Της Τάνιας Στέφου,
Γάμος θεωρείται η επίσημη τελετή ένωσης δύο ατόμων και η αναγνωρισμένη από το νόμο συμβίωση δύο ανθρώπων, η οποία έχει γίνει μετά από σύμφωνη με τη νομοθεσία διαδικασία. Η λέξη «γάμος» σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη προέρχεται από την αρχαία λέξη «γαμέω-ώ» (=νυμφεύομαι) και σημαίνει νόμιμη ένωση και συμβίωση ζευγαριού, σύσταση οικογένειας μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας.
Ο θεσμός του γάμου έχει εφευρεθεί από όταν ο άνθρωπος συνειδητοποίησε ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει μια μορφή νομικού συμβολαίου ανάμεσα σε δύο ανθρώπους καλούμενους ως εραστές. Θέλοντας να είναι σίγουροι για το μέλλον τους και να εξασφαλίσουν το υπόλοιπο της ζωής τους, αναζητούσαν μια εγγύηση. Χιλιάδες χρόνια πριν, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν ιδιωτική περιουσία δεν υπήρχε ζήτημα γάμου. Με το πέρασμα όμως του χρόνου και με την καλλιέργεια της γης ξεκίνησε η δημιουργία της ιδιωτικής περιουσίας, διεκδικώντας με αυτόν τον τρόπο τμήματα εδάφους. Οι άνθρωποι ήθελαν η περιουσία τους να συνεχίσει να ανήκει στο δικό τους αίμα μετά τον θάνατό τους, να την κληρονομούν τα παιδιά τους, ενώ οι άνδρες ήθελαν ένα συμβόλαιο με τις γυναίκες για την σιγουριά ότι τα παιδιά θα είναι δικά τους. Για να πραγματοποιηθεί αυτό λοιπόν εφευρέθηκε ο γάμος, δηλαδή για την κληρονομικότητα και για οικονομικούς λόγους.
H Ελλάδα είναι η 37η χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την ισότητα στο γάμο, με την τροποποίηση του άρθρου 1350 του Αστικού Κώδικα και την εισαγωγή του κανόνα ότι ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων ίδιου ή διαφορετικού φύλου. Ο Νόμος 5089/2024 επέφερε αλλαγές στον πολιτικό γάμο με την τροποποίηση του Αστικού Κώδικα.
Οι σχέσεις των ανθρώπων πριν το γάμο κατευθύνουν την πορεία τους με τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Με την ανάπτυξη της επιστήμης και των τεχνολογιών οι άνθρωποι θεοποίησαν τους εαυτούς τους, με αποτέλεσμα να γίνουν εγωκεντρικοί και η επικοινωνία να έχει σκοπούς και στόχους ωφέλιμους για τους ίδιους. Σε πολλούς γεννιούνται τα ερωτήματα για την επιτυχία του γάμου, για την ευτυχία, την ευκολία του και την ύπαρξη του κοινωνικού και πνευματικού θεσμού.
Το ρόλο στο γάμο είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν οι σύζυγοι για να υπάρχει επιτυχία, να συμφωνούν στις απόψεις και να μην βασίζονται σε ατομιστικές αντιλήψεις, που θα οδηγήσουν σε διαφωνίες με αποτέλεσμα την ακύρωση του γάμου, την υποτίμηση και το διαζύγιο.
Ο γάμος στην χώρα μας διακρίνεται σε θρησκευτικό, που τελείται σύμφωνα με τους κανόνες της εκκλησίας και πολιτικό, που τελείται χωρίς την παρέμβαση της εκκλησίας από τις πολιτικές αρχές. Ο γάμος μπορεί να τελείται με τη δήλωση των μελλονύμφων ότι συμφωνούν με τον πολιτικό γάμο, επίσης τελείται με ιερολογία από ιερέα της ορθόδοξης εκκλησίας ή από λειτουργό άλλου δόγματος ή θρησκεύματος αναγνωρισμένου στην Ελλάδα.
Ο θρησκευτικός γάμος είναι η επιλογή των περισσοτέρων ζευγαριών λόγω της θρησκευτικότητας του λάου μας. Η γαμήλια τελετή του θρησκευτικού γάμου διακρίνεται συνήθως για τη λαμπρότητα και τη μεγαλοπρέπεια. Πρόκειται για ένα έθιμο διαδεδομένο στην κοινωνία μας, με μεγάλη ιστορία στον χρόνο λόγω των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων (μουσική, χορός, ενδυμασία, κ.α.), τα οποία έχουν προσεγγίσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών για την έως σήμερα πορεία του. Εάν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή θα παρατηρήσουμε ότι η εικόνα αλλάζει, επηρεάζοντας καθοριστικά στην εξέλιξη του θεσμού, κάτι που οφείλεται στις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές.
Ο γάμος ως μυστήριο περιέχει λειτουργίες που έχουν κάποιο συμβολισμό, με βαθύτερα νοήματα μη αντιληπτά από τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με αυτές τις πράξεις. Μερικοί από τους συμβολισμούς είναι: προσκλητήρια για κάλεσμα στο γάμο, νυφικό που δείχνει τον πλούτο της νύφης, ανθοδέσμη για την γονιμότητα και καρποφορία του ζευγαριού, λαμπάδες για την Θεία φώτιση στην κοινή ζωή, στέφανα για την επισφράγιση της σχέσης, παράνυμφοι ως μάρτυρες του μυστηρίου, βέρες για την αιώνια ένωση και αγάπη του ζευγαριού, τούρτα και κουφέτα για την γονιμότητα και τις κοινές χαρές και λύπες, ρύζι για την καλοτυχία και το ρίζωμα του ζευγαριού.
Μέχρι το 1982 τα ζευγάρια που ήθελαν να συνάψουν γάμο δεν είχαν άλλη επιλογή πέρα από την τέλεση του θρησκευτικού (γάμου). Αυτό δημιούργησε σοβαρά προβλήματα κυρίως με τους Έλληνες του εξωτερικού και την τέλεση πολιτικού γάμου στην χώρα που ζούσαν, μιας και στην ελληνική έννομη τάξη δεν υφίσταται κανένας αντίστοιχος νομικός δεσμός. Η αναγνώριση του πολιτικού γάμου θεσμοθετήθηκε το 1982, εντάσσοντας την Ελλάδα στις χώρες που ισχύει το διαζευκτικό σύστημα. Ο πρώτος γάμος στη χώρα μας έγινε στις 18 Ιουλίου 1982 στην Ικαρία και αντιμετωπίστηκε ως αξιοπερίεργο γεγονός με μεγάλη προσέλκυση κόσμου. Η καθιέρωση του πολιτικού γάμου ήταν δύσκολη και συχνά ακολουθούσε και θρησκευτικός γάμος. Με την πάροδο του χρόνου σημειώθηκε σημαντική αύξηση των πολιτικών γάμων, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα λόγω της λιτότητας και του χαμηλότερου κόστους, καθώς και λόγω της οικονομικής κρίσης που επικράτησε στην χώρα μας από το 2009.
Ο Νόμος 5089/2024 επέφερε αλλαγές στον πολιτικό γάμο, καθώς είχε ως σκοπό τη διασφάλιση της αρχής της ισότητας, μέσω της επέκτασης της δυνατότητας σύναψης γάμου και σε πρόσωπα του ίδιου φύλου, και στην ενίσχυση της προστασίας από διακρίσεις, προς την κατεύθυνση της υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ. Αλλαγές επίσης υπάρχουν στη σύναψη γάμου, όταν ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων διαφορετικού ή ίδιου φύλου, όπου και απαιτείται συμφωνία των μελλονύμφων. Οι σχετικές δηλώσεις γίνονται αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση ή προθεσμία.
Εκτός βέβαια του θρησκευτικόυ και πολιτικού γάμου, τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, πολλά ζευγάρια έχουν συνάψει «σύμφωνο συμβίωσης». Ως σύμφωνο συμβίωσης ορίζεται η συμφωνία δύο φυσικών προσώπων ανεξαρτήτως φύλου, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους. Η συμφωνία αυτή αποτυπώνεται σε ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο, το οποίο υπογράφεται αυτοπροσώπως από τους δύο συμβαλλομένους. Το σύμφωνο συμβίωσης επομένως απευθύνεται και σε άτομα του ίδιου φύλου. Η συμφωνία επομένως δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ρύθμιση περιλαμβάνει ζητήματα που αφορούν τις προϋποθέσεις σύναψης, την εγκυρότητα και τη λύση του συμφώνου, καθώς και ζητήματα που αφορούν το επώνυμο, τις σχέσεις των μερών, κληρονομικά δικαιώματα, το τεκμήριο πατρότητας, το επώνυμο των τέκνων και τη γονική μέριμνα.
Ένα λοιπόν από τα σημαντικότερα κοινωνικά ζητήματα που απασχολεί όλους είναι ο θεσμός του γάμου, με όποιον τρόπο τελεστεί η διαδικασία και η οποία φέρνει σε επαφή δύο ανθρώπους και τους ενώνει για το υπόλοιπο της ζωής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γάμος, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- Αντωνοπούλου Χαρίκλεια (πτυχιακή εργασία), H εξέλιξη και η σημασιολογία των ηθών και των εθίμων του γάμου ανά τους αιώνες: η περίπτωση του νομού Ηλείας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, διαθέσιμο εδώ
- Παπαθανασίου Ευτέρπη Α. (διπλωματική εργασία), Η περί γάμου συζήτηση στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία: Από τον θρησκευτικό γάμο στο σύμφωνο συμβίωσης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, διαθέσιμο εδώ
