Της Ιωάννας Αναστασίου,
Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση που, όπως δηλώνει και το όνομά της, χαρακτηρίζεται από παθολογική αύξηση των πόρων της σπογγώδους ζώνης των οστών, με αποτέλεσμα τη μείωση της οστικής πυκνότητας. Η οστεοπόρωση καθιστά έτσι τον σκελετό πιο εύθραυστο και επιρρεπή σε κατάγματα. Σε αυτό το σημείο είναι χρήσιμη μία σύντομη περιγραφή της δομής των οστών: αποτελούνται από μία συμπαγή ζώνη εξωτερικά (φλοιός), η οποία περικλείει την σπογγώδη ή δοκιδώδη ζώνη. Η τελευταία φέρει δοκίδες, μεταξύ των οποίων υπάρχουν φυσιολογικά πόροι, δηλαδή κενά που καταλαμβάνονται είτε από λίπος είτε από ερυθρό μυελό.
Από την εμπειρία μας ίσως έχουμε παρατηρήσει ότι η οστεοπόρωση εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας από ό,τι στους άνδρες, με την κύφωση και τα κατάγματα του ισχίου να αποτελούν τις κύριες εκδηλώσεις. Τι είναι όμως αυτό που κάνει την οστεοπόρωση… «γυναικεία υπόθεση»; Η έλλειψη οιστρογόνων που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση αποτελεί κλειδί στην ανάπτυξη της πάθησης.
Ο Ρόλος των Οιστρογόνων
Η αναδιαμόρφωση των οστών είναι μία δυναμική διαδικασία στην οποία οι οστεοβλάστες, τα οστεοκύτταρα και οι οστεοκλάστες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο:
- Οστεοβλάστες: συνθέτουν τα οργανικά στοιχεία της θεμέλιας ουσίας του οστού που μετατρέπεται σε οστό με ασβεστοποίηση
- Οστεοκύτταρα: προέρχονται από τους οστεοβλάστες και συμμετέχουν στη διατήρηση της θεμέλιας ουσίας του οστού
- Οστεοκλάστες: συμμετέχουν στην αποσύνθεση (απορρόφηση) του οστού
Τα οιστρογόνα επηρεάζουν άμεσα και τους τρεις παραπάνω τύπους κυττάρων. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποιοι μηχανισμοί:
- Τα οιστρογόνα αναστέλλουν την παραγωγή της ιντερλευκίνης-1 και του παράγοντα νέκρωσης όγκων (TNF) που διεγείρουν τη διαδικασία απορρόφησης οστού και αναστέλλουν, ταυτόχρονα, τη σύνθεσή του.
- Αναστέλλουν έμμεσα την έκφραση της ιντερλευκίνης-6, η οποία ενεργοποιεί τα προγονικά κύτταρα των οστεοκλαστών. Επομένως, τα οιστρογόνα εμποδίζουν την παραγωγή οστεοκλαστών.
- Προωθούν άμεσα την απόπτωση (κυτταρικό θάνατο) των ώριμων οστεοκλαστών.
Αν και αυτές είναι ορισμένες μόνο δράσεις των οιστρογόνων, κατέστη φανερό ότι γενικά έχουν προστατευτικό ρόλο προάγοντας τη δημιουργία και αναστέλλοντας την απορρόφηση του οστού.
Θεραπεία με Οιστρογόνα
Εφόσον η παθοφυσιολογία της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης είναι καλά κατανοητή και έχει διευκρινιστεί ο σπουδαίος ρόλος των οιστρογόνων στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η ορμονική υποκατάσταση με χορήγηση οιστρογόνων θα έλυνε το πρόβλημα της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης μια και καλή. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν ισχύει. Σε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2002 διαπιστώθηκε ότι τα οιστρογόνα, εκτός από θετική, έχουν και αρνητική επίδραση στον οργανισμό, με τα αρνητικά, μάλιστα, να υπερισχύουν σε βάρος των θετικών. Συγκεκριμένα, η λήψη οιστρογόνων για πάνω από πέντε χρόνια πολλαπλασίασε τον κίνδυνο συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, φλεβικής θρομβοεμβολής, εγκεφαλικού και καρκίνου του μαστού. Τα οφέλη της θεραπείας με οιστρογόνα είναι, παρόλα αυτά, αξιοσημείωτα στις γυναίκες με ανεπάρκεια οιστρογόνων λόγω πρόωρης εμμηνόπαυσης ή πρωτοπαθούς ωοθηκικής ανεπάρκειας.
Τα Οφέλη της Σωματικής Άσκησης
Η τακτική σωματική άσκηση μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης, καθώς προάγει την υγεία και την αντοχή των οστών διεγείροντας τον σχηματισμό τους, παρότι, όπως φαίνεται, δε βελτιώνει σημαντικά την πυκνότητά τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι ιδιαίτερα οφέλη παρουσιάζουν οι ασκήσεις με βάρη και η προπόνηση με αντιστάσεις. Οι πιθανοί μηχανισμοί είναι ότι η άσκηση επηρεάζει την απόπτωση των κυττάρων και την αυτοφαγία μέσω της επαγόμενης από την άσκηση έκκρισης ορμονών και αντι-φλεγμονωδών κυτοκινών, ενώ παράλληλα επηρεάζονται οι επιγενετικές διαδικασίες που εμπλέκονται στον μεταβολισμό των οστών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Postmenopausal Osteoporosis: A Literature Review, PubMed, διαθέσιμο εδώ
- Is there a role for menopausal hormone therapy in the management of postmenopausal osteoporosis?, PubMed, διαθέσιμο εδώ
- Exercise for osteoporosis: A literature review of pathology and mechanism, PubMed, διαθέσιμο εδώ
