Της Ευτυχίας Αντωνοπούλου,
Κοιτώντας πίσω σε όσες ταινίες προσφάτως με επηρέασαν, σε σκηνοθεσία και σενάριο της Ζιστίν Τριέ η Ανατομία μιας Πτώσης είναι ένα πολυβραβευμένο δικαστικό δράμα που αφήνει τον θεατή να αναρωτιέται. Κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 2023 και Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου το 2024 για τη δημιουργία της Ζιστίν Τριέ και του Άρθουρ Χαράρι. Έκτοτε, θριάμβευσε σε όποιον άλλο διαγωνισμό έλαβε μέρος προκαλώντας δέος και διχασμό στις αίθουσες.
Πρόκειται για μία ιστορία της σχέσης ενός ζευγαριού που παρουσιάζεται στη μεγάλη οθόνη και ξετυλίγεται μετά από το τραγικό συμβάν του θανάτου του συζύγου. Σε ένα χωριό στις Άλπεις της Γαλλίας ζει μία τριμελής οικογένεια. Φαινομενικά τα πράγματα δείχνουν φυσιολογικά, τελικώς, όμως, η εικόνα αυτή δεν αποτελεί παρά μία απατηλή πραγματικότητα, μία αλήθεια όχι τόσο ιδεατή. Σημαίνει, όμως, αυτό ότι οι ενδοοικογενειακές ταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε δολοφονίες; Είναι ικανή μία σύζυγος να δώσει τέλος στη ζωή του πατέρα του υιού της; Πού φτάνουν τα όρια του θυμού, της οργής και της αγανάκτησης; Αυτά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν από την ταινία και απασχολούν τους θεατές. Αυτή είναι, άλλωστε, και η επιτυχία της ταινίας, να δημιουργεί ερωτηματικά, να πυροδοτεί τον διάλογο και να μη μπορεί κανείς να ακριβολογήσει ως προς το ποια είναι η αλήθεια.
Τα γεγονότα παρουσιάζονται με ομαλή χρονική αλληλουχία, ξεκινώντας από τη στιγμή του θανάτου του συζύγου. Πρόκειται για μία στιγμή που σηματοδοτεί την αρχή μιας σειράς ερευνών στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται η πρωταγωνίστρια Σάντρα-μητέρα, συγγραφέας, χήρα και κυρίως ένας άνθρωπος σαν όλους εμάς: γεμάτη φιλοδοξία, αγάπη, θυμό και ενοχές. Είναι όμως η γυναίκα αυτή υπεύθυνη για το «ατύχημα»; Ξεκινάνε, έτσι, οι έρευνες και μία δικαστική διαμάχη γεμάτη ανατροπές και απρόσμενες αποκαλύψεις.
Ο δυναμισμός των χαρακτήρων που αποτυπώνεται με ζωηρό τρόπο στις συζητήσεις και τα λόγια τους αποτελεί πρωταγωνιστικό στοιχείο της ταινίας. Η Γερμανίδα συγγραφέας Σάντρα, τρυφερή μητέρα και ύποπτη για τον φόνο του συζύγου της, ξεδιπλώνεται σαν χαρακτήρας μέσα από τη δίκη. Μια σειρά από σκηνές του παρελθόντος οι οποίες παρουσιάζονται ως αποδεικτικά στοιχεία αποκαλύπτουν τις έριδες του ζευγαριού, φωτίζοντας μία πιο σκοτεινή αλλά εξίσου φυσιολογική έκφανση της συζυγικής ζωής. Είναι φανερό πλέον ότι η ζωή δύο συγγραφέων με το μικρό τους παιδί σε ένα απόμερο σαλέ στις γαλλικές Άλπεις δεν είναι τόσο ρομαντική όσο φαντάζει εκ πρώτης όψεως.
Νεαρός, πληγωμένος, ορφανός από πατέρα και τυφλός από ατύχημα, ο εντεκάχρονος Ντάνιελ (Μίλο Ματσάντο Γκρανέρ) κερδίζει τις εντυπώσεις με την αποκαρδιωτική του ερμηνεία. Έχοντας μόλις χάσει τον πατέρα του, εκπίπτει απότομα στον κόσμο των «μεγάλων», αναγκασμένος να διαχειριστεί το ότι η μητέρα του είναι η κύρια και μόνη ύποπτος για τον θάνατο του πατέρα του. Το πένθος της απώλειας του πατέρα, συγκρούεται λοιπόν με την ιδέα μίας άλλης, επικείμενης απώλειας. Αυτή η απώλεια, μάλιστα, δύναται να τραυματίσει το παιδί ακόμα περισσότερο καθώς η συμμετοχή του ως μάρτυρας στη δίκη μπορεί να καθορίσει την έκβασή της και να βρεθεί ξαφνικά μόνος, στο χάος που οι γονείς του δημιούργησαν. Ίσως αυτό το παιδί να μην υστερεί μόνο στην όραση, αλλά να είναι τυφλό και απέναντι στις σκοτεινές πτυχές της ψυχοσύνθεσης των γονιών του, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της δίκης απομυθοποιούνται. Μεταμορφώνονται από γονείς-προστάτες σε ανθρώπους ατελείς, με γήινους πόθους, που καταλαμβάνονται από τη ζήλια και τις ενοχές.
Η ισχύς της ταινίας, όμως, πηγάζει κυρίως από την ιδιότητα που αναλαμβάνουμε ως θεατές. Δεν είμαστε απλοί παρατηρητές, άλλα παίρνουμε θέση ενόρκου, καλούμενοι να κρίνουμε την κατηγορουμένη βάσει των στοιχείων που διατίθενται στη δίκη. Οι πιο κυνικοί θεατές θα σπεύσουν να την κατηγορήσουν, ενώ οι πιο συγχωρητικοί θέλουν τη Σάντρα αθώα. Βγαίνοντας από την αίθουσα, λοιπόν, είναι έκδηλο ότι θα ακουστούν διαφορετικές γνώμες και σκέψεις, διαφορετικά σενάρια και ξεχωριστές προελεύσεις του ατυχήματος.
Είναι αυτή, εν τέλει, η επιτυχία της ταινίας; Το δίλημμα στο οποίο σε αναγκάζει η ταινία και κατ’ επέκταση η δίκη να ενδώσεις ικανοποιεί τον θεατή ή κάποιους από εμάς μας αγχώνει να μη ξέρουμε στο τέλος της ποια ήταν η πραγματικότητα; Φοβόμαστε να διαμορφώσουμε τη δική μας εξέλιξη; Η αβεβαιότητα της δικής μας εκδοχής της ιστορίας μας βασανίζει ή εκπληρώνει τις προσωπικές μας σκέψεις και βαθύτερες ατομικές επιθυμίες για δικαίωση; Αρκεί να δει κανείς την ταινία ώστε να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά και να προβεί σε μία ατομική ενδοσκόπηση σχετικά με την ανασφάλεια της αλήθειας και την περαιτέρω ανάγκη του καθένα να γνωρίζει με βεβαιότητα την εξέλιξη των πραγμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η “Ανατομία μιας Πτώσης” θριάμβευσε στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου, athinorama.gr, διαθέσιμο εδώ.
- ‘Anatomy Of A Fall’: Read The Screenplay For Justine Triet’s Murder Mystery That Won Cannes’ Palme d’Or, deadline.com, διαθέσιμο εδώ.
