Της Έλενας Παντελακάκη,
Ο εκφοβισμός, γνωστός και με τον αγγλικό όρο «bullying», αποτελεί μια μορφή σωματικής και ψυχικής κακοποίησης. Εκδηλώνεται μέσω επιθετικής συμπεριφοράς, η οποία είναι σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη. Σκοπός του εκφοβισμού είναι να προκαλέσει στο άτομο που δέχεται αυτήν την κακοποιητική συμπεριφορά φόβο, ανησυχία, πόνο, απελπισία κι άλλου είδους αρνητικά συναισθήματα. Δυστυχώς, ο εκφοβισμός εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικές ομάδες. Εκδηλώνεται σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους, στο σπίτι, στο εργασιακό περιβάλλον, σε χώρους ψυχαγωγίας, άθλησης κ.ά..
Ο εκφοβισμός διακρίνεται σε διάφορες μορφές. Ειδικότερα, τα είδη εκφοβισμού είναι τα εξής:
- Ο σωματικός εκφοβισμός, που περιλαμβάνει σωματικές επιθέσεις, όπως σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, φτυσίματα, δαγκώματα, χαστούκια, τρικλοποδιές –γενικότερα ανεπιθύμητα αγγίγματα–, ρίψη αντικειμένων και καταστροφή προσωπικών ειδών.
- Ο λεκτικός εκφοβισμός, που αφορά μειωτικά και υποτιμητικά σχόλια, βρισιές, κοροϊδία, προσβολές, ειρωνείες, συκοφαντίες κι άλλες λεκτικές επιθέσεις.
- Ο διαδικτυακός εκφοβισμός, που σχετίζεται με τη χρήση, αποστολή και ανάρτηση υλικού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ( facebook, twitter κ.ά.) και γενικότερα στα ηλεκτρονικά μέσα (e-mail, chatting κ.ά.). Το υλικό αυτό είναι είτε απειλητικό είτε προσβλητικό για το άτομο που υπόκειται σε εκφοβισμό. Σε πολλές περιπτώσεις, περιλαμβάνει προσωπικές στιγμές και γενικότερα προσωπικά δεδομένα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν παράνομα (π.χ. τζόγος). Μπορεί, επίσης, να σχετίζεται με τον κακόβουλο σχολιασμό στο ίντερνετ, καθώς και με απόπειρες αποπλάνησης τύπου sexting ή grooming κ.ά..
- Ο κοινωνικός εκφοβισμός, που σχετίζεται με φήμες, όπως και με τον αποκλεισμό από κοινωνικές ή διαδικτυακές ομάδες.
- Ο εκβιαστικός εκφοβισμός, που περιλαμβάνει εξαναγκαστικές πράξεις παρά τη θέληση του εκβιαζομένου ατόμου, όπως η απόσπαση χρημάτων και προσωπικών αντικειμένων.
Δυστυχώς ο εκφοβισμός μπορεί να προσλάβει ποικίλες μορφές. Μία από αυτές καθίσταται ο εκφοβισμός στο πλαίσιο του σχολείου. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού «Χαμόγελο του Παιδιού», 1 στους 3 μαθητές (32,4%) δέχεται bullying. Η έρευνα έγινε σε 2.293 παιδιά σε ολόκληρη την Ελλάδα για το σχολικό έτος 2022-2023. Η συγκεκριμένη έρευνα μελέτησε τον σχολικό εκφοβισμό, συνδέοντάς τον με την παιδική ευημερία. Τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν πως τα παιδιά που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να καταστούν θύματα σχολικού εκφοβισμού είναι τα παιδιά μεταναστών, τα κορίτσια, τα παιδιά που βιώνουν υλικές στερήσεις, καθώς και τα παιδιά που προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες.
Τα ποσοστά εκφοβισμού και βίας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, δημιουργώντας ένα ανησυχητικό κλίμα. Οι συνέπειες του εκφοβισμού έχουν σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις τόσο στο θύμα όσο και στον θύτη. Ο εκφοβισμός προκαλεί προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει στη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Ενδέχεται να επιφέρει, επίσης, προβλήματα σωματικής υγείας, όπως στομαχόπονους, πονοκεφάλους και διαταραχές ύπνου, τα οποία οφείλονται στην άσχημη ψυχολογική κατάσταση των θυμάτων. Δυστυχώς, η λίστα με τις συνέπειες του εκφοβισμού δεν σταματάει εδώ. Μπορεί να επηρεάσει τις επιδόσεις του ατόμου στον σχολικό ή εργασιακό χώρο του, καθώς και την επικοινωνία με τους γύρω του, οδηγώντας τον στον κοινωνικό αποκλεισμό. Από την άλλη πλευρά, οι θύτες παρουσιάζουν μεγάλες πιθανότητες να εμπλακούν σε εγκληματικές συμπεριφορές, όπως κλοπές, επιθέσεις, φυλακή κ.ά..
Ένα σημαντικό βήμα καταπολέμησης του φαινομένου αποτελεί η δημιουργία της mobile εφαρμογής, bullying alert. H συγκεκριμένη εφαρμογή διαθέτει ένα έξυπνο μενού επιλογών, όπως «Κινδυνεύω, Καλώ την Αστυνομία, Είμαι καλά, Αναμονή Κινδύνου, Συναργεμός» και ενεργοποιείται κάνοντας μόνο ΕΝΑ ΚΛΙΚ, λειτουργώντας ως ασπίδα άμυνας και προστασίας για τους πολίτες που βιώνουν εκφοβισμό, ενδοοικογενειακή βία ή κινδυνεύει η σωματική τους ακεραιότητα. Αντίστοιχα, έχουν δημιουργηθεί οι εφαρμογές anti-bullying Citizen, η οποία απευθύνεται στις αρμόδιες υπηρεσίες του δημοσίου για στοχευμένες κοινωνικές παρεμβάσεις και η anti-bullying School, που απευθύνεται στα σχολεία για την πρόληψη και καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού, διασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών.
Εν έτει 2024, λοιπόν, οφείλουμε όλοι να δράσουμε, ώστε να περιοριστεί σημαντικά το φαινόμενο του εκφοβισμού. Μη φοβάστε να μιλήσετε, είτε είστε παρατηρητές είτε βιώνετε bullying! Υπάρχουν άνθρωποι και αρμόδιοι φορείς που μπορούν να βοηθήσουν. Δεν είστε μόνοι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Έρευνα του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» για το Bullying – Με τίνα τρόπο διαμορφώνεται το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, blogs.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι εκφοβισμός, Stop-bullying.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα Αίτια και οι Συνέπειες του εκφοβισμού – μπούλινγκ και οι τρόποι αντιμετώπισης του, Stopbullying.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το app που βάζει τέλος στο bullying, Startupper.gr, διαθέσιμο εδώ
