Της Ευδοκίας Παπασταθοπούλου,
Είμαι της άποψης πως είτε κανείς θα μισεί τη grunge μουσική είτε θα τη λατρεύει. Εγώ ανήκω στη δεύτερη κατηγορία. Δεν είναι από τα είδη μουσικής που έμειναν στην κορυφή για δεκαετίες, όμως το στίγμα του παραμένει έως σήμερα, καθώς πέρα από μουσικό είδος αποτέλεσε ένα ολόκληρο κίνημα, μια ιδεολογία.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή… Γενέτειρα πόλη της grunge αποτελεί το Seattle των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου ξεκίνησε στα μέσα τής δεκαετίας του ‘80 ως μια underground σκηνή. Πρόκειται για ένα «πάντρεμα» rock, punk rock, alternative rock, indie rock και heavy metal. Με τον χαρακτηριστικό τραχύ της ήχο, τους ωμούς στίχους και φωνές γεμάτες συναίσθημα, ήταν κάτι «φρέσκο» για την εποχή, μακριά από το επιτηδευμένο στιλ της mainstream μουσικής τού τότε. Μέσα από συχνά σκοτεινούς στίχους, πραγματευόταν θέματα όπως η κατάθλιψη, η αποξένωση, η οργή, ο φόβος και η κοινωνική αδικία. Η grunge είχε έρθει για να εκφράσει τους προβληματισμούς της νεολαίας, μιας γενιάς που ένιωθε να μη χωράει μέσα στα «κουτάκια» της κοινωνίας. Στους πρωτοπόρους τού είδους βρίσκουμε τα συγκροτήματα Green River, Soundgarden και Melvins.
Ο όρος “grunge” εμφανίστηκε πρώτη φορά το 1981, όταν ο Mark Arm, τραγουδιστής των Mudhoney, τον χρησιμοποίησε σαρκαστικά για να περιγράψει έναν ήχο που θεωρούσε «βρώμικο» και ακατέργαστο. Η Sub Pop Records, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της σκηνής του Seattle, υιοθέτησε τον όρο, χρησιμοποιώντας τον για να προωθήσει τους “Top 4” (Nirvana, Pearl Jam, Soundgarden, Alice in Chains) κι άλλα συγκροτήματα που ταυτίστηκαν με το χαρακτηρισμό αυτό.
Παρά την επιτυχία και την ευρεία αποδοχή του όρου, πολλοί από τους καλλιτέχνες που συνδέθηκαν με τη “grunge” δεν ένιωθαν άνετα με αυτή την ετικέτα. Θεωρούσαν ότι ο όρος ήταν περιοριστικός και δεν αντικατόπτριζε την πολυπλοκότητα και την ποικιλομορφία της μουσικής τους. Για πολλούς, έγινε μια εμπορική ετικέτα που δεν αντιπροσώπευε το πνεύμα και την ουσία της μουσικής τους. Ένας από εκείνους που εξέφρασαν ανοιχτά τη δυσαρέσκειά τους ήταν ο Kurt Cobain, ο οποίος πίστευε ότι η μουσική των Nirvana και των άλλων συγκροτημάτων τής σκηνής δε μπορούσε να περιοριστεί σε μια τόσο απλή κατηγοριοποίηση.
Παρά τις αντιδράσεις, ο όρος “grunge” συνέχισε να χρησιμοποιείται και τελικά έγινε συνώνυμος με την κουλτούρα και την αισθητική της εποχής. Δεν αφορούσε μόνο τη μουσική, αλλά και τη μόδα, τον τρόπο ζωής και την αντίδραση ενάντια στην εμπορευματοποίηση της μουσικής βιομηχανίας. Τα καρό πουκάμισα, τα φθαρμένα τζιν και τα μποτάκια έγιναν σύμβολα αυτής της κουλτούρας, που αντιπροσώπευε μια πιο αυθεντική και ανεπιτήδευτη προσέγγιση στη ζωή και την τέχνη.
Το 1991, όμως, η grunge παύει να ανήκει στην underground σκηνή και μεταπηδά στη mainstream. Το 2o άλμπουμ των Nirvana, Nevermind, γνωρίζει τεράστια επιτυχία και η grunge εκτοξεύεται στο παγκόσμιο προσκήνιο. Την επιτυχία τής μπάντας του Kurt Cobain ακολουθούν οι Pearl Jam, οι Alice in Chains και οι Soundgarden. Την ίδια χρονιά, οι Pearl Jam κυκλοφορούν το άλμπουμ Ten, που θεωρείται μέχρι και σήμερα ένα από τα καλύτερα άλμπουμ όλων των εποχών, οι Soundgarden, το Badmotorfinger, και οι Alice in Chains, μέσα στο επόμενο έτος, βγάζουν στην κυκλοφορία το άλμπουμ-ορόσημό τους, Dirt.
Μαζί με την επιτυχία και την αναγνώριση έρχεται και το χρήμα. Και το χρήμα ακολουθούν, όπως έχουμε δει σε πολλές περιπτώσεις διασήμων, οι εξαρτήσεις. Γράφονται τραγούδια για τα ναρκωτικά, τα οποία αποτελούν κομμάτι της ζωής πολλών καλλιτεχνών της grunge. Το Μάρτιο του 1994 ο Kurt Cobain νοσηλεύεται έπειτα από απόπειρα αυτοκτονίας με υπερβολική δόση και αποφασίζει να ενταχθεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Όμως τον Απρίλη του ίδιου έτους θα χάσει τελικά τη ζωή του, έπειτα από μια επιτυχημένη απόπειρα αυτή τη φορά. Κι εκεί έρχονται τα πάνω κάτω για τη μουσική σκηνή του Seattle. Για πολλούς ο θάνατός του δε σηματοδότησε μόνο το τέλος της χρυσής εποχής της grunge, αλλά και το τέλος μιας ολόκληρης εποχής στη μουσική. Με τον Cobain να θεωρείται ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και συμβολικά πρόσωπα της grunge, η απώλειά του άφησε ένα μεγάλο κενό στη σκηνή του Seattle και στην παγκόσμια μουσική κοινότητα.
Μετά το 1994, η grunge σκηνή άρχισε να χάνει την ορμή της, καθώς αρκετά από τα κορυφαία συγκροτήματα είτε διαλύθηκαν είτε αναπροσάρμοσαν τον ήχο τους, απομακρυνόμενα από τις grunge ρίζες τους. Οι Pearl Jam στράφηκαν σε έναν πιο mainstream rock ήχο, ενώ οι Alice in Chains αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα με τις εξαρτήσεις των μελών τους, που έθεσαν σε κίνδυνο την επιβίωση της μπάντας. Οι Soundgarden διαλύθηκαν το 1997, αν και επανενώθηκαν αργότερα. Η εποχή της πρωτοπορίας και του ενθουσιασμού που χαρακτήριζε την αρχική grunge σκηνή φαινόταν πλέον να έχει φτάσει στο τέλος της.
Μπορούμε να πούμε, όμως, με σιγουριά πως ήρθε το τέλος της grunge μαζί με το τραγικό τέλος του Cobain; Προσωπικά θα πω «σίγουρα όχι». Παρά το γεγονός ότι η grunge δεν είναι πλέον στο προσκήνιο της μουσικής βιομηχανίας, η κληρονομιά της παραμένει ζωντανή. Εξάλλου, υποστηρίζω ακράδαντα πως ό,τι ακούγεται ακόμα και το αγαπά ο κόσμος δεν είναι νεκρό. Επίσης, εντοπίζουμε στοιχεία της grunge σε πολλά διάσημα συγκροτήματα και καλλιτέχνες της εποχής μας. Με το «σβήσιμο» της grunge έρχεται η post-grunge. Συγκροτήματα όπως οι 3 Doors Down, οι Foo Fighters, οι Creed, οι Goo Goo Dolls, οι Hoobastank, οι Incubus και οι Nickelback, κρατούν τον ήχο της grunge ζωντανό.
Επιπλέον, η αισθητική της grunge αναβιώνει στη μόδα, με τη νοσταλγία για τη δεκαετία του ’90 να φέρνει ξανά στο προσκήνιο, ανά καιρούς, τα καρό πουκάμισα και το ανεπιτήδευτο στυλ που χαρακτήριζε την εποχή. Η grunge αισθητική συνεχίζει να εμπνέει σύγχρονους σχεδιαστές και λάτρεις της μόδας, καθώς αντιπροσωπεύει μια πιο αληθινή προσέγγιση στη ζωή, μακριά από την επιτηδευμένη πολυτέλεια.
Η grunge μπορεί να μην παρέμεινε για δεκαετίες στο προσκήνιο, αλλά το αποτύπωμά της στη μουσική και τον πολιτισμό είναι ανεξίτηλο. Πέρα από ένα μουσικό είδος, αποτέλεσε μια ιδεολογία, μια αντίδραση στην εμπορευματοποίηση και μια φωνή για μια αποξενωμένη γενιά. Παρά τις αντιφάσεις και την εμπορευματοποίησή της, η grunge κατάφερε να εκφράσει τα συναισθήματα και τις ανησυχίες μιας ολόκληρης εποχής, αφήνοντας πίσω της μια κληρονομιά που συνεχίζει να εμπνέει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The origin of “grunge”, revolutioncomeandgone.com, διαθέσιμο εδώ
- What Is Grunge Music? With 7 Top Examples And History, musicindustryhowto.com, διαθέσιμο εδώ
