Του Αναστάση Γκίκα,
Είναι αναμφίβολο ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε ο μεγαλύτερος Έλληνας πολιτικός του 20ού αιώνα. Το τεράστιο πολιτικό μέγεθος του Κρητικού πιστοποιείται τόσο από τον διπλασιασμό των συνόρων της χώρας όσο και από τις μεγαλόπνοες μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα επί της διακυβέρνησης των Φιλελευθέρων. Όμως, ένας μεγάλος πολιτικός μπορεί συχνά να γίνεται διχαστικός και να δημιουργεί εχθρούς, οι οποίοι μπορεί και να προκύπτουν μέσα από την ίδια την πολιτική του παράταξη.
Ο Βενιζέλος ήταν ένας τέτοιος πολιτικός, ο οποίος θέλοντας και μη είχε δημιουργήσει εχθρούς εντός του πολυτασικού Κόμματος των Φιλελευθέρων. Τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις σφοδρότατων —πλην φιλελεύθερων— αντιπάλων του Βενιζέλου είναι αυτές των Γεώργιου Καφαντάρη, Αλέξανδρου Παπαναστασίου και Κωνσταντίνου Ζαβιτζιάνου.
Γεώργιος Καφαντάρης, ο Ευρυτάνας πολιτικός
Ο Γεώργιος Καφαντάρης γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1873 στη Φραγκίστα Ευρυτανίας. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αργότερα άσκησε τη δικηγορία σε Μεσολόγγι και Αθήνα. Αναμείχθηκε στα κοινά το 1902 και εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με το κόμμα του Δημητρίου Ράλλη το 1905. Το 1911 προσχωρεί στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Η συνεργασία Βενιζέλου-Καφαντάρη θα λάβει τέλος όταν ο Καφαντάρης θα ιδρύσει το Κόμμα των Προοδευτικών Φιλελευθέρων, το οποίο θα μετονομαζόταν το 1928 σε Κόμμα των Προοδευτικών. Η συνεργασία των δύο ανδρών θα ανακαινιζόταν εκ νέου το 1933 με τον Καφαντάρη να αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Οικονομικών στην τελευταία και βραχύβια κυβέρνηση Βενιζέλου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Καφαντάρης διαφώνησε με την απόφαση του Βενιζέλου για τη διεξαγωγή εκλογών εν μέσω Μικρασιατικής Εκστρατείας, προβλέποντας παράλληλα και την εκλογική ήττα του Βενιζέλου.
Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο δημοκρατικός φιλελεύθερος
Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου υπήρξε νομικός, κοινωνιολόγος και εξέχων στέλεχος της βενιζελικής παράταξης. Από νέος ο είχε έρθει σε επαφή με σοσιαλιστικές και συνεργατικές ιδέες. Παρόλα αυτά ήταν αντίθετος ως προς την ένοπλη εξέγερση με στόχο τη δημιουργία σοσιαλιστικού πολιτεύματος όπως υποστήριζαν όμοιοι κύκλοι της εποχής. Αντίθετα θεωρούσε πως ο σοσιαλισμός θα ήταν το φυσικό επακόλουθο από τη μη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που είχε ανάγκη η εποχή και το συντηρητικό βασιλικό περιβάλλον δεν θα εφάρμοζε και για αυτό ο Παπαναστασίου ήταν, λοιπόν, ένθερμος οπαδός της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Ως αρχηγός της δημοκρατικής πτέρυγας των Φιλελευθέρων είχε άλλωστε προβεί στην ίδρυση δικού του κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσις, η οποία αποτέλεσε έναν τρίτο πολιτικό πόλο απέναντι σε Λαϊκούς και Φιλελευθέρους. Από την πλευρά του ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριζε την κατάργηση της βασιλείας μόνο εφόσον το 70 τοις εκατό του λαού ψήφιζε υπέρ της κατάργησής της σε δημοψήφισμα με αποτέλεσμα οι δύο άνδρες να έρθουν σε οξεία κοινοβουλευτική αντιπαράθεση.
Οι εξελίξεις σε διεθνές αλλά και σε εθνικό επίπεδο (Μικρασιατική Καταστροφή) είχαν ανοίξει τον δρόμο για την ανακήρυξη της αβασιλεύτου. Η ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας έλαβε χώρα την 25η Μαρτίου του 1924 από τον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπαναστασίου και αποτέλεσε για τον ίδιο την αυγή μιας νέας εποχής για την ελληνική δημοκρατία, η οποία υπήρξε βραχύβια παρότι δεν εστερείτο λαϊκής βάσης.
Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος, ο «συντηρητικός» φιλελεύθερος
Ο Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος (ή Ζαβιτσιάνος) γεννήθηκε τη δεκαετία του 1870 στην Κέρκυρα και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Με την επιστροφή του στην Κέρκυρα, ο Ζαβιτζιάνος αναμειγνύεται για πρώτη φορά με τα κοινά και εκλέγεται ανεξάρτητος βουλευτής Κέρκυρας στην πρώτη αναθεωρητική βουλή του Αυγούστου 1910. Στη συνέχεια, προσχωρεί στους Φιλελευθέρους. Μετά την αναβίωση της βουλής του 1915, Βενιζέλος και Ζαβιτζιάνος έρχονται σε διάσταση με αποτέλεσμα ο δεύτερος να αποχωρήσει από τους Φιλελεύθερους και να ανεξαρτητοποιηθεί. Τον Οκτώβριο του 1928 ο Ζαβιτζιάνος δημιουργεί το δικό του πολιτικό σχήμα, το Κόμμα Προοδευτικής Ενώσεως ένα κόμμα σαφώς προσωποπαγές με τοπικιστικά χαρακτηριστικά το οποίο εξέφραζε τη «δεξιά» πλευρά του βενιζελισμού.
Η συνεργασία των δύο ανδρών θα ανακαινιζόταν με τις εκλογές του 1928 στις οποίες το κόμμα Προοδευτικής Ενώσεως συμμετείχε σε κοινούς συνδυασμούς με το κόμμα Φιλελευθέρων. Στη νέα κυβέρνηση Βενιζέλου ο Ζαβιτζιάνος διορίζεται Υπουργός Εσωτερικών. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ο Ζαβιτζιάνος θα συνέδεε το όνομά του με τη θέσπιση του «Ιδιωνύμου» ενός νόμου, ο οποίος απέβλεπε στην αστυνόμευση των δράσεων της Αριστεράς.
Ο Ζαβιτζιάνος υπήρξε ο μόνος προερχόμενος από τους Φιλελευθέρους Υπουργός του Μεταξά, ενώ διετέλεσε Διοικητικός Σύμβουλος και Συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος από το 1941 έως το 1943.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1989), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΕ’, Εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών
- Γεώργιος Καφαντάρης, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
