Της Μαρίας Καρέτσου,
Όσο είμαστε ακόμα παιδιά, δεν έχουμε αναπτύξει έντονα την αίσθηση του κινδύνου. Συνδυαστικά, λοιπόν, με την ατελείωτη ενεργητικότητα και κινητικότητά μας, αυτό μας φέρνει συχνά αντιμέτωπους με πολλούς τραυματισμούς, άλλοτε ασήμαντους και άλλοτε όχι και τόσο. Τα κατάγματα των άκρων αποτελούν από τους συνηθέστερους τραυματισμούς και παρόλο που η ανάρρωση είναι αρκετά ταχεία σε αυτή την ηλικία, θα πρέπει να δίνεται περισσότερη βάση καθώς εις βάθους χρόνου μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές ή/ και παραμορφώσεις των οστών.
Τι είναι και σε ποιες περιπτώσεις διακρίνεται;
Στην πραγματικότητα το κάταγμα αποτελεί τον ιατρικό όρο για το σπάσιμο του οστού. Τα συμπτώματά του περιλαμβάνουν τον έντονο πόνο στην περιοχή με τη συνοδεία οιδήματος ή αιματώματος καθώς και περιορισμένη κινητικότητα και παραμόρφωση του οστού, τα οποία θέτουν και την υποψία πως πρόκειται για κάταγμα. Διακρίνεται σε κλειστό και ανοιχτό κάταγμα, με τη δεύτερη περίπτωση να υπάρχει ανοιχτή πληγή και περαιτέρω τραυματισμός των μαλακών μορίων. Επιπλέον, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος επιμόλυνσης του τραύματος που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε οστεομυελίτιδα.
Σε περίπτωση μετατόπισης, το παρεκτοπισμένο οστό μετακινείται πλάγια, γωνιακά και περιστροφικά, αλλά αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πώς τα μετατοπισμένα τμήματα μπορεί να «κρυφτούν» πίσω από άλλα οστά, με αποτέλεσμα να φαίνεται στην ακτινογραφία πως έχει μειωθεί το συνολικό μήκος του τραυματισμένου οστού, γεγονός που δεν ισχύει.
Στην κλινική αξιολόγηση διευκρινίζεται επίσης και το μοτίβο του, δηλαδή το σχήμα και η κατεύθυνση του κατάγματος. Έτσι, ένα κάταγμα μπορεί να χαρακτηριστεί επιπλέον ως γραμμικό το οποίο είναι και το πιο απλό, καθώς γίνεται παράλληλα με τον μακρύ άξονα του οστού. Ωστόσο, μπορεί να σχηματίζεται και κλίση μεταξύ τους, όπως συμβαίνει στο εγκάρσιο και το λοξό/ πλάγιο κάταγμα, όπου δημιουργείται ορθή γωνία και γωνία μεγαλύτερη από 30ο αντίστοιχα. Άλλες περιπτώσεις καταγμάτων, λιγότερο συχνές, αποτελούν το σπειροειδές, το κάταγμα συμπίεσης ή σφηνοειδές (εμφανίζεται συνήθως στους σπονδύλους), το θλιπτικό (θραύσματα οστών οδηγούνται το ένα μέσα στο άλλο), αποσπαστικό κάταγμα, το ενδαρθρικό, το ρωγμώδες και τέλος το κάταγμα χλωρού ξύλου που συναντάται κυρίως σε παιδιά και στην ουσία το οστό κάμπτεται από τη μία πλευρά και σπάει από το άλλο άκρο του.
Διάγνωση και αντιμετώπιση κατάγματος
Η διαδικασία της διάγνωσης είναι αρκετά απλή και εύκολη καθώς αποτελείται από την κλινική εικόνα και την ακτινογραφία, ενώ για τη συλλογή περαιτέρω πληροφοριών, σε κάποιες περιπτώσεις, οι ειδικοί μπορεί να ζητήσουν και μαγνητική.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση, σε πρώτο στάδιο αξίζει να επισημάνουμε πόσο σημαντική είναι η παροχή πρώτων βοηθειών που στοχεύουν στην ανακούφιση από τον πόνο και την αποφυγή εξέλιξης της κατάστασης του ασθενούς. Ανάλογα και με το σημείο, αυτό επιτυγχάνεται βάζοντας το άτομο σε καθιστή ή ύπτια θέση, καθαρίζοντας την περιοχή και περιορίζοντας την αιμορραγία αν πρόκειται για ανοιχτό κάταγμα και τέλος σταθεροποιώντας το μέλος. Η ανάταξη του οστού είναι προαιρετική και θα πρέπει να πραγματοποιείται μόνο εάν κάποιος είναι σίγουρος για την τεχνική κι έχει τις προαπαιτούμενες γνώσεις.
Σε δεύτερο στάδιο κι αφού έχει εξακριβωθεί για ποιο είδος κατάγματος πρόκειται, τοποθετείται αρχικά νάρθηκας ή γύψος. Σε πλήρη κατάγματα του οστού που είναι στο χέρι, μπορεί αυτό να δεθεί ώστε να εξασφαλιστεί η ακινησία του χεριού, ενώ για κατάγματα στα κάτω άκρα πολλές φορές ο ασθενής χρειάζεται να μείνει στο κρεβάτι για αρκετές εβδομάδες. Τα μετατοπισμένα μέλη ανατάσσονται από ειδικούς με μη επεμβατικό τρόπο, αλλά είναι απαραίτητη η χορήγηση αναισθητικού στον ασθενή. Τελευταία επιλογή αποτελεί το χειρουργείο, όταν όλα τα παραπάνω φαίνεται να μην έχουν αποτέλεσμα. Τις περισσότερες φορές και ειδικά στα παιδιά στο χειρουργείο γίνεται εσωτερική στερέωση με ράβδο που εισάγεται στο κέντρο του οστού ή βίδες που συγκρατούν όλα τα τμήματα του οστού μεταξύ τους. Ωστόσο, όταν το κάταγμα συμβαίνει σε κάποια άρθρωση, μπορεί να χρειαστεί να γίνει αντικατάσταση της, ή όταν το περισσότερο τμήμα του οστού έχει καταστραφεί και είναι μη αναστρέψιμο, οι ειδικοί προχωράνε σε μεταμόσχευση οστού.
Συνοψίζοντας, οι συνεχείς πτώσεις και τραυματισμοί των παιδιών τα καθιστούν ευάλωτα στα κατάγματα. Παρόλο που δεν αποτελεί κάποια πρόκληση από την ιατρική κοινότητα και όλα τα περιστατικά αντιμετωπίζονται επιτυχώς, στη συνέχεια είναι στο χέρι του κάθε τραυματιζόμενου εάν θα ακολουθήσει τις οδηγίες ώστε να αποκατασταθεί πλήρως. Ωστόσο, αξίζει να υπογραμμίσουμε πόσο σημαντικό είναι ο καθένας από εμάς, αλλά κυρίως κι όσοι δουλεύουν με παιδιά, να γνωρίζουμε πρώτες βοήθειες. Πέρα απ’ ότι μπορεί να σωθεί η ζωή κάποιου, ακόμα και στις υπόλοιπες περιπτώσεις όπου προσφέρουμε υποστήριξη και ανακούφιση από τον πόνο στο άλλο άτομο, στην πραγματικότητα συνεισφέρουμε περισσότερο απ’ όσο πιστεύουμε τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στα νοσοκομεία, καθώς μειώνουμε το έργο των ειδικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bone fractures: types, symptoms & treatment, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Fractures (broken bones), The Royal Children’s Hospital Melbourne. Διαθέσιμο εδώ
- Κάταγμα, βικιπαιδεια. Διαθέσιμο εδώ
