Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Όταν το 2012 η Lana Del Rey κυκλοφόρησε το τραγούδι Summertime Sadness (Καλοκαιρινή Θλίψη), πολλοί αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν να συσχετίζεται μια εποχή, όπως το καλοκαίρι, ακόμη και στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής έκφρασης, με αρνητικά συναισθήματα. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, το καλοκαίρι θεωρείται περίοδος ακμής, όταν επισκέπτες από όλο τον κόσμο έρχονται για να απολαύσουν τις διακοπές τους. Ο ήλιος, η θάλασσα, οι στιγμές διασκέδασης, καθώς και οι μέρες χαλάρωσης και ηρεμίας, συνδέονται με την ανύψωση της ψυχολογικής διάθεσης και την τόνωση του ηθικού. Ωστόσο, για ορισμένους ανθρώπους, το καλοκαίρι πυροδοτεί δυσάρεστα συναισθήματα και αρνητικές σκέψεις που μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτώματα κατάθλιψης, τα οποία συχνά παραμένουν απαρατήρητα. Η δυσφορία αυτή επιτείνεται από το γεγονός, ότι το καλοκαίρι είναι συνήθως η εποχή που θεωρείται ότι φέρνει ευχαρίστηση σε όλους.
Μέσα από αυτό, λοιπόν, θα επιθυμούσα να κάνω λόγο για την εποχική κατάθλιψη. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή ως εποχιακή συναισθηματική διαταραχή χειμερινού τύπου ή SAD, ευρύτερα γνωστή ως «χειμερινή κατάθλιψη» ή τα «φθινοπωρινά blues». Ωστόσο, οι ειδικοί στον τομέα της ψυχικής υγείας τονίζουν, ότι αυτή η μορφή εποχιακής κατάθλιψης δεν περιορίζεται απλώς στη χειμερινή μελαγχολία. Η θερινή εκδοχή της εποχικής κατάθλιψης έχει μελετηθεί σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σύγκριση με τη χειμερινή και ακόμη και στην επιστημονική βιβλιογραφία δεν λαμβάνει την ίδια αναγνώριση ως ξεχωριστή κατηγορία. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο δρ. Ian A. Cook, διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος για την κατάθλιψη στο UCLA, η θερινή κατάθλιψη αποτελεί μια σαφώς διακριτή κλινική κατάσταση. Συνήθως, εκδηλώνεται στα τέλη της άνοιξης και εξασθενεί με την έλευση του χειμώνα. Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιλαμβάνουν θλίψη, άγχος και ευερεθιστότητα, ενώ επιπλέον μπορεί να εμφανιστούν αϋπνία, υπερδιέγερση, απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους και κοινωνική απομόνωση.
Όσον αφορά τις αιτίες που πυροδοτούν την καλοκαιρινή κατάθλιψη, είναι απαραίτητο να εξετάσουμε διάφορους παράγοντες. Η περίοδος των διακοπών και των καλοκαιρινών εξορμήσεων, καθώς και άλλες περιστάσεις, επαναφέρουν στη ζωή των ανθρώπων την έννοια της αλλαγής.
Όταν συμβαίνουν αλλαγές στη ζωή μας, ακόμα και όταν αυτές οδηγούν σε εξέλιξη και πρόοδο, το άτομο συχνά βιώνει άγχος και ανησυχία. Αυτό είναι απολύτως φυσικό, καθώς η έννοια της αλλαγής — του αποχωρισμού από τη συνήθη άνεση — προετοιμάζει το άτομο για κάτι εν μέρει άγνωστο, διαταράσσοντας το αίσθημα ασφάλειας που μέχρι τότε ήταν κυρίαρχο. Συνεπώς, σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν η καθημερινή ρουτίνα, όπως η εργασία, διακόπτεται απότομα, το άγχος τείνει να εμφανίζεται μέσα από διάφορα συμπτώματα, όπως η απουσία θετικής διάθεσης, η νευρικότητα, η γενική ατονία, οι δυσκολίες στον ύπνο, και σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και η απώλεια βάρους.
Εν συνεχεία, βάσει μελετών, η καλοκαιρινή κατάθλιψη οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, όπως η αρνητική αυτοεικόνα και η έλλειψη αυτοπεποίθησης που αυτή συνεπάγεται, οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες που περιορίζουν τις επιλογές για καλοκαιρινές διακοπές, καθώς και η πιθανή απουσία κοντινών ανθρώπων, είτε φιλικών είτε ερωτικών σχέσεων. Επιπλέον, στις μέρες μας καλλιεργείται έμμεσα η ανάγκη να επιδιώκουμε υψηλούς, συχνά μη ρεαλιστικούς, στόχους για τις καλοκαιρινές διακοπές, τόσο ως προς τον προορισμό όσο και ως προς την εμπειρία, οι οποίοι συχνά αποδεικνύονται ανέφικτοι. Αυτό οδηγεί σε απογοήτευση και αδυναμία να εκτιμήσουμε οποιαδήποτε εναλλακτική μορφή διακοπών. Παράλληλα, πολλοί άνθρωποι διακατέχονται από την αντίληψη ότι το καλοκαίρι πρέπει να είναι όλοι ευδιάθετοι και πάντα χαρούμενοι, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ότι οι συνθήκες του καλοκαιριού, όπως η υψηλή θερμοκρασία, μπορεί να προκαλούν σε αρκετούς ανθρώπους δυσφορία, ανησυχία και ψυχοσωματική κόπωση.
Προκειμένου να προστατευτούμε από τέτοιου είδους συναισθήματα, είναι κρίσιμο να μάθουμε να εντοπίζουμε τα σημάδια της εποχικής κατάθλιψης και να τους αποδίδουμε την απαραίτητη προσοχή, διότι, αν και η καλοκαιρινή κατάθλιψη είναι λιγότερο συχνή, δεν παύει να αποτελεί σοβαρή απειλή για την ψυχική υγεία. Η εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου για την ενασχόληση με νέες δραστηριότητες, η σωματική άσκηση και η διατήρηση ενός ισορροπημένου προγράμματος με επαρκή ύπνο μπορούν να συμβάλλουν θετικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τέλος, εάν τα συμπτώματα επιμένουν και η προσαρμογή στο καλοκαίρι γίνεται δύσκολη, είναι σημαντικό να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού, καθώς η εποχική κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη θεραπεία, προτού εξελιχθεί σε μια πιο σοβαρή μορφή κατάθλιψης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εποχική Κατάθλιψη – Καλοκαιρινή μελαγχολία, mytherapist.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η κατάθλιψη του Καλοκαιριού και πως να τη διαχειριστείς, psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
- Του καλοκαιριού τα blues. Γιατί είναι εντάξει να είμαστε θλιμμένοι το καλοκαίρι, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
