Της Ευθυμίας Καραδήμου,
«Πού θα πας;», «Κατασκήνωση, δεύτερη περίοδο», «Εγώ τρίτη, είναι η καλύτερη!» Πόσοι τέτοιοι διάλογοι γεμάτοι ενθουσιασμό διαμείβονται ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους στην αρχή του καλοκαιριού. Παιδιά που γεμάτα ενθουσιασμό πηγαίνουν να συναντήσουν παλιούς φίλους και να κάνουν νέους. Έφηβοι που δεν μπορούν να φανταστούν το καλοκαίρι τους χωρίς σκηνές, μεγάλη τραπεζαρία, πάρτι και νεανικά φλερτ στο φως του φεγγαριού. Και γονείς που για δύο ή τρεις συνεχόμενες εβδομάδες, ενώ εκείνοι εξακολουθούν να εργάζονται αναμένοντας την άδειά τους, εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε έναν από τους πιο αγαπημένους και παραδοσιακούς καλοκαιρινούς θεσμούς. Δυστυχώς, μεμονωμένα αλλά τραγικά συμβάντα, όπως — ο πνιγμός μιας 8χρονης σε κατασκήνωση της Χαλκιδικής, στην οποία έχει ήδη μπει λουκέτο — φέρνουν στο φως με τον πιο οδυνηρό τρόπο, όχι μόνο τα οφέλη από την κατασκήνωση, αλλά και τους μεγάλους κινδύνους που απειλούν τους κατασκηνωτές, όταν δεν τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας και τα πρωτόκολλα προστασίας των παιδιών.
Ωστόσο, προτού εστιάσουμε στους κινδύνους που εγκυμονούν οι κατασκηνώσεις, είναι αναγκαίο να αναφερθούμε στα πολλαπλά οφέλη τους για την ψυχική και σωματική υγεία των παιδιών. Άλλωστε, δεν αποτελούν τυχαία μια από τις πρώτες επιλογές ψυχαγωγίας ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους. Στο περιβάλλον της κατασκήνωσης τα παιδιά μπορούν να «ξεκλειδώσουν» και να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Μέσα από την καθημερινή επαφή και συνεργασία με συνομήλικους, μαθαίνουν να λειτουργούν σε ομάδες, να επικοινωνούν, να διασκεδάζουν, να συγχρωτίζονται, να βρίσκουν κοινά σημεία επικοινωνίας και να επιλύουν διαφορές. Και το πιο σημαντικό, όλα αυτά γίνονται χωρίς οθόνες, καθώς τα κινητά ξεχνιόνται για λίγες μέρες στο βάθος της βαλίτσας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια εποχή, όπου η δια ζώσης αλληλεπίδραση περιορίζεται συχνά από την τεχνολογία και τις ψηφιακές συσκευές.
Επιπλέον, οι κατασκηνώσεις προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία στα παιδιά να αναπτύξουν την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους. Μακριά από την επιτήρηση των γονέων και υπό την εποπτεία του ομαδάρχη ή της ομαδάρχισσας — και την υψηλότερη εποπτεία του επονομαζόμενου «αρχηγού» της κατασκήνωσης — καλούνται να λάβουν μόνα τους αποφάσεις, να διαχειριστούν το χρόνο τους και να αναλάβουν ευθύνες. Αυτό είναι κρίσιμο για την ψυχολογική τους εξέλιξη, καθώς τους επιτρέπει να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.
Επιπλέον, στην κατασκήνωση τα παιδιά έχουν πολλές ευκαιρίες για άθληση, σωματική δραστηριότητα, αλλά και ψυχαγωγία σε ανοιχτούς χώρους, μακριά από οθόνες, σε ένα φυσικό περιβάλλον. Παιδιά που τον χειμώνα ίσως περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους κλεισμένα σε ένα δωμάτιο διαμερίσματος, βρίσκουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με αθλήματα, να περπατήσουν στη φύση και να απολαύσουν δραστηριότητες που ενισχύουν την ευεξία και τη φυσική τους κατάσταση.
Το ευχάριστο και ανέμελο περιβάλλον της κατασκήνωσης, ωστόσο, κρύβει και κινδύνους από τους οποίους οι διοργανωτές έχουν την ύψιστη υποχρέωση να προστατεύσουν τα παιδιά. Στις αρμοδιότητές τους ανήκει η παροχή ασφαλών εγκαταστάσεων, η εκπαίδευση του προσωπικού, η ύπαρξη ναυαγοσώστη σε περίπτωση που τα παιδιά κολυμπούν σε πισίνα ή σε θάλασσα πλησίον της κατασκήνωσης, η απασχόληση γιατρού για την αντιμετώπιση ατυχημάτων, τραυματισμών, αλλά και ιώσεων που συχνά ταλαιπωρούν τα παιδιά στην κατασκήνωση, όπως η γαστρεντερίτιδα, αλλά και προσφάτως η γρίπη και ο κορωνοϊός. Όσοι έχουν υπάρξει κατασκηνωτές θυμούνται ότι γίνονται και ασκήσεις εκκένωσης σε περίπτωση πυρκαγιάς, ενώ τα παιδιά μαθαίνουν να ακολουθούν κανόνες ασφαλείας, όπως το κολύμπι χωρίς γεμάτο στομάχι, αλλά και η απαγόρευση φύλαξης τροφίμων σε στερεά ή υγρή μορφή στη σκηνή, επειδή αλλοιώνονται εύκολα.
Για την έγκαιρη αντιμετώπιση τραυματισμών και ατυχημάτων είναι απαραίτητο πέρα από την ύπαρξη ιατρού εντός της κατασκήνωσης, το προσωπικό να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο και να γνωρίζει, πώς να παρέχει πρώτες βοήθειες. Η άμεση παροχή πρώτων βοηθειών, καθώς και η ταχύτατη διακομιδή σε νοσοκομείο σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις ασφαλούς λειτουργίας της κατασκήνωσης.
Ένας ακόμη κίνδυνος, με ψυχολογικές κυρίως διαστάσεις, είναι η πίεση που μπορεί να βιώσουν κάποια παιδιά, ειδικά εάν είναι για πρώτη φορά μακριά από το σπίτι τους. Η απομάκρυνση από το οικείο περιβάλλον και η προσαρμογή σε νέες συνθήκες μπορεί να προκαλέσουν άγχος και ανασφάλεια. Οι διοργανωτές οφείλουν να δημιουργήσουν ένα υποστηρικτικό και φιλικό περιβάλλον όπου τα παιδιά θα αισθάνονται ασφαλή και αποδεκτά. Επιπλέον, απαιτείται ένα σταθερό πλαίσιο προστασίας των παιδιών από τον εκφοβισμό και τη βία. Οι ομαδάρχες πρέπει να έχουν γρήγορα αντανακλαστικά για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, καθώς και να προωθούν μια κουλτούρα σεβασμού και κατανόησης μεταξύ των παιδιών.
Είναι σαφές ότι η επιλογή της κατάλληλης κατασκήνωσης είναι κρίσιμη για την εμπειρία του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να ερευνούν προσεκτικά πριν αποφασίσουν πού θα στείλουν τα παιδιά τους, λαμβάνοντας υπόψη τις εγκαταστάσεις, την εμπειρία του προσωπικού και τα μέτρα ασφάλειας που εφαρμόζονται. Μια καλή κατασκήνωση πρέπει να παρέχει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων που να συνδυάζει τη διασκέδαση με την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την ενίσχυση της ψυχικής και σωματικής υγείας των παιδιών.
Οι κατασκηνώσεις αποτελούν μια πολύτιμη εμπειρία για τα παιδιά, προσφέροντας μοναδικά οφέλη που συμβάλλουν στην ολόπλευρη ανάπτυξή τους. Ωστόσο, απαιτείται προσοχή και υπευθυνότητα τόσο από τους διοργανωτές όσο και από τους γονείς, για να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά θα απολαύσουν μια ασφαλή, ευχάριστη και επωφελή διαμονή. Για να μπορούν τα παιδιά να απολαμβάνουν τα αδιαμφισβήτητα οφέλη της κατασκήνωσης, είναι σημαντικό οι διοργανωτές να είναι πιστοποιημένοι και να προστατεύουν τα παιδιά από κάθε κίνδυνο. Η σωστή προετοιμασία, η τήρηση των κανόνων ασφαλείας και η επιλογή της κατάλληλης κατασκήνωσης είναι οι βασικές προϋποθέσεις για μια αξέχαστη καλοκαιρινή εμπειρία.
