Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Καταμεσής του Ιονίου Πελάγους, κοντά στο Φρέαρ των Οινουσσών (που περιγράψαμε λεπτομερώς σε προηγούμενο άρθρο μου), βρίσκουμε τις Στροφάδες Νήσους. Δυο νησιά τόσο απομακρυσμένα από τον πολιτισμό και την ηπειρωτική Ελλάδα, που γεννούν πολλά ερωτήματα. Εν μέρη ακατοίκητα, καθώς εκεί δεν υπάρχει κάποια πόλη ή χωριό, στο νησί στέκει ένα μεταβυζαντινό μοναστήρι, δείγμα της παλαιάς μοναστικής επιβίωσης και κόσμημα ενός εξαλειμμένου πολιτισμού.
Αναφορές στην Αρχαιότητα
Η Μονή βρίσκεται στο μεγαλύτερο από τα δύο αυτά νησιά, με το όνομα Νήσος Σταμφάνη, ενώ η γειτονική μικρή βραχονησίδα λέγεται Άρπυια, αντλώντας τον τίτλο της από τις ομώνυμες Άρπυιες της Μυθολογίας. Το νησί ήταν τελείως έρημο μέχρι ακόμα και το πρώτο μισό του 13ου αιώνα, αλλά οι πρώτες αναφορές σε αυτά γίνονται ήδη από τους αρχαίους χρόνους. Συγκεκριμένα, αναφέρονται ως νήσοι Πλωτές και τις συναντάμε στη διήγηση της Αργοναυτικής Εκστρατείας, όπου το φημισμένο πλήρωμα συνιστούσε να κάνει στάση στα νησιά, για να ζητήσει συμβουλές από τον Φινέα. Το πρόσωπο του Φινέα, καταραμένο από τους θεούς, είναι καταδικασμένος να λιμοκτονεί από τις συνεχείς αρπαγές του φαγητού του από τις μυθικές Άρπυιες. Οι Αργοναύτες υπόσχονται να τις σκοτώσουν για να τον ελευθερώσουν από την καταδίκη του και αυτός τους αποκαλύπτει πώς να περάσουν μέσα από τις Συμπληγάδες Πέτρες.
Η οικοδόμηση του Καστρομονάστηρου από τους Παλαιολόγους
Μετά από εντολή του Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Α’ Λάσκαρι, κατασκευάστηκε το μοναστήρι, το οποίο τιμάται στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Το μοναστήρι χτίστηκε έτσι, ώστε να διαθέτει υψηλά τείχη και να είναι οργανωμένο ως κάστρο, για να μπορούν οι μοναχοί που έμεναν εκεί να αποκρούουν πειρατικές επιθέσεις. Βέβαια, η διαμόρφωση του μοναστηριού σε κάστρο έγινε μετά από αίτημα των μοναχών στην Αυτοκράτειρα Ειρήνη Λασκαρίνα, όταν αυτή περνούσε με τον στόλο της, ταξιδεύοντας στη βαριά άρρωστη αδερφή της. Κατά τη στάση της στο νησί προσευχήθηκε στην Παναγία και αφότου η αδερφή της έγινε καλά, υποσχέθηκε στους μοναχούς πως θα κάνει ό,τι αυτοί της ζητούσαν. Έτσι, χτίστηκε το Καστρομονάστηρο με τείχη ύψους 25 μέτρων. Η μονή είναι αφιερωμένη στην Παναγία της «των πάντων χαράς», και η ιστορία λέει πως στο νησί κατέφθασε μετά από πολλά χρόνια μια εικόνα της Παναγίας. Η θαυματουργή εικόνα εμφανίστηκε να επιπλέει πάνω στα κύματα και οι μοναχοί λένε πως κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, κάποια γυναίκα στην Κωνσταντινούπολη την είχε πετάξει στη θάλασσα και η εικόνα θαλασσομάχησε, με αποτέλεσμα, μετά από χρόνους, να καταλήξει στη νήσο αυτή.
Ο Άγιος Προστάτης του νησιού
Το νησί δεν υπήρξε ποτέ στρατηγικός στόχος για κανένα εχθρικό, προς το Βυζάντιο, στρατό και για αυτόν τον λόγο, τα εδάφη του παρέμειναν, ακόμα και κατά την Τουρκοκρατία, τελείως ουδέτερα. Το μοναστήρι επιδέχθηκε την τελευταία του ανακαίνιση το 1440 από τον προτελευταίο Ρωμαίο Αυτοκράτορα, τον Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο. Έπειτα, ο χώρος του αποκτά ξανά ενδιαφέρον στα τέλη του 16ου αιώνα όταν σε αυτόν, χειροτονείται Ηγούμενος της Μονής ο γνωστός σε μας σήμερα Άγιος Διονύσιος, πολιούχος της Ζακύνθου. Τα πρώτα του χρόνια κοντά στην παρουσία του Θεού, τα έζησε στις Στροφάδες και για αυτόν τον λόγο, ζήτησε, μετά τον θάνατό του το 1622 στην Ζάκυνθο, να ταφεί στη Μονή Στροφάδων. Μετά από δύο χρόνια, το νησί δέχεται επίθεση από Αγαρηνούς, οι οποίοι σκότωσαν και αιχμαλώτισαν τους μοναχούς, ανοίγοντας τον τάφο του Αγίου, όπου και διαπιστώνουν ότι το λείψανο του έχει μείνει άθικτο.
Στη Σταμφάνη το 1829, οι Άγγλοι χτίζουν έναν φάρο, ο οποίος με την επανένωση των Επτανήσων στην Ελλάδα, προστίθεται στο ελληνικό φαρικό δίκτυο. Παλαιότερα, τα νησιά αυτά θεωρούνταν τα πιο εύφορα νησιά της Ελλάδας, λόγω της βιοποικιλότητας, ενώ σήμερα τα αβαθή νερά γύρω από τις νήσους αποτελούν θαλάσσιο πάρκο για τη χελώνα καρέτα-καρέτα. Επίσης, αυτός ο επίγειος παράδεισος φιλοξενεί πάνω από 250 είδη φυτών και αποτελεί στάση για 1.200 είδη αποδημητικών πτηνών, στο ταξίδι τους από την Αφρική στην Ευρώπη.
Μέχρι πρότινος ζούσε στο νησί μόνο ένας μοναχός φύλακας και συντηρητής του μοναστηριού, αλλά μετά τον πρόσφατο θάνατό του, το Καστρομονάστηρο αφέθηκε στη μοίρα του. Ο πρόσφατος σεισμός του 2018 στην περιοχή, προκάλεσε μεγάλες ζημιές και το κτίσμα χρειαζόταν άμεση επισκευή. Προσπάθειες συντήρησής του ξεκίνησαν, και το μέλλον φαντάζει ευοίωνο για τη μονή. Παρόλα αυτά, είναι αδύνατο να φτάσει κάποιος εκεί με πλοίο γραμμής, ενώ η μόνη λύση, θα ήταν κάποιο ιδιωτικό σκάφος, αλλά με ρίσκο επικινδυνότητας από τα αβαθή νερά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΤΡΟΦΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ – ΖΑΚΥΝΘΟΣ, monastiria.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μοναστήρι Στροφάδων, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Στροφάδες νήσοι: Δείτε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα, imerazande.gr, διαθέσιμο εδώ
- Στροφάδες, zanteisland.gr, διαθέσιμο εδώ
