Της Κατερίνας Πλέσσα,
Συνεχίζοντας από το πρώτο μέρος, γενάρχης της εν λόγω σχολής θεωρείται ο Διονύσιος Σολωμός ο οποίος λόγω της επίδρασης που άσκησε με τα έργα του στις τέχνες του λόγου, στάθηκε σταθμός στην ιστορία της ελληνικής ποίησης. Ο Διονύσιος Σολωμός, έχοντας λάβει δυτική μόρφωση, προσπάθησε να μπολιάσει στην επτανησιακή κουλτούρα το Δυτικό πνεύμα προχωρώντας σε σημαντικές καινοτομίες. Παρά το γεγονός πως γνώριζε άψογα την ιταλική επέλεξε να γράψει στην ελληνική γλώσσα, και συγκεκριμένα στη δημοτική, βοηθώντας την εξέλιξή της. Όπως ανέφερε ο ίδιος ο ποιητής σε διάλογό του με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη κατά την επίσκεψη του τελευταίου στη Ζάκυνθο: «Ξέρω τη γλώσσα μου, τη σπουδάζω όμως για να τη μάθω καλύτερα. Μα είναι ακόμα άπλαστη. Εκείνος που τη μεταχειρίζεται για ποίηση, πρέπει να την πλάθει». Σε άλλο σημείο του διαλόγου αποτυπώνεται η άποψη του εθνικού μας ποιητή για τη δημοτική. Χαρακτηριστικά, ο ίδιος αποκρίθηκε σε σχετική ερώτηση του Τρικούπη με τα εξής λόγια: «Η γλώσσα του λαού είναι κατάλληλη για ποίηση. Η άλλη μου φαίνεται σαν παραφθαρμένα λατινικά που έγραφαν στην Ιταλία ως τον καιρό του Ντάντε».
Εκτός από την Επτανησιακή Σχολή, τον Ρομαντισμό υιοθέτησε και η λεγόμενη Αθηναϊκή Σχολή, η οποία, όμως, λόγω των συνθηκών ανάπτυξή της —όπως προαναφέρθηκε— ακολούθησε εντελώς διαφορετική πορεία σε σχέση με την πρώτη. Ειδικότερα, από το 1830 ως το 1880, η λογοτεχνία στην Ηπειρωτική Ελλάδα συνδέθηκε άμεσα με την επιδίωξη των Ελλήνων, αρχικά για τόνωση του εθνικού φρονήματος των αγωνιστών, και μετέπειτα με την εύρεση μιας διεξόδου διαφυγής από τη σκληρή πραγματικότητα που διαμορφώθηκε στα πλαίσια του μικρού ελληνικού κράτους. Την εποχή αυτή, οι Έλληνες βιώνουν τις συνέπειες του πολέμου, ενώ προσπαθούν ταυτόχρονα να οργανώσουν την οικονομική, πολιτική και διοικητική ζωή του νεοσύστατου κράτους.
Επρόκειτο για μια προσπάθεια καθόλου εύκολη, η οποία συχνά προκαλούσε την αγανάκτηση των Ελλήνων. Στα πλαίσια αυτών των συνθηκών η φυγή από την κουραστική καθημερινότητα κατέστη υπό μια έννοια επιτακτική ανάγκη. Τη «φυγή» αυτή προσέφερε ο ρομαντισμός. Η επαφή των υπόλοιπων Ελλήνων –εκτός των Επτανησίων– με το εν λόγω πνευματικό ρεύμα επιτεύχθηκε με την εγκατάσταση των Φαναριωτών στην πρώτη πρωτεύουσα του Νεοελληνικού κράτους στο Ναύπλιο. Οι Φαναριώτες ήταν μορφωμένοι, Έλληνες στην καταγωγή, με γαλλική κυρίως παιδεία, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Πόλη και τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες για να εγκατασταθούν πρώτα στο Ναύπλιο και έπειτα στην Αθήνα.
Χαρακτηριστικά ονόματα ήταν ο Αλέξανδρος-Ρίζος Ραγκαβής, ο Αλέξανδρος και ο Παναγιώτης Σούτσος. Οι Φαναριώτες μιμούνται τα γαλλικά ρομαντικά πρότυπα, χωρίς να προβούν όμως στη δέουσα επεξεργασία, ώστε αυτά να μπορούν να εναρμονιστούν με τον ελληνικό τρόπο σκέψης. Κάνουμε, δηλαδή, πολλές φορές λόγο για απλό μιμητισμό. Αναφορικά με τη γλώσσα επιλογής των Φαναριωτών, αυτή είναι η αρχαΐζουσα, η οποία, τελικά, θα επικρατήσει ως επίσημη μορφή της ελληνικής γλώσσας και μετέπειτα. Τα έργα των λογοτεχνών της Παλαιάς Αθηναϊκής Σχολής δεν κατόρθωσαν να προσεγγίσουν τον λαό λόγω της πλαστικότητας του τρόπου γραφής τους, αλλά ούτε και να προσφέρουν αξιόλογα δείγματα γραφής. Από ένα σημείο και εξής οι λογοτέχνες επιδίδονται σε έναν ατέρμονο αγώνα επίδειξης των πνευματικών ικανοτήτων τους με αποτέλεσμα την έλλειψη μέριμνας για το περιεχόμενο του έργου. Το όνομα του Αχιλλέα Παράσχου θα είναι, μάλιστα, εκείνο που θα ταυτιστεί με την απόλυτη παρακμή και το τέλος του ελληνικού ρομαντισμού, ο οποίος, λόγω της αδυναμίας προσφοράς του στη μετέπειτα πνευματική ζωή της χώρας, θα χαρακτηριστεί από μεγάλη μερίδα του καλλιτεχνικού κόσμου ως «αρρώστια του αιώνα».
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως σε κάθε πνευματική κίνηση γεννιέται κάποια στιγμή ως αντίδραση μια διαφορετική για την επίτευξη της αλλαγής και την εξισορρόπηση των αντίρροπων πνευματικών δυνάμεων. Έτσι, συνέβη και με τον ρομαντισμό ο οποίος ήρθε να αμφισβητήσει τον άκρατο ορθολογισμό που εδραίωσε ο Διαφωτισμός. Ας ανατρέξουμε κι εμείς, λοιπόν, στα ρομαντικά κείμενα προσθέτοντας χρώμα, φαντασία στην καθημερινότητα μας πριν γυρίσουμε στη μονότονη πολλές φορές καθημερινότητά μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λογοτεχνία: Το ρεύμα του Ρομαντισμού, filologikos-istotopos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Εγχειρίδιο Γυμνασίου, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Εκδόσεις: Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»
