Του Λάμπρου Κουρή,
Στο άρθρο με την κατάρρευση της δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αναφέραμε ότι η Ιβηρική Χερσόνησος κατακτήθηκε από τους Βησιγότθους. Το βασίλειο των Βησιγότθων κράτησε μέχρι και τις αρχές του ογδόου αιώνα, όταν επιτέθηκαν οι Άραβες του χαλιφάτου των Ωμμεϋαδών, το 711. Στις 19 Ιουλίου του 711, οι Άραβες αντιμετώπισαν τους Βησιγότθους του βασιλιά Ροδέριχου, στη μάχη του ποταμού Γουαδαλέτε. Το Βησιγοτθικό βασίλειο καταστράφηκε, αλλά οι εναπομείναντες ευγενείς έφυγαν για την περιοχή της Αστουρίας, στη σημερινή βόρεια Ισπανία. Το 718, αρχίζει η εποχή που γνωρίζουμε ως Reconquista, «Κατάκτηση» στα ελληνικά. Εκείνο το έτος, οι Βησιγότθοι, υπό τον ευγενή Πελάγιο, νικούν τους Άραβες στην Κοβαντόνγκα. Στα δυο επόμενα άρθρα, λοιπόν, θα πούμε για την προσπάθεια ανάκτησης της Ιβηρικής Χερσονήσου από τους Χριστιανούς, εις βάρος των Αράβων κατακτητών. Ας ξεκινήσουμε.
Μέχρι την άνοδο του Καρλομάγνου, το βασίλειο της Αστουρίας επεκτάθηκε στα δυτικά, κατακτώντας την περιοχή της Γαλικίας, στη σημερινή βορειοδυτική Ισπανία. Οι Βάσκοι κέρδισαν την ανεξαρτησία τους και δημιούργησαν το βασίλειο της Ναβάρρα. Η Βαρκελώνη κατακτήθηκε από τους Φράγκους το 801 και ο Καρλομάγνος διέταξε να δημιουργηθεί η ισπανική μαρκία, μικρές κομητείες, εποικισμένες από Φράγκους. Οι βασιλιάδες της Αστουρίας κινήθηκαν νότια. Από τα μέσα του 9ου αιώνα, η Αστουρία διπλασιάστηκε σε εδάφη. Ο βασιλιάς Αλφόνσο Γ’ (886-911) μετέφερε την πρωτεύουσα του βασιλείου του από το Οβιέδο στη Λεόν. Έτσι, το βασίλειο πήρε το όνομα από τη νέα πρωτεύουσα. Νοτιοανατολικά της Λεόν, είναι η περιοχή της Καστίλλης. Σε αυτή την περιοχή, ζούσαν και χριστιανοί και μουσουλμάνοι. Η Καστίλλη αντιμετώπισε πιο αποτελεσματικά τους Μουσουλμάνους. Ο Σάντσο της Ναβάρα (970-1035), κατέλαβε την Καστίλλη το 1028, αφού πρώτα κατέλαβε κάποια εδάφη της Λεόν. Με τον θάνατο του Σάντσο, ο γιος του Φερδινάνδος Α’ (1035-1065), δημιούργησε το βασίλειο της Καστίλλης το 1035. Το 1037, κατέκτησε τη Λεόν. Ο αδερφός του Φερδινάνδου, ο Ραμίρο, έγινε βασιλιάς στην Αραγονία., ενώ η Ναβάρα περιορίστηκε στη χώρα των Βάσκων.
Με τον θάνατο του Φερδινάνδου, το βασίλειο χωρίστηκε στους γιούς του. Ο Σάντσο Β’ (1065-1072) πήρε την Καστίλλη και ο Αλφόνσο Στ’ (1065-1109) τη Λεόν. Ο Αλφόνσο πήρε το βασίλειο του αδερφού του 1072, ενώνοντας και πάλι το βασίλειο. Το 1085, παραδόθηκε το Τολέδο, αλλά ένα χρόνο μετά, η κατάκτηση σταμάτησε για λίγο, όταν οι Αλμοραβίδες του Μαρόκο κατέκτησαν τα μικρά ισλαμικά βασίλεια. Εκείνη την εποχή, ιππότες συνέρεαν στην Ιβηρική για να συμμετάσχουν στους πολέμους κατά των Μουσουλμάνων. Δύο από αυτούς τους ιππότες, τα ξαδέρφια Ρεϋμούνδος και Ερρίκος της Βουργουνδίας, παντρεύτηκαν τις κόρες του Αλφόνσο, την Ουρράκα και την Τερέζα. Με τον θάνατο του Αλφόνσο, η Ουρράκα τον διαδέχτηκε. Παντρεύτηκε δεύτερη φορά, αφού πρώτα χήρεψε, με τον βασιλιά της Αραγονίας, τον Αλφόνσο Α’. Ο γιος της Ουρράκα και εγγονός του Αλφόνσο ΣΤ’, Αλφόνσο Ζ’, κυβέρνησε και την Καστίλλη και τη Λεόν από το 1126, μέχρι το 1157. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, δημιουργήθηκε και το βασίλειο της Πορτογαλίας, με πρώτο βασιλιά τον Αλφόνσο Ενρίκε (1139-1185), γιό της Τερέζας, άρα ανιψιό της Ουρράκα και ξάδερφο του Αλφόνσο Ζ’. Κατά τη βασιλεία του Αλφόνσο Ενρίκε, η Πορτογαλία πήρε και τη Λισαβόνα, ενώ μέχρι τη βασιλεία του Αλφόνσο Γ’ (1246-1279), η Πορτογαλία είχε λίγο πολύ φτάσει στα σημερινά της σύνορα.
Στα βορειοανατολικά της Ιβηρικής, η Αραγονία αναπτυσσόταν λιγότερο γρήγορα. Ο Αλφόνσο ο Μαχητής (1104-1134) μαχόταν συνεχώς κατά των Μουσουλμάνων και κατέλαβε τη Σαραγόσα, η οποία έγινε και πρωτεύουσα του βασιλείου του. Χωρίς διάδοχο, ο αδερφός του Αλφόνσο, ο Ραμίρο πήρε το θρόνο, εγκαταλείποντας τη μοναστική ζωή. Ο Ραμίρο πάντρεψε την κόρη του, την Πετρονίλα, με τον κόμη Ρεϋμούνδο Βερεγάριο (1131-1162) της Βαρκελώνης. Ο συνονόματος εγγονός του Αλφόνσο του Μαχητή, ο Αλφόνσο Β’ (1162-1196), επεκτάθηκε προς βορρά, κατακτώντας μεγάλο μέρος της Προβηγκίας και του Λανγκντόκ και μερικές περιοχές στα Πυρηναία. Ο Πέτρος της Αραγονίας (1196-1213) προσπάθησε να αντισταθεί στη Γαλλία, η οποία ήθελε να κατακτήσει τα Αραγονέζικα εδάφη βόρεια των Πυρηναίων. Το 1212, ένας στρατός από τα χριστιανικά βασίλεια της Ιβηρικής, με βοήθεια της Γαλλίας, νίκησε τους Αλμοχάδες της νότιας Ιβηρικής στην περιοχή Λας Νάβας δε Τολόσα. Επί των ημερών του Ιακώβου Α’ της Αραγονίας (1213-1276), η Αραγονία κατέκτησε τη Μαγιόρκα το 1229 και τη Βαλένθια το 1238. Το 1248, οι Καστιλλιάνοι πήραν την Σεβίλλη.
Πίσω στη Λεόν, ο βασιλιάς Αλφόνσο Θ’ (1188-1230) πήρε τη Μέριδα και το Μπανταχόθ το 1230. Όταν πέθανε, τον διαδέχτηκε ο γιος του Φερδινάνδος Γ’, ήδη βασιλιάς στην Καστίλλη, οπότε ένωσε και πάλι τα δυο βασίλεια. Αυτή τη φορά, μόνιμα. Ο Φερδινάνδος κατέκτησε τη Κόρδοβα το 1236, την Μουρθία το 1243, τη Χαέν το 1246 και τη Σεβίλλη το 1248. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αλφόνσο Ι’ (1252-1284), ξέσπασε επανάσταση υποκινούμενη από την Καστίλλη κατά των Μαροκινών, από τους Μουδεχάρες στη Γρανάδα και τη Μουρθία. Το 1275, ο μεγάλος γιος του Αλφόνσο Ι’, ο Φερδινάνδος δε λα Θέρδα, πέθανε όταν πήγε να απωθήσει μια Μαροκινή εισβολή. Εγγονός και δεύτερος γιος του βασιλιά, Αλφόνσο και Σάντσο, ήρθαν σε αντιπαράθεση για το θρόνο. Τελικά, βασιλιάς έγινε ο Σάντσο, ως Σάντσο Δ’ (1284-1295), ο οποίος έπρεπε να αντιμετωπίσει την εισβολή. Ο γιος του, ο Φερδινάνδος Δ’ (1295-1312), ήταν μόνο 10 ετών, όταν έγινε βασιλιάς. Το 1309, η Καστίλλη πήρε το Γιβραλτάρ, αλλά το έχασε πάλι. Το 1340, η Καστίλλη του βασιλιά Αλφόνσο Θ’ (1312-1350), νίκησε στον ποταμό Σαλάδο, κατά του συνασπισμού Γρανάδας και Μαρόκου. Το 1344, πήρε το Αλχεθίρας, αλλά πέθανε από την Πανούκλα πριν πάρει το οχυρό του Γιβραλτάρ. Ο Πέτρος ο Σκληρός (1350-1369) είδε νέα σύγκρουση στην Καστίλλη. Συγκρούστηκε με τον Ενρίκε Τραστάμαρα, νόθο γιο του Αλφόνσο ΙΑ’, για το θρόνο. Η σύγκρουση έληξε το 1369, με νικητή τον Ενρίκε. Έτσι, ανέρχεται νέα δυναστεία στο θρόνο της Καστίλλης.
Σαν πρώτος Τρασταμάρα, ο Ενρίκε (1369-1379) έπρεπε να κρατήσει το θρόνο ενάντια σε κάθε εχθρό. Τελικά επικράτησε και βοήθησε τη Γαλλία κατά της Αγγλίας. Ο γιος του, Ιωάννης Α’ (1379-1390), αναγνώρισε τον πάπα της Αβινιόν. Ο Ιωάννης Α’ θέλησε να κατακτήσει την Πορτογαλία, με τη δικαιολογία του γάμου. Επιτέθηκε το 1385, αλλά έχασε. Το 1386, απώθησε εισβολή του Ιωάννη του Λάνκαστερ, ο οποίος ήθελε το θρόνο της Καστίλλης, σαν γαμπρός του βασιλιά. Τελικά ο Ιωάννης απέτυχε και συνθηκολόγησε το 1388. Η διαμάχη έληξε με τον γάμο της Κατερίνας, κόρης του Ιωάννη του Λάνκαστερ, με τον Ενρίκε Γ’. Ο Ενρίκε Γ’ (1390-1406) αντιμετώπισε και αυτός τους ευγενείς. Κατά τη βασιλεία του Ιωάννη Β’ (1406-1454), το κύρος της βασιλείας υπέστη πλήγμα. Μέχρι να ενηλικιωθεί, το 1412, ανέλαβε αντιβασιλέας ο θείος του, Φερδινάνδος δε Αντεκέρα, ο οποίος έγινε βασιλιάς της Αραγονίας. Ο Ιωάννης άφησε τον Αλβάρο δε Λούνα να αναλάβει την πολιτική. Τα ξαδέρφια του βασιλιά, Ενρίκε και Ιωάννης της Ναβάρας, θέλησαν να διαχειριστούν τον βασιλιά, αλλά τους σταμάτησε ο Αλβάρο. Ο Αλβάρο προκάλεσε την οργή του βασιλιά και εκτελέστηκε το 1453.
Τέλος, στην Αραγονία ξέσπασε κρίση διαδοχής το 1410, αφού ο βασιλιάς Μαρτίνος (1395-1410) δεν είχε διαδόχους. Τον διαδέχτηκε, όπως, είδαμε πριν, ο Φερδινάνδος δε Αντεκέρα, το 1412. Ο γιος του, Αλφόνσο Ε’ (1416-1458), κατέκτησε το βασίλειο της Νάπολης το 1442 και συχνά αμελούσε τα Ιβηρικά εδάφη του. Τελικά, η Καστίλλη και η Αραγονία ενώθηκαν το 1479, αφού η βασίλισσα Ισαβέλλα είχε παντρευτεί τον Φερδινάνδο της Αραγονίας. Και οι δύο ήταν στην ίδια δυναστεία. Κατά τη βασιλεία τους, κατακτήθηκε η Γρανάδα, το 1492. Με την ένωση της Καστίλλης και της Αραγονίας και την πτώση της Γρανάδας, μια περιπέτεια τελείωσε. Σύντομα, θα άρχιζε μια άλλη περιπέτεια, αυτή των Ανακαλύψεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Nicholas David (2013), Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (312-1500), Αθήνα: έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης
- Reconquista, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
