Του Μάρκου Ζούζούνη,
Εν μέσω θερινής ραστώνης, ένα θρίλερ φαίνεται να διαδραματίζεται ξανά στην Καταλονία. Μόνο που αυτήν τη φορά το θρίλερ είναι μάλλον αστυνομικής υφής, παρά πολιτικό. Το ερώτημα που απασχολεί τους πάντες δεν είναι άλλο από το «πού βρίσκεται ο Carles Puigdemont;».
Αλλά για να καταλάβει κανείς τη σημασία του ερωτήματος, πρέπει πρώτα να πάει λίγο πίσω στον χρόνο, και, συγκεκριμένα, στο φθινόπωρο του 2017. Την περίοδο εκείνη, ολόκληρη η Ισπανία παρακολουθούσε την εξέλιξη της μεγαλύτερης συνταγματικής κρίσης από την πτώση του Φράνκο. Η τοπική Κυβέρνηση της Καταλονίας (Generalitat), η οποία ελεγχόταν από μια συμμαχία αυτονομιστικών κομμάτων προσπάθησε να οργανώσει δημοψήφισμα με το ερώτημα της ανεξαρτησίας της Κοινότητας. Ένα τέτοιο δημοψήφισμα είχε ήδη απορριφθεί τόσο από την αντιπολίτευση, όσο και από την ισπανική δικαιοσύνη, η οποία έκρινε ότι κάτι τέτοιο θα παραβίαζε το ισπανικό Σύνταγμα.
Παρά ταύτα, η τοπική Κυβέρνηση επέμεινε στον σχεδιασμό της με αποτέλεσμα, τη 1η Οκτωβρίου του 2017, η διαδικασία της ψηφοφορίας να καταλήξει σε χάος. Η αποχή μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος αφενός και η υπερβολική αντίδραση της Ισπανικής Χωροφυλακής, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποίησε βία για να σταματήσει την ψηφοφορία, ξεσήκωσαν κύμα αντιδράσεων. Οι διαδηλώσεις και τα επεισόδια που ακολούθησαν της ψηφοφορίας έκαναν τον γύρο του κόσμου. Η κατάσταση έδειξε να εκτραχύνεται έτι περαιτέρω, όταν στις 27 Οκτωβρίου το Κοινοβούλιο της Καταλονίας, στο οποίο τα αυτονομιστικά κόμματα πλειοψηφούσαν, κήρυξε την ανεξαρτησία της περιοχής, ενώ η τοπική αντιπολίτευση, αποτελούμενη από κόμματα υπέρ της ενότητας με την Ισπανία, απείχε από τη διαδικασία. Την ίδια μέρα, η κεντρική Κυβέρνηση, υπό τον κεντροδεξιό Mariano Rajoy ενεργοποίησε το Άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, διαλύοντας το τοπικό Κοινοβούλιο και προκηρύσσοντας εκλογές. Δύο μέρες αργότερα, αρκετά μέλη της αυτονομιστικής τοπικής Κυβέρνησης, μεταξύ των οποίων και ο τότε Πρόεδρος Carles Puigdemont, διέφυγαν στον Βέλγιο, ενώ όσοι παρέμειναν συνελήφθησαν με τις κατηγορίες της στάσης και της υπεξαίρεσης.
Η κατάσταση στην Καταλονία παρέμενε τεταμένη για αρκετό καιρό, ακόμα και μετά την άνοδο των Σοσιαλιστών του Pedro Sánchez στην εξουσία, στη Μαδρίτη. Αυτό έμελλε να αλλάξει μόλις πρόσφατα. Όταν μετά τις τελευταίες εθνικές εκλογές οι Σοσιαλιστές ήρθαν δεύτεροι πίσω από το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα, αναγκάστηκαν να αναζητήσουν συμμάχους για να παραμείνουν στην εξουσία. Κατά τις συνομιλίες με τα δύο μεγαλύτερα αυτονομιστικά κόμματα της Καταλονίας, ο Pedro Sánchez δέχτηκε το αίτημα τους να παράσχει αμνηστία στους κατηγορούμενος Καταλανούς ηγέτες, με αντάλλαγμα τη στήριξη των κομμάτων στην Κυβέρνησή του.
Εν μέσω των σφοδρών αντιδράσεων της αντιπολίτευσης, αλλά και τη δυσπιστία της κοινής γνώμης, ο αποκαλούμενος «Νόμος Αμνηστίας» εγκρίθηκε από το ισπανικό Κοινοβούλιο, ανατρέποντας τις καταδικαστικές αποφάσεις κατά περίπου 400 Καταλανών αυτονομιστών. Όμως, οι αρμόδιοι δικαστές αρνούνται να εφαρμόσουν την αμνηστία για τον Puigdemont, ο οποίος παραμένει ακόμη αυτοεξόριστος στο Βατερλώ του Βελγίου, και ο οποίος κατηγορείται επιπλέον και για υπεξαίρεση.
Φτάνοντας στο σήμερα, οι πρόσφατες εκλογές για το τοπικό κοινοβούλιο της Καταλονίας ανέδειξαν το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Sánchez στη μεγαλύτερη δύναμη. Αν και δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που ένα κόμμα κατά της ανεξαρτησίας κερδίζει τις εκλογές, αυτή τη φορά η ετυμηγορία της κάλπης σήμανε μια πολιτική τομή. Έπειτα από δεκατέσσερα χρόνια, ο Πρόεδρος της Αυτόνομης Κοινότητας, δεν προέρχεται από τις τάξεις των αυτονομιστών. Συγκεκριμένα, ο Σοσιαλιστής, Salvador Illa, κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση, με τις ψήφους του ERC, ενός αριστερού αυτονομιστικού κόμματος. Παρά τους σκληρούς συμβιβασμούς που επέβαλλε το ERC για να συμμετάσχει στην Κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους ανεξαρτησίας της Κοινότητας στη θέσπιση και είσπραξη των φόρων, η συμμετοχή του στην Κυβέρνηση προκάλεσε ρήγμα εντός του αυτονομιστικού κινήματος. Γεγονός που έσπευσε να εκμεταλλευτεί ο φυγόδικος πλέον Carles Puigdemont. Σε μια επιχείρηση που φαντάζει σκηνή από κατασκοπικό θρίλερ, ο Puigdemont έφτασε εν κρυπτώ στην Ισπανία και έδωσε μια θεαματική ομιλία στην Αψίδα του Θριάμβου της Βαρκελώνης, μπροστά σε χιλιάδες οπαδούς του, αλλά και εκατοντάδες αστυνομικούς. Και αφού ολοκλήρωσε την ομιλία του, στην οποία κατακεραύνωσε τόσο την ισπανική κυβέρνηση, όσο και τους πρώην συμμάχους του, εξαφανίστηκε τόσο αριστοτεχνικά, όσο είχε εμφανιστεί, κάτω από τη μύτη της καταλανικής αστυνομίας.
Όπως ήταν φυσικό, το colpo grosso του Puigdemont προκάλεσε την οργή μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης, όσο και της δεξιάς αντιπολίτευσης, η οποία ψέγει τον πρωθυπουργό Sánchez για ανικανότητα να συλλάβει έναν φυγόδικο «εχθρό του κράτους». Παρά τις όποιες πολιτικές κορώνες, οι αναλυτές συνηγορούν στο ότι τόσο η κεντρική Κυβέρνηση, όσο και η τοπική αστυνομία δεν επέδειξαν και ιδιαίτερη προθυμία να συλλάβουν τον Καταλανό ηγέτη. Αυτό βασίζεται κυρίως στον υπολογισμό του Sánchez ότι θα ήταν προσφορότερο πολιτικά να έχουν τον Puigdemont ως φυγά στο Βέλγιο, παρά να τον καταστήσουν «μάρτυρα» σε κάποια ισπανική φυλακή. Μια ακόμη πιο κυνική προσέγγιση θα παρατηρούσε ότι η μειοψηφική Κυβέρνηση του Sánchez στηρίζεται κοινοβουλευτικά στην ανοχή των Καταλανών αυτονομιστών, συμπεριλαμβανομένου και του κόμματος του Puigdemont. Ως εκ τούτου, ένας εκτροχιασμός της πολιτικής ισορροπίας στην Καταλονία, με τη σύλληψη του Puigdemont, πιθανόν να έριχνε και την ίδια του την Κυβέρνηση στη Μαδρίτη.
Όλα δείχνουν ότι οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, και από τις δύο πλευρές του χάσματος, είναι διατεθειμένες να προστατεύσουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία, με την ελπίδα ότι η πολιτική σταθερότητα θα επαναφέρει την πολυπόθητη οικονομική ανάπτυξη στη μέχρι πρότινος ακμάζουσα περιοχή. Επιπλέον, το διαφαινόμενο χάσμα μεταξύ των αυτονομιστών σίγουρα θα αποδυναμώσει τη δυναμικότητα του αιτήματος για ανεξαρτησία, τουλάχιστον προς ώρας. Άλλωστε και δημοσκοπικά, η υποστήριξη των Καταλανών στην προοπτική αυτή εντοπίζεται σε ιστορικό χαμηλό, με το 42% των ερωτηθέντων να τίθενται υπέρ και το 51% κατά. Παρά ταύτα, ακόμη και σε αυτή την καμπή του κινήματος, αξίζει να σημειωθεί πως το αυτονομιστικό ρεύμα παραμένει μια διόλου ευκαταφρόνητη πολιτική και κοινωνική δύναμη εντός της καταλανικής κοινωνίας. Το κατά πόσο, η πρόσφατη εκλογή του Illa σηματοδοτεί μια οριστική ειρήνευση για το ζήτημα της ανεξαρτησίας ή απλά μια πρόσκαιρη ανακωχή, μένει να φανεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sanjuán, Víctor Climent, Catalonia independence: electoral shift marks the beginning of a new era in a region fraught with political tension, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
- Spain’s Sánchez outfoxes Puigdemont again, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Catalonia ex-leader Puigdemont returns to Spain despite arrest warrant, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Spain passes amnesty law for Catalan nationalists, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Catalonia can’t escape the curse of independence, The Spectator, διαθέσιμο εδώ
