Του Ορέστη Παπαδημητρίου,
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, πολλά κράτη, ενώσεις και κυρίαρχα έθνη αναδύθηκαν και κατέρρευσαν. Ένα από αυτά τα καταρρεύσαντα κράτη ήταν γνωστό ως Μεγάλη Κολομβία, η οποία υπήρξε από το 1819 έως το 1831. Η Μεγάλη Κολομβία, τότε απλώς γνωστή ως Κολομβία, περιλάμβανε τα εδάφη των σημερινών κρατών της Δημοκρατίας της Κολομβίας, του Εκουαδόρ, του Παναμά και της Βενεζουέλας, καθώς και μέρη του Περού και της Βραζιλίας.
Την εποχή εκείνη, η Μεγάλη Κολομβία απολάμβανε μεγάλου σεβασμού και θεωρούνταν ένα από τα πιο σημαντικά έθνη στην Ισπανική Αμερική. Ο John Quincy Adams, ο Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια της ίδρυσής της, την θεωρούσε μία από τις ισχυρότερες χώρες παγκοσμίως. Ωστόσο, παρά την θετική άποψη της γειτονικής Αμερικής, η διεθνής αναγνώριση από την Ευρώπη αποδείχθηκε δύσκολη. Προέκυψαν διαφωνίες μεταξύ της ηγεσίας της Μεγάλης Κολομβίας και ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών σχετικά με την έκταση της επικράτειάς της. Η Γαλλία, η Ρωσία και η Αυστρία ήταν ιδιαίτερα απρόθυμες να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του νέου έθνους, εκτός αν αποδεχόταν έναν μονάρχη από μια ευρωπαϊκή δυναστεία.
Παρά αυτές τις προκλήσεις, η Μεγάλη Κολομβία ιδρύθηκε επίσημα με τον Θεμελιώδη Νόμο της Δημοκρατίας της Κολομβίας, που προέκυψε από το Κογκρέσο της Αγκοστούρα το 1819. Το 1821, το Κογκρέσο της Κούκουτα προχώρησε στη θέσπιση του Συντάγματος της Κούκουτα, ιδρύοντας επίσημα το νέο κυρίαρχο κράτος.
Δυστυχώς, εσωτερικά προβλήματα προέκυψαν γρήγορα στη Μεγάλη Κολομβία. Το έθνος ήταν διχασμένο μεταξύ αυτών που υποστήριζαν μια ισχυρή, κεντρική κυβέρνηση και αυτών που προτιμούσαν ένα αποκεντρωμένο ομοσπονδιακό σύστημα παρόμοιο με εκείνο των Ηνωμένων Πολιτειών. Κάποιοι μάλιστα πίεζαν για τη διάλυση του κράτους σε μικρότερες δημοκρατίες, αντιτιθέμενοι τόσο στην συγκέντρωση της εξουσίας όσο και στο ισχύον Σύνταγμα της Κούκουτα. Εκείνη την εποχή, η Μεγάλη Κολομβία διοικούνταν από αυτό το ίδιο σύνταγμα, με τον Σιμόν Μπολίβαρ ως πρόεδρο και τον Φρανσίσκο δε Πάουλα Σανταντέρ ως αντιπρόεδρο. Ο πρόεδρος ήταν επικεφαλής τόσο της κεντρικής όσο και της τοπικής εκτελεστικής εξουσίας, ενώ ο αντιπρόεδρος είχε τον ρόλο να αντικαθιστά τον πρόεδρο σε περίπτωση απουσίας, καθαίρεσης, ασθένειας ή θανάτου.
Μια από τις σημαντικότερες στιγμές στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας ήταν η Μάχη του Καραμπόμπο, η οποία διεξήχθη στις 24 Ιουνίου 1821. Η μάχη αυτή ήταν καθοριστική για την εδραίωση της Μεγάλης Κολομβίας. Ο Σιμόν Μπολίβαρ ηγήθηκε των επαναστατικών δυνάμεων εναντίον των ισπανικών στρατευμάτων υπό τον στρατηγό Μιγκέλ ντε λα Τόρε. Η νίκη των επαναστατών στην Καραμπόμπο σφράγισε την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας, εξασφαλίζοντας την ένταξη της χώρας στη Μεγάλη Κολομβία και ενίσχυσε την εικόνα της νέας ένωσης ως ισχυρής και ανερχόμενης δύναμης στην περιοχή.
Η Μεγάλη Κολομβία ήταν χωρισμένη σε 12 τμήματα, το καθένα με επικεφαλής έναν έπαρχο, και αυτά τα τμήματα ήταν περαιτέρω διαιρεμένα σε 36 επαρχίες που διοικούνταν από κυβερνήτες. Τόσο οι έπαρχοι όσο και οι κυβερνήτες διορίζονταν από την κεντρική κυβέρνηση, η οποία αποτελούνταν από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, ένα διθάλαμο Κογκρέσο και ένα Ανώτατο Δικαστήριο. Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος εκλέγονταν μέσω έμμεσων εκλογών.
Παρά τις εσωτερικές πολιτικές διαιρέσεις, η κυβέρνηση της Μεγάλης Κολομβίας ήταν σχετικά σταθερή. Ωστόσο, ένα σημαντικό λάθος ήταν η απόφασή της να εμπλακεί γρήγορα στον αγώνα για την ανεξαρτησία των γύρω επαρχιών από την ισπανική κυριαρχία. Η Μεγάλη Κολομβία βοήθησε στην απελευθέρωση της Βενεζουέλας, του Παναμά, του Πάστο, του Κίτο και άλλων ισπανοαμερικανικών κρατών, με τα περισσότερα να εντάσσονται στην ομοσπονδία μεταξύ 1821 και 1822. Επίσης, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανεξαρτησία του Περού από την Ισπανία το 1824.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Μπολίβαρ και ο Σανταντέρ επανεκλέχθηκαν το 1826, έχοντας προσωρινά ενώσει τη χώρα εναντίον της Ισπανίας. Ωστόσο, οι Ομοσπονδιακές και Περιφερειακές φατρίες εντός της Μεγάλης Κολομβίας παρέμειναν ενεργές. Καθώς ο πόλεμος κατά της Ισπανίας τελείωσε, η πολιτική διαφωνία αναζωπυρώθηκε, μαζί με οικονομικές και εμπορικές διαφωνίες. Η περιοχή του σημερινού Εκουαδόρ, συγκεκριμένα, αντιμετώπισε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως η παρακμή της βιομηχανίας υφασμάτων λόγω φθηνότερων εισαγόμενων υφασμάτων. Η πολιτική χαμηλών δασμών της Μεγάλης Κολομβίας, η οποία υιοθετήθηκε για να στηρίξει τον γεωργικό τομέα της Βενεζουέλας, επιδείνωσε περαιτέρω τις δυσκολίες του Εκουαδόρ. Επιπλέον, το Εκουαδόρ ήταν πολιτικά υποεκπροσωπούμενο, με την τοπική του κυβέρνηση να κυριαρχείται από Βενεζουελάνους και Νεογραναδινούς. Παρά αυτά τα προβλήματα, το Εκουαδόρ δεν έγινε ποτέ σημαντικός παίκτης στις αντι-κεντρικές κυβερνητικές κινήσεις.
Η Βενεζουέλα, απρόσμενα, έγινε ένας από τους κύριους υποκινητές του αντι-κεντρικού αισθήματος. Ο Χοσέ Αντόνιο Πάεζ, πρώην σύμμαχος του Μπολίβαρ στον αγώνα κατά της ισπανικής μοναρχίας, έγινε διοικητής της Βενεζουέλας και ηγέτης του κινήματος κατά της κεντρικής κυβέρνησης. Το 1826, το Κογκρέσο ξεκίνησε τη διαδικασία καθαίρεσης του Πάεζ λόγω της στάσης του. Σε απάντηση, ο Πάεζ παραιτήθηκε, αλλά γρήγορα επανήλθε στη θέση του με την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού. Μια χούντα επίσης υποσχέθηκε την υποστήριξή της στον Πάεζ και στο κίνημά του.
Ο Μπολίβαρ προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτήν την αντίθεση προωθώντας ένα νέο σύνταγμα που είχε γράψει για τη Βολιβία, αλλά οι προσπάθειές του απέτυχαν. Αντιμετώπισε αδιαφορία ή ακόμη και ανοιχτή αντίθεση από διάφορες ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του αντιπροέδρου του, Σανταντέρ. Η κατάσταση κλιμακώθηκε και δύο συνελεύσεις συγκλήθηκαν στη Βενεζουέλα για να συζητήσουν την πιθανότητα ανεξαρτησίας ή άλλες εναλλακτικές λύσεις. Παρόλο που δεν ελήφθη καμία απόφαση σχετικά με την ανεξαρτησία, η ιδέα παρέμεινε ζωντανή. Ένοπλες συγκρούσεις ξέσπασαν σε διάφορες περιοχές της Βενεζουέλας καθώς οι υποστηρικτές του Μπολίβαρ συγκρούστηκαν με τους οπαδούς του Πάεζ. Σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την τάξη, ο Μπολίβαρ πρόσφερε αμνηστία και υποσχέθηκε να συγκαλέσει μια νέα συντακτική συνέλευση για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες των αντιπάλων του στη Βενεζουέλα. Ο Πάεζ συμφώνησε στη συμφωνία και αναγνώρισε την εξουσία του Μπολίβαρ, αλλά οι μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν δεν ικανοποίησαν τους υποστηρικτές του, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την ενότητα της Μεγάλης Κολομβίας.
Μέχρι το 1828, η Μεγάλη Κολομβία βρισκόταν στα πρόθυρα της διάλυσης. Μια νέα συντακτική συνέλευση, γνωστή ως Σύμβαση της Οκάνα, συγκλήθηκε για να συζητήσει το μέλλον της ένωσης. Ο Μπολίβαρ προσπάθησε ξανά να προωθήσει ένα νέο σύνταγμα βασισμένο στο μοντέλο της Βολιβίας, αλλά δεν βρήκε υποστήριξη. Αντίθετα, προτάθηκε ένα ομοσπονδιακό σύνταγμα, αλλά οι υποστηρικτές του Μπολίβαρ ήταν τόσο αντίθετοι που αρνήθηκαν να το υπογράψουν και αποχώρησαν από τις διαβουλεύσεις, ουσιαστικά τερματίζοντας τη συνέλευση. Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να σταθεροποιήσει το έθνος, ο Μπολίβαρ προσπάθησε να συγκεντρώσει περαιτέρω τις εξουσίες του, αλλά αυτό μόνο επιτάχυνε τη διάλυση της ομοσπονδίας.
Το 1830, η Συνθήκη της Βαλένθια υπογράφηκε στη Βαλένθια της Βενεζουέλας, επισημοποιώντας την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας από τη Μεγάλη Κολομβία. Αυτή η συνθήκη σηματοδότησε το τέλος της ομοσπονδίας και την αναγνώριση της διάσπασης της Μεγάλης Κολομβίας σε επιμέρους κράτη. Η Βενεζουέλα, υπό την ηγεσία του Πάεζ, έγινε ένα ανεξάρτητο έθνος, και η συνθήκη αυτή ήταν η επίσημη επιβεβαίωση της διάλυσης της ενότητας που οραματίστηκε ο Μπολίβαρ.
Επίσης την ίδια χρονιά, ο Μπολίβαρ παραιτήθηκε, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα περισσότερο για να σώσει την ένωση. Οι πολιτικές συγκρούσεις εντάθηκαν μετά την αποχώρησή του και μέχρι το 1831, η Ομοσπονδία της Μεγάλης Κολομβίας είχε διαλυθεί εντελώς. Στη θέση της ιδρύθηκαν οι Δημοκρατίες της Βενεζουέλας, του Εκουαδόρ και της Νέας Γρανάδας. Η Δημοκρατία της Νέας Γρανάδας έγινε αργότερα η Συνομοσπονδία της Γρανάδας το 1858 και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Κολομβίας το 1863, πριν υιοθετήσει τελικά το όνομα Δημοκρατία της Κολομβίας το 1886. Ο Παναμάς, που είχε ενταχθεί στη Μεγάλη Κολομβία κατά την ακμή της, παρέμεινε τμήμα της Δημοκρατίας της Κολομβίας μέχρι το 1903, όταν απέκτησε την ανεξαρτησία του κυρίως λόγω πίεσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Μεγάλη Κολομβία ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία από τη στιγμή που δημιουργήθηκε. Η πολιτική διαφωνία ήταν έντονη από την αρχή και δεν καταβλήθηκαν επαρκείς προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη δυσαρέσκεια. Η συνεχής σύγκρουση μεταξύ του Προέδρου Μπολίβαρ και του Αντιπροέδρου Σανταντέρ επιδείνωσε περαιτέρω τα προβλήματα του έθνους, οδηγώντας τελικά στην κατάρρευσή του. Αν και ο John Quincy Adams έβλεπε τη Μεγάλη Κολομβία ως ένα ισχυρό και αξιοσέβαστο έθνος, τελικά ήταν μια προσωρινή ομοσπονδία που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της αγωνιζόμενη να κρατηθεί ενωμένη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δαμηλάκου, Μαρία (2015), Ιστορία της Λατινικής Αμερικής από το τέλος της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα, Αθήνα: εκδόσεις Αιώρα.
- Bushnell, David (1970), The Santander Regime in Gran Colombia (University of Delaware Monograph Series), Connecticut: εκδόσεις Praeger.
