Της Άννας Ηλίου,
Ο Αύγουστος είναι ο κατεξοχήν μήνας των καλοκαιρινών διακοπών και με τα θερμόμετρα να δείχνουν σταθερά αυξημένες θερμοκρασίες, πολλοί βρίσκουν δροσιά και χαλάρωση αναμειγμένες σ’ ένα ποτήρι: από τα δροσερά κοκτέιλ στα beach bars των πιο πολυσύχναστων παραλιών μέχρι τη ρετσίνα και το κρασί που ρέουν άφθονα στα πανηγύρια κάθε γωνιάς της Ελλάδας. Μα όσο κι αν απολαμβάνουμε στιγμές σε τέτοιους ξέφρενους ρυθμούς, η καρδιά του ανθρώπινου σώματος κάποιες φορές αδυνατεί να συμβαδίσει. Ο λόγος, λοιπόν, σήμερα για την καρδιοπάθεια των διακοπών (Holiday Heart Syndrome), ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από καρδιακές αρρυθμίες μετά από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η οποία συχνά συνοδεύει τις διακοπές και τα Σαββατοκύριακα.
Η πρώτη αναφορά της καρδιοπάθειας των διακοπών έγινε το 1978, όταν ερευνητές παρατήρησαν ότι η συχνότητα εμφάνισης της κολπικής μαρμαρυγής, που είναι η συχνότερη καρδιακή αρρυθμία, σημείωνε αύξηση μετά από αργίες με μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ. Έκτοτε, έχουν γίνει αρκετές μελέτες και μετα-αναλύσεις που δείχνουν την άρρηκτη σύνδεση μεταξύ αλκοόλ και αρρυθμιών, τόσο σε υγιείς όσο και σε άτομα που πάσχουν από άλλα καρδιακά προβλήματα.
Τι είναι οι καρδιακές αρρυθμίες;
Φυσιολογικά, η καρδιά του ανθρώπινου σώματος χτυπά 60-100 φορές ανά λεπτό κι οι παλμοί αυτοί είναι όμοια κατανεμημένοι στα 60 δευτερόλεπτα. Κάθε παλμός ισοδυναμεί σε μια σύσπαση του καρδιακού μυ με συγκεκριμένη κατεύθυνση (από τους καρδιακούς κόλπους προς τις καρδιακές κοιλίες), την οποία ελέγχει ένα «ηλεκτρικό δίκτυο», το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από την κανονική αυτή συστολή χαρακτηρίζεται ως αρρυθμία. Συχνότερη αυτών είναι η κολπική μαρμαρυγή, στην οποία παρατηρείται ταχεία, ακανόνιστη και μη συγχρονισμένη συστολή των κυττάρων των κόλπων. Οι αρρυθμίες μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή, καθώς η ανώμαλη σύσπαση της καρδιάς αφενός συνεπάγεται ανεπαρκή αιμάτωση ζωτικών οργάνων κι αφετέρου αποτελεί συνθήκη δημιουργίας θρόμβων —δηλαδή πηγμάτων αίματος— στις καρδιακές κοιλότητες, οι οποίοι μπορεί να «ταξιδέψουν» σε οποιαδήποτε σημείο του σώματος με την σφυγμική κυκλοφορία και τελικά να αποφράξουν κάποια αρτηρία. Συχνότερη επιπλοκή τέτοιας θρομβοεμβολικής φύσεως αποτελεί το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πώς επηρεάζεται η καρδιά από το αλκοόλ;
Υπάρχουν πολλές αιτίες που δυνητικά προκαλούν καρδιακές αρρυθμίες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το αλκοόλ. Πιο συγκεκριμένα, η αλκοόλη επιδρά στο ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς, απορρυθμίζοντας τη φυσιολογική απελευθέρωση ασβεστίου και, συνεπώς, διαταράσσοντας τον φυσιολογικό καρδιακό παλμό σε επίπεδο κυτταρικό. Επιπλέον, μεγάλη κατανάλωση αιθανόλης έχει αποδεδειγμένα συσχετιστεί με απώλεια ηλεκτρολυτών που διατηρούν τη συγχρονισμένη συστολή του μυοκαρδίου, ενώ προϊόντα του μεταβολισμού της εν λόγω ουσίας μπορούν να προκαλέσουν οξειδωτικό στρες και καταστροφή του καρδιακού ιστού, συγκεκριμένα μιτοχονδριακή βλάβη. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι εκσεσημασμένη πόση οινοπνεύματος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με διάφορους μηχανισμούς ακόμα και σε μία κατά τα άλλα υγιή καρδιά· πόσο μάλλον σε ασθενείς με ήδη εγκατεστημένες καρδιακές παθήσεις.
Συμπτώματα και διάγνωση του συνδρόμου
Το συχνότερο σύμπτωμα που προκαλεί η καρδιοπάθεια των διακοπών είναι το αίσθημα παλμών· το «φτερούγισμα» της καρδιάς. Παρεπόμενα των αρρυθμιών είναι και ο πόνος στο στήθος, η δύσπνοια, ακόμα και η ζάλη ή η λιποθυμία. Στους ασθενείς, συχνά παρατηρείται χαμηλή αρτηριακή πίεση και αυξημένοι παλμοί, ενώ οι ιατροί ακούν ακανόνιστους καρδιακούς ήχους κατά την ακρόαση με το στηθοσκόπιο.
Εφόσον έχει προηγηθεί μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, η διάγνωση μπορεί ήδη να υποπτευθεί από την έντονη απόπνοια αλκοόλης και τα συνοδά σημεία μέθης. Είναι, φυσικά, απαραίτητο να πραγματοποιηθεί και μια σειρά εξετάσεων που θα επιβεβαιώσουν την αρχική υπόθεση. Τη σειρά αυτή απαρτίζουν οι αιματολογικές εξετάσεις –με έλεγχο των συστατικών στοιχείων του αίματος, των ηλεκτρολυτών καθώς και ειδικών για την καρδιακή λειτουργία μορίων (όπως η τροπονίνη)– το ηλεκτροκαρδιογράφημα που θα εντοπίσει την αρρυθμία, ενώ επιπλέον η ηχοκαρδιογραφία (echocardiography) και η ακτινογραφία θώρακος μπορούν να εκτιμήσουν τη συνολική λειτουργία της καρδιάς.
Αντιμετώπιση και πρόγνωση
Όσον αφορά την αντιμετώπιση του συνδρόμου καρδιοπάθειας των διακοπών, η προσέγγιση διαφοροποιείται ανάλογα με την κλινική εικόνα του ασθενή και τη γενική κατάσταση της υγείας του. Έτσι, σε ασθενείς με οξεία δηλητηρίαση από το αλκοόλ η θεραπεία είναι υποστηρικτική με ενδοφλέβια ενυδάτωση και διαλύματα ηλεκτρολυτών, ενώ οι ασθενείς με γνωστή κολπική μαρμαρυγή λαμβάνουν συνδυαστική αγωγή για τον έλεγχο της καρδιακής τους λειτουργίας και για προφύλαξη από θρομβοεμβολικά επεισόδια. Σε περίπτωση κλινικής αστάθειας, εξετάζεται η δυνατότητα καρδιοανάταξης από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Πάντως, σε περισσότερες από το 90% των περιπτώσεων, η αρρυθμία που προκαλείται από το αλκοόλ λύεται αυτόματα μέσα σε 12 έως 24 ώρες και οι ασθενείς νοσηλεύονται μονάχα για παρακολούθηση μέχρι να βελτιωθεί η κλινική κι εργαστηριακή τους εικόνα. Αν και τα στατιστικά δείχνουν να είναι ευοίωνα, περίπου ένας στους τέσσερις ασθενείς που θα εμφανίσουν κολπική μαρμαρυγή στα πλαίσια του συνδρόμου καρδιοπάθειας των διακοπών μπορεί να υποτροπιάσει σε διάστημα 12 μηνών κι εν τέλει να αναπτύξει χρόνια κολπική μαρμαρυγή που συνεπάγεται ποικίλα δυσμενή συμβάντα. Ας έχουμε, λοιπόν, υπόψιν –ειδικά εν όψει Δεκαπενταύγουστου– ότι η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ εντός κι εκτός διακοπών δεν πρέπει να γίνεται… ελαφρά τη καρδία!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
