Της Γλυκερίας Παπαγεωργίου,
Οι λεγόμενες κοινώς «πέτρες» στους νεφρούς ή αλλιώς νεφρικοί λίθοι είναι σκληρές εναποθέσεις από μέταλλα και άλατα που σχηματίζονται στους νεφρούς. Η νεφρολιθίαση εμφανίζεται όταν οι διαλυμένες ουσίες κρυσταλλώνονται και σχηματίζουν πέτρες και μπορεί να προκληθεί λόγω ανατομικών χαρακτηριστικών που οδηγούν σε στάση ούρων, χαμηλό όγκο ούρων, διαιτητικούς παράγοντες, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, συστηματική οξέωση, φάρμακα ή σπάνια κληρονομικούς γενετικούς παράγοντες.
Οι άνδρες εμφανίζουν υψηλότερο ποσοστό της νόσου από τις γυναίκες, περίπου στο 2:1. Οι περισσότεροι ασθενείς με νεφρολιθίαση (75%-85%) σχηματίζουν πέτρες ασβεστίου και οι περισσότερες από αυτές αποτελούνται κυρίως από οξαλικό ασβέστιο ή φωσφορικό ασβέστιο. Οι άλλοι κύριοι τύποι περιλαμβάνουν πέτρες ουρικού οξέος (8%-10%), στρουβίτη (φωσφορικό ασβέστιο, μαγνήσιο, αμμώνιο, 7%-8%) και τις πέτρες κυστίνης (1%-2%).
Οι παράγοντες κινδύνου νεφρολιθίασης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Ένα θετικό οικογενειακό ιστορικό ουρολιθίασης αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης νέου σχηματισμού λίθων κατά 2,5 φορές
- Ένα προηγούμενο προσωπικό ιστορικό ουρολιθίασης αυξάνει τον κίνδυνο νέων λίθων στα νεφρά κατά 15% κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους και κατά μέσο όρο 50% κατά τα επόμενα 10 χρόνια
- Ο διαβήτης, η υπέρταση, η ουρική αρθρίτιδα, το ανδρικό φύλο, το μεταβολικό σύνδρομο και η παχυσαρκία φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο ουρολιθίασης
- Η αυξημένη οξύτητα των ούρων (pH ≤5) προάγει το σχηματισμό λίθων ουρικού οξέος. Αυτό συνδέεται συχνά με χρόνια διάρροια, ουρική αρθρίτιδα και μεταβολική οξέωση.
- Η αυξημένη απορρόφηση οξαλικών μπορεί να αυξήσει σημαντικά τα επίπεδά τους στα ούρα και την παραγωγή λίθων οξαλικού ασβεστίου
- Ο χαμηλός όγκος ούρων λόγω ανεπαρκούς πρόσληψης υγρών οδηγεί σε σχετική αφυδάτωση με αυξημένες συγκεντρώσεις ούρων και σχηματισμό κρυστάλλων
- Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος αυξάνουν το pH των ούρων παρουσία βακτηρίων που παράγουν ουρεάση, προδιαθέτοντας τον ασθενή σε σχηματισμό λίθων στρουβίτη
Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι ο κίνδυνος νεφρολιθίασης αυξάνεται με την ηλικία. Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης είναι σε άνδρες ηλικίας άνω των 80 ετών. Η αύξηση της επίπτωσης σε παιδιά και εφήβους αυξάνεται ταχύτερα από τον γενικό πληθυσμό.
Ο γιατρός μπορεί να συστήσει προληπτική θεραπεία για να μειώσει τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων εάν ο ασθενής διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να τις αναπτύξει.
Μια πέτρα συνήθως δεν θα προκαλέσει συμπτώματα μέχρι να μετακινηθεί γύρω από το νεφρό ή να περάσει σε έναν από τους ουρητήρες. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να εμποδίσει τη ροή των ούρων και να προκαλέσει διόγκωση του νεφρού και σπασμό του ουρητήρα, κάτι που μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό. Σε αυτό το σημείο, ενδέχεται να αντιμετωπίσετε αυτά τα συμπτώματα:
- Σοβαρός, οξύς πόνος στο πλάι και στην πλάτη, κάτω από τις πλευρές
- Πόνος που ακτινοβολεί στην κάτω κοιλιακή χώρα και τη βουβωνική χώρα
- Πόνος που εμφανίζεται σε κύματα και κυμαίνεται σε ένταση
- Πόνος ή αίσθημα καύσου κατά την ούρηση.
Άλλα σημεία και συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ροζ, κόκκινα ή καφέ ούρα
- Θολά ή δύσοσμα ούρα
- Μια επίμονη ανάγκη για ούρηση, ούρηση πιο συχνά από το συνηθισμένο ή ούρηση σε μικρές ποσότητες
- Ναυτία και έμετος
- Πυρετός και ρίγη, εάν υπάρχει λοίμωξη.
Ο πόνος που προκαλείται μπορεί να αλλάξει και να μετατοπιστεί σε διαφορετική θέση ή να αυξηθεί σε ένταση.
Είναι αναγκαίο να προσφύγετε σε ιατρική βοήθεια εάν εμφανίζεται ως σύμπτωμα κάποιο από τα εξής:
- Πόνος σοβαρός που δεν μπορείτε να καθίσετε ακίνητοι ή να βρείτε μια αναπαυτική θέση
- Πόνος που συνοδεύεται από ναυτία και έμετο
- Πόνος που συνοδεύεται από πυρετό και ρίγη
- Αίμα στα ούρα
- Δυσκολία στην ούρηση.
Ο κολικός του νεφρού συνήθως κορυφώνεται μέσα σε 90 έως 120 λεπτά. Η πρώτη φάση μπορεί να ξυπνήσει τον ασθενή από τον ύπνο, είναι αρκετά σοβαρή και διαλείπουσα, με βασανιστικό πόνο που έρχεται σε κύματα (κολικός νεφρού). Πιο σταθερός πόνος χαρακτηρίζει τη δεύτερη φάση, η οποία μπορεί να διαρκέσει από 3 έως 4 ώρες. Η τρίτη φάση σχετίζεται με ήπια ανακούφιση από τον πόνο, αλλά τα διαλείποντα κύματα πόνου (κολικοί) μπορεί να παραμείνουν. Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει από 4 έως 16 ώρες.
Όσον αφορά το μέρος της διάγνωσης της νεφρολιθίασης, η ανάλυση ούρων θα πρέπει να λαμβάνεται σε κάθε ασθενή με υποψία πέτρας στα νεφρά. Η αιματουρία είναι συνήθως παρούσα, αλλά έως και το 15% των ασθενών με πέτρα στα νεφρά δεν θα επιδείξουν μικροσκοπική αιματουρία. Ο υπέρηχος μπορεί να είναι χρήσιμος για την αξιολόγηση της απόφραξης και της επακόλουθης υδρονέφρωσης. Η αξονική τομογραφία κοιλίας και πυέλου θεωρείται η αναγκαία εξέταση καθώς είναι η πιο ευαίσθητη και αξιόπιστη για τη διάγνωση της ουρολιθίασης. Μία ακτινογραφία KUB θα πρέπει να γίνεται αμέσως πριν από την κοιλιακή αξονική τομογραφία σε όλες τις περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία ουρολιθίασης ή εάν η ανάλυση ούρων δείχνει μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία.
Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες, σε ασθενείς με νεφρολιθίαση θα πρέπει να ακολουθούνται από τον ιατρό τα εξής βήματα:
- Έλεγχος των ούρων για αιματουρία, pH και βακτήρια
- Καλλιέργεια ούρων
- Εξέταση αίματος, ουρίας, αζώτου (BUN) και κρεατινίνης ορού
- Επίπεδα ασβεστίου, ουρικού οξέος, νατρίου και καλίου στον ορό
- Γενική εξέταση αίματος και δοκιμή C-αντιδρώσας πρωτεΐνης
- Προφίλ πήξης σε περίπτωση που απαιτείται χειρουργική επέμβαση
- Αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό.
Σχετικά με τη θεραπεία, σημαντικό είναι να τονιστεί πως οι μικρότεροι λίθοι (<5 mm) έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα (90%) να περάσουν μόνοι τους με ιατρική θεραπεία αποβολής. Οποιαδήποτε ένδειξη ουρολοίμωξης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται επιθετικά με αντιβιοτικά και ειδικά σε ασθενείς με διαβήτη.
Εκλεκτικά, οι νεφρικοί λίθοι μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά με διάφορους τρόπους:
- Η εξωσωματική λιθοτριψία κρουστικών κυμάτων μπορεί να σπάσει πέτρες οπουδήποτε στο ουροποιητικό σύστημα, αλλά χρησιμοποιείται κυρίως στο νεφρό και τον ανώτερο ουρητήρα.
- Η ουρητηροσκόπηση με λιθοτριψία λέιζερ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση λίθων ενδοσκοπικά. Αυτή η μέθοδος προτιμάται για λίθους ουρητήρα, ειδικά εκείνους στον κάτω ουρητήρα.
- Για μεγάλες πέτρες (>2,5 cm) στη νεφρική πύελο, μπορεί να πραγματοποιηθεί διαδερμική νεφρολιθοτομή και είναι γενικά η προτιμώμενη μέθοδος θεραπείας.
- Συνδυασμένες θεραπείες (ουρητηροσκόπηση και διαδερμική χειρουργική) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασυνήθιστα δύσκολες ή πολύπλοκες περιπτώσεις.
- Η ρομποτικά υποβοηθούμενη λαπαροσκοπική πυελολιθοτομή με ενδοσωματική πυελοσκόπηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιλεκτικά σε πιο περίπλοκες περιπτώσεις.
Ο 24ωρος έλεγχος ούρων για τον εντοπισμό των υποκείμενων χημικών παραγόντων κινδύνου για μελλοντική παραγωγή λίθων, ώστε να μπορεί να χορηγηθεί η βέλτιστη προφυλακτική θεραπεία, θα πρέπει να συζητείται προσεκτικά με όλους τους ασθενείς με νεφρολιθίαση μόλις αντιμετωπιστεί σωστά και επαρκώς το οξύ επεισόδιο νεφρικού κολικού.
Η εισαγωγή στο νοσοκομείο συνιστάται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Ανεπαρκής ανακούφιση από τον πόνο με από του στόματος αναλγητικά
- Αποφραγμένη πυελονεφρίτιδα
- Ασθενής με μεταμοσχευμένο νεφρό και νεφρικούς λίθους
- Παρουσία νεφρικών λίθων και πυελονεφρίτιδας ή σηψαιμίας
- Δυσεπίλυτη ναυτία και έμετος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
