Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Οι μυστικές υπηρεσίες συνάντησαν ιδιαίτερη ανάπτυξη στον 20ο αιώνα αποτελούν ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του, καθώς μέσα από τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους και τον Ψυχρό Πόλεμο διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Σήμερα γνωστότεροι τέτοιοι φορείς αποτελούν το FBI στην Αμερική, η KGB στην Ρωσία, η ΕΥΠ στην Ελλάδα κλπ. Η δράση τους πολλές φορές δεν περιορίζεται στο εσωτερικό της κάθε χώρας αλλά αναπτύσουν τη δράση τους και στο εξωτερικό. Μια ανάλογη περίπτωση συναντάται στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1940 με την ανάμειξη των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών στα εγχώρια ζητήματα.
Με αυτό το σημαντικό ιστορικό πλαίσιο ασχολείται το νέο βιβλίο του Κωνσταντίνου Καψάσκη Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες στην Ελλάδα 1940-1947 που διατίθεται από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Ο γεννημένος στο Λονδίνο συγγραφέας το 1991 είναι απόφοιτος ιστορίας του Πανεπιστημίου St. Andrews στη Σκωτία, ενώ υλοποίησε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται ως αναλυτής και δημοσιογράφος με τα ενδιαφέροντά του να κινούνται γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο.
Το βιβλίο του, λοιπόν, αποτελείται από οκτώ κεφάλαια που εξετάζουν το θέμα διαδοχικά ανά περίοδο από το 1940 και για τα επόμενα επτά έτη. Μέσα στο πρώτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια απαραίτητη και χρήσιμη ιστορική αναδρομή ανάμεσα στις σχέσεις της Ελλάδας με την Βρετανία και τις επαφές που υπήρχαν ήδη πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης του ΄21 αλλά και αργότερα με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Καθ’ όλο αυτό το διάστημα στόχος της Βρετανίας ήταν η υπεράσπιση των δικών της συμφερόντων, παρεμποδίζοντας μια εισχώρηση της Ρωσικής αυτοκρατορίας προς τον Νότο και τη Μεσόγειο όπου θα πλήττονταν τα συμφέροντά της, κινώντας με αυτόν τον τρόπο την Ελλάδα στο να λαμβάνει μια ουδέτερη στάση (άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι) ως προς τις πολιτικές της με την Ρωσία. Ανάμεσα στα άλλα ξεχωρίζουν και εξετάζονται τα γεγονότα του Κριμαϊκού Πολέμου, η διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ το 1869, το Ανατολικό ζήτημα, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος καθώς και το διάστημα του Μεσοπολέμου.
Το δεύτερο κεφάλαιο καταπιάνεται με το χρονικό της εμπλοκής των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών στην Ελλάδα αρχής γενομένης από το 1909. Την περίοδο αυτή σημαντικό ρόλο ανέπτυξαν η Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (γνωστή με την συντομογραφία SOE), ένας φορέας που δημιουργήθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να βοηθήσει τις κατεχόμενες από τη Γερμανία χώρες ώστε να αναπτύξουν μια αντιστασιακή δράση. Επιπλέον, η Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών (SIS) όπως και η Υπηρεσία Ασφαλείας (MI5) μάχονταν για τον περιορισμό της εισχώρησης και εξάπλωσης των κομμουνιστικών δυνάμεων στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση και στην Ελλάδα.
Από το τρίτο κεφάλαιο και μέχρι το τέλος η αφήγηση στρέφεται στην εξεταζόμενη περίοδο ΄41-47 χωρίζοντας το χρονικό αυτό διάστημα (1941-1942, Φεβρουάριος-Νοέμβριος 1942, Φεβρουάριος-Αύγουστος 1943, Οκτώβριος 1943-Οκτώβριος 1944, Απρίλιος 1942-Νοέμβριος 1944 και Δεκέμβριος 1944-Μάρτιος 1947) με το καθένα να καταπιάνεται με μια ιδιαίτερη θεματική. Έτσι, όλο το διάστημα του Β΄ Παγκοσμίου αλλά και αργότερα με την Εθνική Αντίσταση, την Απελευθέρωση και την περίοδο του Εμφυλίου ο βρετανικός παράγων είχε μείζονα σημασία για την πορεία και διαμόρφωση της εγχώριας πολιτικής κατάστασης. Σταδιακά, όμως, η Ελλάδα έφυγε από τη σφαίρα επιρροής της Βρετανίας και τη θέση αυτή έσπευσε να καλύψει η Αμερική.
Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί πως στο εν λόγω πόνημα αξιοποιούνται βρετανικά, αμερικανικά και ελληνικά αρχεία, πολλά εκ των οποίων είδαν προσφάτως το φως της δημοσιότητας, προδίδοντας στο έργο έναν επίκαιρο και σημαντικό χαρακτήρα. Με αυτόν τον τρόπο προσφέρεται στον αναγνώστη μια σφαιρική εικόνα για την καίρια και ιστορική περίοδο για την Ελλάδα κατά την οποία διαμορφώθηκε και η μετέπειτα πορεία της.
