Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Δεκαπενταύγουστος σήμερα, το «Πάσχα του Καλοκαιριού», η μέρα κατά την οποία η Παναγία κοιμήθηκε και αφέθηκε στα χέρια του Γιού της. Αν και φαινομενικά είναι μια μέρα πένθους για τη Χριστιανοσύνη, σε όλη την Ελλάδα η 15η Αυγούστου γιορτάζεται με χαρές, γλέντια και πανηγύρια. Είναι βέβαια και κάποιες περιοχές, που φημίζονται για τα έθιμα του δεκαπενταύγουστου, προσελκύοντας πολλούς τουρίστες, εγχώριους και μη, αλλά και το ενδιαφέρον των media.
Κοίμηση της Θεοτόκου και «Έλλη»
Top προορισμός για την ημέρα του δεκαπενταύγουστου είναι φυσικά η Τήνος, το νησί που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη θρησκεία και τη δύναμη του θαύματος. Κάθε δεκαπενταύγουστο, όσο τελείται η Θεία Λειτουργία στον Ναό της Ευαγγελιστρίας, ο αρχηγός του Ναυτικού και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, επιβαίνουν σε τορπιλάκατοτο, με σκοπό να αφήσουν στεφάνι στο σημείο που βυθίστηκε η φρεγάτα «Έλλη», μετά την ανατίναξή της από τους Ιταλούς, την ίδια μέρα και ώρα το 1940. Ύστερα, ακούγονται κανονιοβολισμοί από το «κανονάκι της Έλλης», που σώθηκε και συντηρήθηκε. Ακολουθεί λιτανεία της εικόνας με μουσική συνοδεία της μπάντας του Πολεμικού Ναυτικού και του νησιού, ενώ με την επιστροφή της εικόνας στην εκκλησία, χιλιάδες πιστοί προσέρχονται με σκοπό να προσευχηθούν στη θαυματουργή εικόνα και να αφήσουν το τάμα τους.
Τα φιδάκια της Παναγιάς
Ίσως το πιο γνωστό έθιμο του Δεκαπενταύγουστου συμβαίνει στην Κεφαλονιά, στο χωριό Μαρκόπουλο, στον ιερό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Εκεί, κατά την παράδοση, εμφανίστηκε για πρώτη φορά πριν 470 χρόνια ένα ιδιαίτερο είδος φιδιού, μικρού και άκακου, χρώματος γκρι, με τέσσερις μαύρες βούλες στο κεφάλι σε σχήμα σταυρού. Λέγεται πως τα φιδάκια εμφανίστηκαν στον Ναό όταν το νησί περικυκλώθηκε από πειρατές, οι οποίοι απειλούσαν να βεβηλώσουν τη μονή. Οι καλόγριες προσευχήθηκαν στη Θεοτόκο να τους βοηθήσει, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν αυτά τα φίδια, διώχνοντας τους πειρατές. Έτσι, από τότε κάθε χρόνο τα φιδάκια εμφανίζονται στον ναό, κρεμάμενα από τις εικόνες και τα καντήλια, φέροντας γούρι στο νησί, αλλά και πλήθος κόσμου για να θαυμάσει το θαύμα. Αν δεν εμφανιστούν, θεωρείται κακός οιωνός, όπως έγινε το 1940 και το 1953, οπόταν το νησί χτυπήθηκε από τους δυνατούς σεισμούς.
Ο Κάτω Χορός
Μέσα σε όλα τα χαρούμενα έθιμα, ο Όλυμπος Καρπάθου ξεχωρίζει, με τον αργό και σταθερό Κάτω Χορό. Ο χορός ξεκινά από τους άντρες του χωριού, με αργόσυρτο βήμα, ενώ μετά συμμετέχουν και οι γυναίκες με τις εντυπωσιακές παραδοσιακές φορεσιές τους. Ο χορός διαρκεί για αρκετή ώρα, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη κατάνυξη, ανάλογη της γιορτής.
Οι Εννιαμερίτισσες
Ξεκινώντας από τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου, μαυροντυμένες γυναίκες του νησιού της Νισύρου, πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής, όπου μένουν για εννιά μέρες, ακολουθώντας μια αυστηρή δίαιτα και κάνοντας 300 μετάνοιες. Την ημέρα του δεκαπενταύγουστου, οι ιερείς περιφέρουν σε ολόκληρο το νησί την εικόνα της Παναγίας, με τις εννιαμερίτισσες να προπορεύονται κρατώντας δίσκους με κόλλυβα. Εκείνες αποσύρονται μονάχα την ώρα που ξεκινά το γλέντι με τον παραδοσιακό χορό της «κούπας».
Στη γέρικη ελιά
Στην όμορφη Σέριφο, στο χωριό Παναγιά, μπροστά από την εκκλησία του χωριού βρίσκεται μια γέρικη ελιά στην πλατεία, όπου παλαιότερα τα ζευγάρια χόρευαν γύρω της την ημέρα του δεκαπενταύγουστου με το έθιμο να λέει πως το πρώτο ζευγάρι που θα χορέψει γύρω από την ελιά θα είναι κι αυτό που θα παντρευόταν μέσα στον χρόνο. Το έθιμο μπορεί να μην επέζησε μέσα στον χρόνο, όμως, το πανηγύρι συνεχίζεται μέχρι και σήμερα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα του νησιού, αφού άλλωστε διαρκεί τρεις ολόκληρες μέρες!
Χοροί, παιχνίδια και φαγητό
Στην «πεταλούδα του Αιγαίου», στην μαγική Αστυπάλαια, το γλέντι του δεκαπενταύγουστου διαρκεί επίσης τρεις ολόκληρες μέρες ξεκινώντας ήδη από τον εσπερινό της παραμονής, οπόταν μελωδίες από βιολί και λύρα «στολίζουν» την πλατεία παρασέρνοντας τους κατοίκους και επισκέπτες σε ξέφρενους, παραδοσιακούς χορούς. Ανήμερα του δεκαπενταύγουστου οι κάτοικοι τιμούν το φήμη των Ελλήνων για τη φιλοξενία τους, προσφέροντας τοπικούς, σπιτικούς μεζέδες και γεμιστό αρνί. Κλείνοντας στον Πέρα Γιαλό, διοργανώνονται τα «κουκάνικα», μια σειρά από παιχνίδια, όπου πρωταγωνιστούν τα παιδιά!
Γλέντι και στην Ήπειρο
Όπως είπαμε και παραπάνω, η μέρα της κοιμήσεως της Θεοτόκου γιορτάζεται με υπεροχή σε όλη την Ελλάδα. Έτσι, τριήμερα γλέντια δε συμβαίνουν μόνο στα νησιά, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, όπως στα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου με τοπικούς, ηπειρώτικους χορούς. Στα Ιωάννινα, από την άλλη, φιλοξενείται ένα ιδιαίτερο έθιμο με σκοπό το μόνιασμα των κατοίκων. Πιο συγκεκριμενα, στο χωριό Παλαιόπυργο του Πωγωνίου, η εκδήλωση διοργανώνεται από τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού, ξεκινώντας από το μεσημεριανό γεύμα που γίνεται στο προαύλιο της εκκλησίας. Έπειτα, ο «ντολή πασάς», που επιλέγεται ένας από τους μεγαλύτερους άντρες, τσουγκρίζει το ποτήρι του με κάποιον από τους παρευρισκόμενους. Κάθε μία από τις τρεις φορές που θα πιει θα την αφιερώσει και σε κάποιον παρευρισκόμενο, ζητώντας από τους οργανοπαίχτες να παίξουν κάποιο τραγούδι. Το ίδιο θα κάνουν και οι υπόλοιποι, με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς», αφιερώνοντας ευχές και ένα τραγούδι σε όποιον επιθυμούν. Το βράδυ, το χωριό «στολίζεται» από τους ήχους των παραδοσιακών τραγουδιών και από τις παραδοσιακές ενδυμασίες που φορούν οι ντόπιοι χορεύοντας και κρατώντας το γλέντι ζωντανό ως το πρωί.
Αυτά, ήταν λίγα μόνο από τα έθιμα του δεκαπενταύγουστου που λαμβάνουν μέρος στην Ελλάδα. Μπορεί το γεγονός ότι η Παναγία μας κοιμήθηκε να είναι λυπητερό, όμως το γεγονός ότι η μάνα γύρισε πίσω στην αγκαλιά του Γιού της, μη αφήνοντας το ιερό της σώμα να έχει το ταπεινωτικό τέλος που ορίζει η φύση, είναι σίγουρα κάτι που απαλύνει τη λύπη και γεννά έθιμα χαράς και γλεντιού, ως μια ιδέα νίκης του θανάτου!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δεκαπενταύγουστος: Τα πιο γνωστά έθιμα σε όλη τη χώρα, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα πέντε πιο ξεχωριστά έθιμα στα νησιά τον Δεκαπενταύγουστο, newsbeast.gr, διαθέσιμο εδώ
