Του Γιάννη Μπότσα,
Ο Ιταλός συγγραφέας Umberto Eco είχε πει πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις. Ο φετινός Αύγουστος ήρθε μάλλον να τον διαψεύσει, με τη Μέση Ανατολή να μοιάζει με καζάνι που βράζει. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο στο Ισραήλ, μια σειρά γεγονότων έχει φέρει τους δρώντες στην περιοχή στα πρόθυρα γενικευμένου διακρατικού πολέμου. Λέμε δρώντες, μιας και η σύγκρουση δεν αφορά απλά το Ισραήλ και τη Χαμάς, με τα πράγματα να είναι πιο σύνθετα.
Το Ιράν
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την περιοχή και τη γεωπολιτική της θα πρέπει να εξετάσουμε τον ρόλο του Ιράν. Το Ιράν έχει δημιουργήσει και ελέγχει τον λεγόμενο «Άξονα της Αντίστασης», που περιλαμβάνει τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, τους Χούθι στην Υεμένη, πολιτοφυλακές στη Συρία και στο Ιράκ και φυσικά την παλαιστινιακή Χαμάς. Όλες αυτές οι οργανώσεις έχουν αντιδυτικό χαρακτήρα, αμφισβητούν την ηγεμονία των ΗΠΑ στην περιοχή και εναντιώνονται στις ισραηλινές βλέψεις. Οι εν λόγω οργανώσεις που έχουν, εκτός από στρατιωτικό, έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, επιθυμούν μέσω του ένοπλου αγώνα να πετύχουν τις επιδιώξεις τους. Το Ιράν έχει στα χέρια του, όμως, και ένα άλλο ισχυρό χαρτί πέραν των συμμάχων του, ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα στενά του Ορμούζ. Περίπου το 1/5 της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου περνάει από τα στενά καθημερινά. Εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει τις επιπτώσεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά και στο ενεργειακό μίγμα των Δυτικών χωρών, σε περίπτωση που έχουμε το κλείσιμό τους. Ένα άλλο ζήτημα που προκαλεί έντονη ανησυχία είναι οι δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Antony Blinken, πως το Ιράν έχει τη δυνατότητα κατασκευής πυρηνικών όπλων. Πυρηνικές δυνατότητες έχει ενδεχομένως και το Ισραήλ, αν και επίσημα κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί. Τέλος, για να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο που έχει σε όλα αυτά η Κίνα και η Ρωσία, πρέπει να λάβουμε υπόψη την είσοδο του Ιράν στους BRICS μετά την τελευταία διεύρυνση.
Η κατάσταση σήμερα
Στην πρόσφατη κλιμάκωση φτάσαμε μετά τη δολοφονία του Ismail Haniyeh (ηγέτης της Χαμάς) στην Τεχεράνη, όπου είχε κληθεί επίσημα από την Κυβέρνηση του Ιράν, για να παραστεί στην τελετή για την ανάληψη των καθηκόντων του νέου Προέδρου. Λίγες ώρες νωρίτερα είχε δολοφονηθεί ο Fuad Shukr, στρατιωτικός διοικητής της Χεζμπολάχ. Μέχρι τη στιγμή που γράφεται το παρόν υπάρχει έντονη κινητικότητα στην περιοχή, εν αναμονή χτυπήματος στο έδαφος του Ισραήλ ή αλλού, έχουμε μεγάλη κινητικότητα αμερικανικών θαλάσσιων μονάδων και αεροσκαφών, χιλιάδες πεζοναύτες έχουν κινητοποιηθεί (τουλάχιστον με βάση τα ρεπορτάζ) και παράλληλα έχουμε την εκκένωση του Λιβάνου από πολίτες Δυτικών χωρών. Τα χτυπήματα που αναμένονται κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πιο σφοδρά από εκείνα του Απριλίου και ίσως περιλαμβάνουν και πολιτικούς στόχους, κάτι τέτοιο μπορεί να επιφέρει περεταίρω κλιμάκωση και μια απρόβλεπτη σειρά εξελίξεων. Παράλληλα, τα χρηματιστήρια βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, εν αναμονή των εξελίξεων και της αβεβαιότητας που αυτές φέρνουν.
Η Τουρκία
Η Τουρκία, θέλοντας να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην περιοχή, στα πλαίσια του πανμουσουλμανισμού και των μακροπρόθεσμων γεωπολιτικών επιδιώξεών της στην περιοχή, οξύνει την αντιπαράθεση, απειλώντας τις προηγούμενες ημέρες μέχρι και με επέμβαση (!) στο Ισραήλ. Παράλληλα, οι σημαίες στην Τουρκία κυμάτιζαν μεσίστιες ως ένδειξη πένθους για τη δολοφονία του Haniyeh, με το Ισραήλ να απαντάει σκληρά, προτείνοντας την αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ. Αυτή η στάση της Τουρκίας ίσως μπορεί να αποβεί συμφέρουσα για την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, αν το εκμεταλλευτεί σωστά η ελληνική πλευρά, καθιστώντας μας παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή και ενισχύοντας το διπλωματικό μας κεφάλαιο.
Επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή από μια γενικευμένη διακρατική σύγκρουση είναι απρόβλεπτες, αλλά σε κάθε περίπτωση καταστροφικές. Οι οικονομικές επιπτώσεις που θα βιώσει η Δύση θα είναι ανεπανάληπτες και οι ανθρώπινες απώλειες συνταρακτικές, με έντονες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη. Ακόμα, όμως, και αν η σύγκρουση δεν γενικευτεί, η κατάσταση στην περιοχή μοιάζει αδιέξοδη. Το Ισραήλ γνωρίζει πως είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης η σύγκρουση με τον μουσουλμανικό κόσμο και ο μουσουλμανικός κόσμος δεν πρόκειται να κάνει πίσω. Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν οι γεωπολιτικές επιδιώξεις των ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας στην περιοχή, αλλά και ο κρίσιμος περιφερειακός ρόλος άλλων μικρότερων δρώντων, όπως η Τουρκία. Το μίγμα είναι εκρηκτικό και η κατάσταση στη Μέση Ανατολή δεν θα εξομαλυνθεί σύντομα, με την πιθανότητα εύρεσης ειρηνικής λύσης να μοιάζει μακρινή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Blinken says Iran’s nuclear weapon breakout time is probably down to 1-2 weeks, CNN, διαθέσιμο εδώ
- US sending more fighter jets and warships to Mideast amid threats from Iran-led axis, The Times of Israel, διαθέσιμο εδώ
- Strait of Hormuz: the world’s most important oil artery, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Outcry as Turkish embassy in Israel lowers flag in honor of Haniyeh; envoy summoned, The Times of Israel, διαθέσιμο εδώ
- Turkey’s Erdogan threatens to invade Israel over war in Gaza as regional tensions grow, Fox News, διαθέσιμο εδώ
