Του Ελευθέριου Χονδρού,
Στις 21 Αυγούστου, η Τουρκία αποκάλυψε σχέδια που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως σημαντική κλιμάκωση της ενεργειακής της στρατηγικής, υπονοώντας αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί TurkStream 2. Η κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Τουρκίας, BOTAŞ, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εξάγει περίπου 7 έως 8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου ετησίως προς την Κεντρική Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας. Αυτό το αέριο θα διατίθεται στην αγορά με μια νέα ετικέτα, “Turkish Blend”, η οποία θα συνδυάζει αέριο από πολλές πηγές. Συγκεκριμένα, η Ρωσία αναμένεται να συνεισφέρει το 40% αυτού του μείγματος, αν και το πραγματικό ποσοστό θα μπορούσε να είναι υψηλότερο, δεδομένων των συνεχιζόμενων συζητήσεων μεταξύ της Gazprom και της BOTAŞ σχετικά με έναν ρωσικό κόμβο φυσικού αερίου στην Τουρκία που βρίσκονται σε εξέλιξη από τις αρχές του 2023.
Αυτή η νέα πρωτοβουλία θα αξιοποιήσει τον υπάρχοντα αγωγό TurkStream, καθώς και μια πρόσφατη συμφωνία μεταξύ της BOTAŞ και βουλγαρικών ενεργειακών εταιρειών, η οποία επιτρέπει στην Τουρκία να εξάγει περίπου 3,6 bcm φυσικού αερίου ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με τη χρήση του δικτύου αγωγών TurkStream, επιπλέον 4 bcm ρωσικού φυσικού αερίου θα μπορούσαν να εξαχθούν διακριτικά στην Ευρώπη, υπό το πρόσχημα του νέου “Turkish Blend”.
Αυτή η κατάσταση αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο το ρωσικό πετρέλαιο μετονομάστηκε και πουλήθηκε στην Ευρώπη μέσω μεσαζόντων, όπως η Τουρκία, η Ινδία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια παρόμοια πρόκληση με τις προσπάθειες της Gazprom να κρύψει την προέλευση των εξαγωγών φυσικού αερίου της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη λάβει κάποια μέτρα για να το αντιμετωπίσει, όπως η απαγόρευση της μεταφόρτωσης ρωσικού LNG που προορίζεται για τις ασιατικές αγορές μέσω ευρωπαϊκών λιμανιών, μια κίνηση που αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα μπορεί να μην είναι αρκετά.
Παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για διακοπή των δεσμών με τη ρωσική ενέργεια, η ΕΕ εξακολουθεί να εισάγει το 15% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, αριθμός που έχει ξεπεράσει ακόμa και τις εισαγωγές LNG των ΗΠΑ φέτος. Oι δαπάνες της Ευρώπης για τη ρωσική ενέργεια παραμένουν διπλάσιες από το ποσό της βοήθειας που παρέχει στην Ουκρανία. Το ρωσικό αέριο συνεχίζει να ρέει στην Ευρώπη μέσω αγωγών μέσω της Ουκρανίας και του TurkStream, τροφοδοτώντας χώρες όπως η Αυστρία, η Ιταλία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Σλοβενία, η Κροατία, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Για την πλήρη εξάλειψη των οικονομικών κερδών του Κρεμλίνου από τις πωλήσεις φυσικού αερίου της ΕΕ και την εξουδετέρωση της ενεργειακής του μόχλευσης, η ΕΕ πρέπει να σταματήσει τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου τόσο μέσω των οδών της Ουκρανίας όσο και του TurkStream μόλις λήξει η ουκρανική συμφωνία διαμετακόμισης στα τέλη του 2024.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας, επιβάλλοντας κυρώσεις στο έργο TurkStream υπό την ηγεσία της Gazprom και σε οποιαδήποτε σχετική υποδομή. Η ταυτόχρονη διακοπή της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και του TurkStream θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες είτε να αναστείλουν είτε να επαναδιαπραγματευτούν τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις τους με την Gazprom. Ο συνολικός αντίκτυπος της διακοπής του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου δεν πρέπει να υπερεκτιμηθεί. Oι πωλήσεις της Gazprom μέσω Τουρκίας και Ουκρανίας αντιπροσωπεύουν μόλις το 8% της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου της ΕΕ, έλλειμμα που θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από τις παγκόσμιες αγορές LNG ή να ανακατευθυνθεί οι προμήθειες από τη Βορειοδυτική Ευρώπη.
Ωστόσο, το κλείσιμο του TurkStream αποτελεί μια πιο περίπλοκη πρόκληση. Ο TurkStream όχι μόνο δίνει τη δυνατότητα στη Ρωσία να συνεχίσει να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη, αλλά, επίσης, διακόπτει τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, πλημμυρίζοντας την αγορά με φθηνότερο ρωσικό αέριο. Αυτή η εισροή φυσικού αερίου με έκπτωση απειλεί να υπονομεύσει τα εγχώρια έργα παραγωγής στη Μαύρη Θάλασσα και καθυστερεί την ανάπτυξη εναλλακτικών τερματικών εισαγωγής LNG στην Ελλάδα, την Κροατία και την Πολωνία, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε λανθάνουσες επενδύσεις.
Η συμφωνία BOTAŞ περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση, επιτρέποντας στη Ρωσία να κρύψει την προέλευση του φυσικού της αερίου, δίνοντας, ουσιαστικά, στην Gazprom μια άμεση διαδρομή προς τους Eυρωπαίους καταναλωτές, ενώ παρακάμπτει την Ουκρανία. Αυτή η εξέλιξη εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική της Ρωσίας για παράκαμψη της Ουκρανίας στις εξαγωγές φυσικού αερίου της προς την Ευρώπη, αποφεύγοντας έτσι πιθανές κυρώσεις. Το καθεστώς της Τουρκίας εκτός ΕΕ καθιστά, επίσης, πιο δύσκολο για τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές να παρακολουθούν τις ροές φυσικού αερίου μέσω της επικράτειάς της. Επιπλέον, υπάρχει ανησυχία ότι η τουρκοβουλγαρική συμφωνία μπορεί να παραβιάζει τους νόμους της ΕΕ για τον ανταγωνισμό, περιορίζοντας την πρόσβαση τρίτων εταιρειών στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου, κάτι που οδήγησε σε έρευνα από τις αντιμονοπωλιακές αρχές της ΕΕ.
Υπό το πρίσμα αυτών των προκλήσεων, η ΕΕ θα μπορούσε να λάβει πιο δυναμικά βήματα, υποθέτοντας ότι όλο το φυσικό αέριο που εισέρχεται από την Τουρκία και την Ουκρανία είναι ρωσικής προέλευσης και επιβάλλοντας φόρο στη διαφορά τιμής μεταξύ μειωμένων τιμών ρωσικού φυσικού αερίου και τιμών αγοράς στην Ευρώπη, με τα έσοδα να κατευθύνονται προς την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Επιπλέον, η ΕΕ θα μπορούσε να ορίσει μια σταθερή προθεσμία για τη σταδιακή κατάργηση όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και να καθιερώσει ένα αυστηρό σύστημα για την επαλήθευση της προέλευσης του αερίου που εισέρχεται στην αγορά της.
Αν και η πρωτοβουλία REPowerEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ξεκίνησε ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να μειώσουν τις αγορές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, δεν επιβάλλει αυτή τη σύσταση. Με τη θέσπιση αυστηρότερων μέτρων, η ΕΕ θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές δεν χρηματοδοτούν ακούσια ρωσικές επιθέσεις και να κλείσουν τα κενά που επιτρέπουν στο ρωσικό αέριο να εισέλθει στις ευρωπαϊκές αγορές με ψευδή προσχήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Closing the backdoor: The new TurkStream is here. Can the West stop it?, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Leaked documents reveal Kremlin control over Turkish Stream pipeline construction through Bulgaria, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
