Του Νίκου Αντωνάκη,
Αν υπάρχουν κάποια εγκλήματα που προκαλούν φρίκη και αποτροπιασμό, τότε αυτά είναι τα σεξουαλικά και δη όσα στρέφονται σε βάρος ανηλίκων. Γιατί, όμως, προκαλούν τέτοιες εγκληματικές συμπεριφορές οργή στο κοινωνικό σύνολο; Η απάντηση πρέπει να εντοπιστεί στο ότι οι δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων εις βάρος ανηλίκων εκμεταλλεύονται την αγνότητα της παιδικής ηλικίας προκειμένου να ικανοποιήσουν τις δικές τους διαστροφές και γενετήσιες ορμές. Πράγματι, η ανήλικη ζωή και κυρίως η παιδική ηλικία πρέπει να χαρακτηρίζονται από ανεμελιά, μόρφωση και ομαλή σεξουαλική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη. Οι συνέπειες που μπορεί να έχει μία και μόνο σεξουαλική συνεύρεση με ένα παιδί στον εσωτερικό κόσμο και τον ψυχισμό του είναι ασύλληπτες.
Προτού προβούμε στην ανάλυση του νομικού καθεστώτος γύρω από την παιδεραστία, κρίσιμο είναι να τονιστεί η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στον παιδόφιλο και τον παιδεραστή. Επισημαίνεται στην επιστήμη της ψυχιατρικής ότι παιδόφιλος είναι εκείνος ο οποίος φαντασιώνεται σεξουαλικά ένα παιδί, χωρίς να προβαίνει σε κάποια γενετήσια πράξη εις βάρος του. Πρόκειται για μια τάση, μια ορμή που δικαίως κατακρίνεται κοινωνικά και συγκαταλέγεται στις ψυχιατρικές διαταραχές. Προκειμένου να χαρακτηριστεί κάποιος ως παιδόφιλος πρέπει να είναι ηλικίας τουλάχιστον 16 ετών και 5 χρόνια μεγαλύτερος από το παιδί που τον διεγείρει σεξουαλικά, ενώ απαιτείται οι παιδοφιλικές του ορμές να είναι συνεχείς, επαναλαμβανόμενες και να αφορούν σε παιδί κάτω –συνήθως— των 13 ετών.
Από την άλλη, ο παιδεραστής συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία του παιδόφιλου δράστη, πλην όμως προβαίνει και σε σεξουαλική κακοποίηση σε βάρος παιδιών. Έτσι, διαμορφώνεται το εξής σχήμα: ο παιδόφιλος δεν είναι απαραίτητα παιδεραστής, ενώ ένας παιδεραστής είναι πάντοτε και παιδόφιλος. Και, φυσικά, στο μέτρο που το φρόνημα δεν διώκεται ποινικά (άρθρο 7 παρ. 1 του Συντάγματος), η παιδοφιλία αυτή καθαυτή δεν επισύρει καμία ποινή. Αντίθετα, ποινικά ρυθμίζεται μόνο το φαινόμενο της παιδεραστίας, αφού αυτή είναι που μετουσιώνεται σε κοινωνική πράξη και άρα ενδιαφέρει το Ποινικό Δίκαιο. Εξάλλου, εκείνη είναι και που προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στην πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα, τα παιδιά. Σημειώνεται, βεβαίως, ότι στο μέτρο που ένας παιδόφιλος εμπλέκεται σε διακίνηση ή κατοχή πορνογραφικού υλικού στο οποίο απεικονίζονται ανήλικοι, τότε διώκεται κανονικά βάσει του άρθρου 348Α ΠΚ, αφού στην περίπτωση αυτή παύει η παιδοφιλία να αποτελεί ενδιάθετη κατάσταση και εξωτερικεύεται στον κοινωνικό κόσμο, οπότε και ενδιαφέρει την Ποινική Δικαιοσύνη.
Ο ελληνικός Ποινικός Κώδικας, εκτός από τις περιπτώσεις του βιασμού ανηλίκου (άρθρο 336 παρ. 3 ΠΚ) και της πορνογραφίας ανηλίκων (α. 348Α ΠΚ), αντιμετωπίζει ποινικά την παιδεραστία με τα άρθρα 339 και 342 ΠΚ. Το πρώτο άρθρο φέρει την ονομασία «γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους ή ενώπιον τους», ενώ το δεύτερο τιτλοφορείται ως «κατάχρηση ανηλίκων». Με το άρθρο 339 ΠΚ τιμωρούνται γενικώς όσοι τελούν γενετήσιες πράξεις (δηλαδή συνουσία) ή ίσης βαρύτητας πράξεις με αυτές (ετεροαυνανισμός, πεολειξία, αιδοιολειξία, χρήση υποκατάστατων μέσων, «παρά φύσιν» συνεύρεση) με ανήλικο κάτω των 15 ετών. Σημειωτέο δε ότι, πλέον, μετά τον ν. 5090/2024, στο στόχαστρο του εν λόγω ποινικού κανόνα θα βρίσκονται και οι ανήλικοι δράστες άνω των 15 ετών, οι οποίοι θα απειλούνται μάλιστα και με φυλάκιση, συνέπεια που ακολουθεί την τροποποίηση του άρθρου 127 ΠΚ για τους ανήλικους δράστες.
Όπως προκύπτει από τη γραμματική ερμηνεία του ανωτέρω άρθρου, ο νομοθέτης θεωρεί ότι ένα παιδί άνω των 15 ετών μπορεί έγκυρα να συναινέσει σε σεξουαλικές πράξεις, εκτός από την περίπτωση του άρθρου 342 ΠΚ, που θα αναλυθεί κατωτέρω. Έτσι, δεν μπορεί να ερευνηθεί καν από ποινικής άποψης μια ερωτική σχέση ανάμεσα σε έναν 40χρονο και μία 15χρονη! Από την άλλη, ο 18χρονος που προβαίνει σε sexting με τη 17χρονη κοπέλα του και ανταλλάσσουν μυστικά ερωτικές φωτογραφίες μέσω chat διώκεται με βάση το άρθρο 348Α ΠΚ λόγω παράβασης του άρθρου περί παιδικής πορνογραφίας.
Καταφάσκεται εδώ, όπως διαφαίνεται, μια τεράστια αξιολογική αντινομία στο ποινικό μας σύστημα, η οποία, θα τολμούσε να πει κανείς, ευνοεί την παιδεραστία! Και τούτο, διότι όσο τοξική και αν διατείνονται κάποιοι ότι μπορεί να είναι η κατοχή πορνογραφικού υλικού που απεικονίζει ανήλικο, άλλο τόσο προφανής μπορεί να γίνει η εκμετάλλευση της ανηλικότητας και της έλλειψης της ικανότητας σεξουαλικής αυτοδιάθεσης μιας 15χρονης από τον 25 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της! Τα παραδείγματα είναι προφανώς ακραία, πλην όμως δεν παύουν να είναι υπαρκτά. Αξιοσημείωτη είναι εδώ η προσπάθεια της Βάγιας Πολυζωίδου που κάνει λόγο στη διδακτορική της διατριβή για άρση του αδίκου χαρακτήρα της πράξης του 18χρονου στο μέτρο που αφορά την κατοχή πορνογραφικού υλικού της 17χρονης. Η θέση πάντως αυτή δεν έχει υιοθετηθεί, εξ όσων γνωρίζω, από τη νομολογία.
Από την άλλη, το κατά πόσο μπορεί ένας ανήλικος 15 ετών να συναινέσει έγκυρα σε οιαδήποτε σεξουαλική σχέση είναι ζήτημα ανοικτό και κατά τη γνώμη μου εντόνως αμφισβητούμενο. Ο Γερμανικός Ποινικός Κώδικας, μολονότι θέτει ως ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης τα 14 έτη, εντούτοις περιέχει μια ειδική ρήτρα, κατά την οποία τιμωρείται κανονικά ο δράστης που έχει συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας του και προβαίνει σε κακοποίηση ανηλίκου που δεν έχει συμπληρώσει τα 16 του έτη με κατάχρηση της έλλειψης της ικανότητας του ανηλίκου για σεξουαλική αυτοδιάθεση. Η ρύθμιση αυτή προβλέπεται στο άρθρο 182 του Γερμανικού Ποινικού Κώδικα και, μολονότι κατά κανόνα απαιτεί έγκληση από την πλευρά του θύματος προκειμένου να κινηθεί ποινική δίωξη, εντούτοις δίνει στο δικαστήριο τη δυνατότητα να εκτιμήσει in concreto την ψυχοκοινωνική κατάσταση του ανηλίκου θύματος και το κατά πόσο ο ενήλικος δράστης εκμεταλλεύτηκε την τυχόν απειρία και ανηλικότητα του πρώτου.
Η πολύ ορθή αυτή γερμανική λύση έρχεται ακριβώς να βάλει φραγμό στο φαινόμενο της παιδεραστίας, αφού, όπως τονίστηκε, η ηλικιακή διαφορά μεταξύ θύτη-θύματος, σύμφωνα με τις διδασκαλίες της ψυχιατρικής, πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 έτη. Ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας, σε αντίθεση με τον Γερμανικό, προβαίνει σε γενικόλογες αξιολογήσεις που κατά τη γνώμη μου είναι αδικαιολόγητες και δεν προστατεύουν επαρκώς την αγνότητα που πρέπει να διέπει την παιδική ηλικία. Θα έλεγε, μάλιστα, κανείς με μια ελαφριά δόση υπερβολής πως όχι μόνο δεν προστατεύουν την ανηλικότητα, αλλά αντιθέτως την επιβαρύνουν. Λέει, δηλαδή, ο ελληνικός ποινικός νόμος στους επίδοξους παιδεραστές πως άπαξ και το υποψήφιο θύμα τους συμπληρώσει τα 15 έτη, αυτοί είναι ελεύθεροι από κάθε είδους κύρωση!
Το άρθρο 342 ΠΚ, από την άλλη, έρχεται να προστατεύσει τους ανηλίκους που δεν έχουν συμπληρώσει τα 18 έτη από γενετήσιες πράξεις που τελεί ενήλικος σε βάρος τους, υπό την αυστηρή όμως προϋπόθεση ότι υπάρχει μεταξύ τους μια σχέση εμπιστοσύνης και φύλαξης, όπως στην περίπτωση των δασκάλων, των παιδαγωγών, των γυμναστών, των πνευματικών, των προπονητών κ.α. Είναι λογικό πως οι ποινές εδώ αυξάνονται, αν αναλογιστεί κανείς ότι από την πλευρά των δραστών υπάρχει τόσο αυξημένο άδικο, αφού εκμεταλλεύονται έναν ανήλικο που βρίσκεται υπό την εποπτεία τους, όσο και αυξημένη ενοχή, δεδομένου ότι καταχρώνται μια σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης για να ικανοποιήσουν τις άρρωστες γενετήσιες ορμές τους.
Μάλιστα, με βάση τα στατιστικά του National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC) που προέκυψαν από έρευνά του το 2016, παρατηρήθηκε ότι το 80% των περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ανέκυψε κατά τη διάρκεια μιας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στα τελευταία και τους δράστες. Εξάλλου, στην Αιτιολογική Έκθεση του ν. 3500/2006 (νόμος που διαμόρφωσε το άρθρο 342 ΠΚ, όπως κατά βάση ισχύει σήμερα) τονίζεται ότι η ένταξη του ανηλίκου σε περισσότερα κοινωνικά περιβάλλοντα και ιδίως η έκθεσή του στους κινδύνους του κυβερνοχώρου είχε ως συνέπεια την αύξηση των προσώπων εμπιστοσύνης ή αναφοράς με τα οποία ο ανήλικος αποκτά κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας σχέσεις πίστης, αφοσίωσης και αγάπης. Και είναι ακριβώς στις σχέσεις αυτές ο χώρος όπου καλπάζει το φαινόμενο της παιδοφιλίας, οπότε, με την τέλεση από τους δράστες των γενετήσιων πράξεων με τους ανηλίκους, τρέπεται σε παιδεραστία.
Η Αιτιολογική Έκθεση κάνει, μάλιστα, λόγο για μια «ασύμμετρη σχέση» μεταξύ θύτη και θύματος, αφού «ο μεν ανήλικος κατά κανόνα προσβλέπει στην αναγνώριση και στην αγάπη εκ μέρους του προσώπου αναφοράς, ωστόσο την ανάγκη αυτή εκμεταλλεύεται ο ενήλικος για την ικανοποίηση ηδονιστικών σκοπών». Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η συναίνεση του ανηλίκου στην τέλεση των γενετήσιων πράξεων στην προκειμένη περίπτωση είναι ποινικά αδιάφορη, ακριβώς επειδή είναι ελαττωματική.
Τελικώς, θα έλεγε κανείς πως ο νόμος δεν κρίνεται επαρκής όσον αφορά την προστασία των ανηλίκων θυμάτων. Στις μέρες μας, οπότε και τα σεξουαλικά εγκλήματα και η παιδεραστία καλπάζουν, θα έπρεπε να υπάρχει πληρέστερο πλέγμα προστασίας της αγνότητας της ανήλικης ζωής. Χαρακτηριστικό δε και αρκετά πρόσφατο παράδειγμα των κινδύνων που υπάρχουν για την ανηλικότητα, ιδίως στον κυβερνοχώρο, είναι η υπόθεση Telegram που ξεσκέπασε περισσότερους από 15.000 χρήστες και διακινητές πορνογραφικού υλικού ακόμα και νεογέννητων παιδιών (!), η οποία δικαίως προκάλεσε οργή και ανασφάλεια στην ελληνική κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εύη Καλούτσου, MSc, Ελένη Κοπαΐλα, LL.M., Η παιδοφιλία και η παιδεραστία μέσα απ’ το φίλτρο της ψυχολογίας και της νομικής επιστήμης, crimetimes.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- Βαϊανή Χ. Πολυζωίδου, Το αξιόποινο της πορνογραφίας ανηλίκων – Άρθρο 348Α ΠΚ, Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2015. Διαθέσιμη εδώ.
- Ελισάβετ Συμεωνίδου – Καστανίδου, Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, 5η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2023.
- Όταν είδα τον εαυτό μου στο Telegram, kathimerini.gr. Διαθέσιμο εδώ.
