύπο. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Zelensky ανάρτησε χαρακτηριστικά στο Χ (πρώην Twitter): «Ήταν μεγάλη απογοήτευση και ένα αποκαρδιωτικό χτύπημα στις προσπάθειες για ειρήνη να δούμε τον αρχηγό της μεγαλύτερης δημοκρατίας του κόσμου να αγκαλιάζει τον πιο αιματοβαμμένο εγκληματία του κόσμου στη Μόσχα μία μέρα σαν και αυτή». Στο τελευταίο κομμάτι, ο Zelensky αναφέρεται στο χτύπημα ενός παιδικού νοσοκομείου του Κιέβου στις 8 Ιουλίου . Ο Modi δήλωσε στον Putin πως ο ίδιος είναι έτοιμος να προσφέρει βοήθεια για την επαναφορά της ειρήνης και ότι η λύση δεν είναι ο πόλεμος. Σχετικά με την επίθεση στο παιδικό νοσοκομείο, δήλωσε πως ο θάνατος παιδιών είναι οδυνηρός και τρομακτικός και πως «ακόμα και σε πόλεμο, σε σύγκρουση ή σε τρομοκρατική επίθεση, κάθε άτομο που πιστεύει στην ανθρωπότητα υποφέρει όταν χάνονται ζωές». Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί συζήτησαν για τη στρατηγική τους συμμαχία και αμυντική τους συνεργασία, ακόμα μίλησαν για τις εμπορικές, οικονομικές και ενεργειακές τους σχέσεις, αλλά και για τη διεθνή σκηνή και τη συνεργασία τους με άλλα κράτη στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών, όπως είναι οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης.
Η συνάντηση του Ινδού Πρωθυπουργού με τον Ουκρανό Πρόεδρο στο Κίεβο υπογράμμισε την επιθυμία των δύο ηγετών να ενισχύσουν τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ τους. Ο Zelensky ζήτησε μεγαλύτερη υποστήριξη από την Ινδία για την επίλυση της σύγκρουσης με τη Ρωσία και ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Ακόμα, οι δύο ηγέτες συζήτησαν για τις εμπορικές και οικονομικές τους σχέσεις, αλλά και τις δυνατότητες διεύρυνσης αυτών. Ο Modi δήλωσε για ακόμα μία φορά την επιθυμία του να προσφέρει προσωπική βοήθεια για να ξεκινήσουν οι ειρηνευτικές συζητήσεις, τονίζοντας πως μόνο ο διάλογος και η διπλωματία θα δώσουν τέλος σε αυτόν τον πόλεμο.
Μετά την επίσκεψη του Modi στο Κίεβο, οι συνομιλίες του Ινδού Πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Biden και τον Ρώσο Πρόεδρο Putin ήταν ελπιδοφόρες για τον ειρηνευτικό ρόλο που θα μπορούσε να έχει η Ινδία στη Ρώσο-Ουκρανική σύγκρουση. Οι επερχόμενες επισκέψεις του Modi στα Ηνωμένα Έθνη και στη Ρωσία για το συνέδριο του οργανισμού BRICS τον Οκτώβριο έχουν ενισχύσει αυτές τις ελπίδες. Ωστόσο, οι ιστορικοί δεσμοί της Ινδίας με τη Ρωσία και η ουδέτερη στάση της από το 2022 περιπλέκουν τον ρόλο της. Η Ινδία απέφυγε την ανάμειξή της σε προηγούμενες προσπάθειες ειρήνης και θα πρέπει να προχωρήσει με προσοχή, δεδομένων των εδραιωμένων θέσεων τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας, με αντικρουόμενες απαιτήσεις σε οποιαδήποτε λύση. Για να πετύχει, η Ινδία θα πρέπει να αρθρώσει σαφείς αρχές για κατάπαυση πυρός και διαρκή ειρήνη, εμπνευσμένη από τη δική της διπλωματική ιστορία, όπως έκανε ο Nehru με τη Σοβιετική Ένωση το 1950.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- India ready to help find peace, Modi tells Ukraine, BBC, διαθέσιμο εδώ
- India’s Modi arrives in Ukraine for talks with Zelensky weeks after Putin meeting, CNN, διαθέσιμο εδώ
- War and peace: On India and a Russia-Ukraine peace initiative, The Hindu, διαθέσιμο εδώ
- Ukrainian-Indian political relations, Embassy of Ukraine in the Republic of India, διαθέσιμο εδώ
- Playing the Long Game: Ukraine’s Approach to China, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- India’s balancing act, DW, διαθέσιμο εδώ
- What lies behind arms talks between India’s Modi and Russia’s Putin?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
