Της Αλίκης Κωστή,
Στην τακτική διαδικασία, στην πολιτική δίκη, η συζήτηση στο ακροατήριο είναι τυπική, που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να παρίσταται κανένας διάδικος (ούτε ο πληρεξούσιος δικηγόρος του). Ως απουσία του διαδίκου, επομένως, νοείται η μη κανονική συμμετοχή του στη δίκη με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την μη (εμπρόθεσμη) κατάθεση προτάσεων. Σε αυτή την περίπτωση, ο διάδικος λέμε ότι είναι ερήμην ή αλλιώς ότι ερημοδικάζεται. Ο νόμος, μάλιστα, συνδέει ορισμένες επαχθείς συνέπειες με την ερημοδικία αμφοτέρων των διαδίκων (αρ. 271 και 272 ΚΠολΔ). Συγκεκριμένα, αν ερήμην είναι ο ενάγων, η αγωγή του απορρίπτεται επί της ουσίας, ενώ, αν ερήμην είναι ο εναγόμενος, συνάγεται τεκμήριο ομολογίας των πραγματικών ισχυρισμών του ενάγοντος, που σημαίνει ότι η αγωγή γίνεται δεκτή επί της ουσίας (εφόσον βέβαια, έχει κριθεί παραδεκτή και νόμω βάσιμη).
Σε αντιστάθμισμα αυτών των επαχθών συνεπειών και με σκοπό των ανεύρεση της ουσιαστικής (κι όχι μόνο δικονομικής) αλήθειας, ο νόμος προβλέπει δύο ένδικα μέσα: την ανακοπή ερημοδικίας (αρ. 501 επ ΚΠολΔ) και την έφεση του αρ. 528 του ΚΠολΔ. Και τα δύο αυτά ένδικα μέσα έχουν ως ενεργητικά νομιμοποιούμενο τον ερημοδικασθέντα, και αποτελούν μέσο άρσης των συνεπειών της ερημοδικίας τους. Και τα δύο, επίσης, θεωρούνται τακτικά ένδικα μέσα, καθώς από την άσκηση αυτών (ή την παρέλευση της προθεσμίας άσκησής τους), εξαρτάται η τελεσιδικία της απόφασης. Και φυσικά, και τα δύο θεωρούνται «ανασταλτικά» ένδικα μέσα, που σημαίνει ότι η προθεσμία άσκησής τους, και η ίδια η άσκησή τους, αναστέλλουν την εκτέλεση της απόφασης. Τέλος, και με την ανακοπή ερημοδικίας και με την έφεση, κατά την αναδίκαση της υπόθεσης, μπορούν να προβληθούν όλοι οι ισχυρισμοί που μπορούσαν να προβληθούν στον πρώτο βαθμό. Μάλιστα, όπως λέγεται, η έφεση κατά της ερήμην πρωτόδικης απόφασης είναι εξαίρεση από τον κανόνα της περιορισμένης εφέσεως.
Πέρα από αυτές τις ομοιότητες όμως, τα δύο ένδικα μέσα διαφέρουν σε άλλα σημεία. Πρώτο και κυριότερο, ο βαθμός δικαιοδοσίας στον οποίο εκδικάζεται η διαφορά με την άσκηση εκάστου. Με την άσκηση ανακοπής ερημοδικίας, η υπόθεση αναδικάζεται σε πρώτο βαθμό, από το ίδιο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση. Με την έφεση, αντιθέτως, η διαφορά μεταβιβάζεται σε ένα ιεραρχικά ανώτερο δικαστήριο, που σημαίνει ότι η εκδίκαση της γίνεται πλέον στον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας. Μάλιστα, αν δεν ασκηθεί ανακοπή ερημοδικίας αλλά μόνο έφεση κατά της ερήμην απόφασης, ενόσω ακόμη διαρκεί η προθεσμία για την ανακοπή, γίνεται δεκτό ότι η άσκηση της έφεσης αποτελεί σιωπηρή παραίτηση από το δικαίωμα άσκησης ανακοπής ερημοδικίας. Υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι ο πληρεξούσιος δικηγόρος που υπογράφει την έφεση έχει την ειδική πληρεξουσιότητα του άρθρου 98 περίπτωση β. Δεν ισχύει το ίδιο όταν ασκείται έφεση ενώ έχει προηγηθεί και η άσκησης ανακοπής ερημοδικίας.
Έτσι, αν ο διάδικος επιλέξει να ασκήσει κατευθείαν έφεση, χάνει έναν βαθμό δικαιοδοσίας, πράγμα που φυσικά είναι εις βάρος του. Είναι προτιμότερο, επομένως, να ασκήσει ανακοπή ερημοδικίας, παράλληλα δε, και έφεση. Σημειώνεται ότι είναι δυνατόν να ασκηθούν και τα δύο αυτά ένδικα μέσα, παράλληλα, απλά η συζήτηση της έφεσης θα κηρυχθεί απαράδεκτη μέχρι την έκδοση απόφασης επί της ανακοπής. Γι’ αυτό το λόγο, λέγεται ότι η έφεση ασκείται επικουρικά.
Μάλιστα, ιδιαίτερης προσοχής πρέπει να τύχουν οι προθεσμίες άσκησης των ενδίκων μέσων. Η έφεση έχει μία γνήσια προθεσμία 30 ημερών από την επίδοση της απόφασης, και μία καταχρηστική προθεσμία δύο ετών που εκκινεί από τη δημοσίευση της απόφασης. Αντιθέτως, η ανακοπή ερημοδικίας δεν έχει καταχρηστική προθεσμία (αρ. 518 ΚΠολΔ). Έχει μόνο μία γνήσια προθεσμία 15 ημερών από τη επίδοση της απόφασης (αρ. 503 ΚΠολΔ). Αυτές, δε, οι γνήσιες προθεσμίες των 15 και 30 ημερών αντίστοιχα, τρέχουν παράλληλα, χωρίς η μία να αναστέλλει την άλλη.
Έτσι, η πρωτόδικη απόφαση καθίσταται τελεσίδικη, εφόσον έγινε επίδοσή της, με την παρέλευση 30 ημερών από την επίδοση. Αν, από την άλλη, δεν γίνει επίδοση, η απόφαση δεν θα καταστεί ποτέ τελεσίδικη λόγω της μη εκκίνησης, κι άρα μη εκπνοής της προθεσμίας άσκησης της ανακοπής ερημοδικίας. Θα καταστεί μόνο ανέκκλητη δύο έτη μετά τη δημοσίευσή της.
Επιπλέον, σημείο διαφοράς των δύο είναι ότι η ανακοπή ερημοδικίας δίνεται στον ερημοδικασθέντα μόνο για συγκεκριμένους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 501 ΚΠολΔ. Συγκεκριμένα, παραδεκτοί λόγοι ανακοπής ερημοδικίας είναι η μη κλήτευση του διάδικου, η μη νόμιμη κλήτευση ή η ανωτέρα βία που οδήγησαν στην απουσία του. Εφόσον γίνει δεκτός επί της ουσίας κάποιος από αυτούς τους λόγους, η προσβαλλόμενη απόφαση εξαφανίζεται.
Η έφεση κατά ερήμην αποφάσεως, από την άλλη, δεν προϋποθέτει ευδοκίμηση λόγων έφεσης για την εξαφάνιση της εκκαλουμένης, παρά αρκεί η παραδοχή ότι ασκείται παραδεκτά. Γι’ αυτό μάλιστα λέγεται ότι αποτελεί υποκατάστατο της αναιτιολόγητης ανακοπής ερημοδικίας που υπήρχε παλιότερα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το εφετήριο δικόγραφο δεν θα περιέχει κανέναν λόγο έφεσης, γιατί η προβολή ενός τουλάχιστον λόγου εφέσεως είναι προϋπόθεση του παραδεκτού της έφεσης. Σχετικά με το ποιος μπορεί να είναι λόγος εφέσεως, η μάλλον κρατούσα άποψη στη νομολογία λέει ότι τέτοιος δεν μπορεί να είναι κάποιος από τους λόγους που δικαιολογούν την άσκηση ανακοπής ερημοδικίας, καθώς αυτοί δεν αποτελούν σφάλματα.
Τέλος, κατά της απόφασης που απορρίπτει την ανακοπή ερημοδικίας μπορεί να ασκηθεί έφεση, η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με την έφεση του 528. Η έφεση κατά της απόρριψης της ανακοπής δεν μπορεί να αποδίδει σφάλματα στην ερήμην πρωτόδικη απόφαση, όπως η έφεση που 528. Αντικείμενό της είναι η επίρριψη σφαλμάτων στην απόφαση που δίκασε την ανακοπή ερημοδικίας και την απέρριψε επειδή έκρινε ότι υπήρξε νόμιμη κλήτευση του διάδικου ή ότι δεν υπήρξε ανωτέρα βία που να δικαιολογεί την απουσία του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κυριακή Χ. Μελίδου, Διπλωματική εργασία στο αστικό δικονομικό δίκαιο, Θέμα: Έφεση από το διάδικο που δικάστηκε ερήμην κατ’ άρθρο 528 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2018. Διαθέσιμη εδώ
- Χαράλαμπος Μαυρίδης, Διπλωματική εργασία, Θέμα: Η έφεση κατά ερήμην απόφασης ως πρόβλημα υποκατάστασης της ανακοπής ερημοδικίας, Δημοκρίτειο πανεπιστήμιο Θράκης, Κομοτηνή 2020. Διαθέσιμη εδώ
