Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Από τις αρχές Ιουλίου χιλιάδες φοιτητές –και όχι μόνο- έχουν ξεχυθεί στους δρόμους του Μπαγκλαντές, διαδηλώνοντας κατά του συστήματος προσλήψεων στον δημόσιο τομέα. Το σύστημα αυτό βασίζεται σε ποσοστώσεις: 30% των θέσεων καλύπτονται από απογόνους όσων αγωνίστηκαν για την ανεξαρτησία της χώρας από το Πακιστάν το 1971, 10% από πολίτες ορισμένων περιοχών, 10% από γυναίκες, 5% από μειονότητες και 1% από άτομα με αναπηρία, αφήνοντας ένα μικρό μόνο ποσοστό της τάξης του 44% για αξιοκρατικό διορισμό στο δημόσιο. Η κυβέρνηση της πρωθυπουργού Sheikh Hasina είχε καταργήσει το σύστημα αυτό το 2018, το επανάφερε όμως τον Ιούλιο του 2024 και αυτό ήταν που πυροδότησε εντονότατες αντιδράσεις.
Λέγεται ότι οι διαδηλώσεις αυτές είναι από τις πιο σοβαρές από τότε που η Hasina ανέλαβε πρωθυπουργός το 2008. Πράγματι, οι φοιτητές που ξεκίνησαν τις κινητοποιήσεις τους από το Πανεπιστήμιο της Ντάκα, κατέλαβαν το κτίριο και απέκλεισαν τους δρόμους, ενώ η αστυνομία με χρήση δακρυγόνων και πλαστικών σφαιρών προκάλεσε τον τραυματισμό δεκάδων. Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν σταδιακά σε όλη τη χώρα. Η κυβέρνηση επέβαλε απαγόρευση συγκεντρώσεων και κυκλοφορίας, περιόρισε την πρόσβαση στο διαδίκτυο και κατέστησε την αστυνομία και τις ένοπλες δυνάμεις σε θέση ετοιμότητας σε όλη τη χώρα. Συνελήφθησαν πάνω από 2.000 διαδηλωτές, ενώ από τις ταραχές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν σχεδόν 200 άτομα.
Η Hasina χαρακτήρισε τους διαδηλωτές «razakar». Κατά κυριολεξία, ο όρος σημαίνει «εθελοντές», όμως η λέξη είναι αρνητικά φορτισμένη. Αναφέρεται σε εκείνους που υποστήριξαν την επιχείρηση του πακιστανικού στρατού για την καταστολή του απελευθερωτικού πολέμου του Μπαγκλαντές και κατηγορήθηκαν για ειδεχθή εγκλήματα. Οι διαδηλωτές κατηγόρησαν την κυβέρνηση ως αυταρχική, διότι επιδιώκει να παρουσιάσει όλους τους πολιτικούς αντιπάλους της ως razakar. Υιοθέτησαν συνθήματα όπως «Ποιος είσαι; Ποιος είμαι; Razakar! Razakar!» και «Αγωνίζομαι για τα δικαιώματά μου και έγινα Razakar». Η Hasina άσκησε κριτική στους διαδηλωτές που υιοθέτησαν αυτό τον χαρακτηρισμό, θεωρώντας το λυπηρό διότι οι νεότεροι δεν έζησαν τα απάνθρωπα βασανιστήρια, τις δολοφονίες και τους βιασμούς που διέπραξαν το 1971 οι Razakar.
Το Ανώτατο Δικαστήριο τελικά δικαίωσε τους φοιτητές, μειώνοντας το ποσοστό από 30% σε 5% και τα υπόλοιπα συνολικά σε 2%, αφήνοντας έτσι το 93% των θέσεων δημοσίου να καλύπτονται με αξιοκρατικές διαδικασίες. Οι φοιτητές ανακοίνωσαν αναστολή των διαδηλώσεων για να σταματήσουν οι αιματοχυσίες μέχρι η κυβέρνηση Hasina να αποδεχθεί και να εφαρμόσει την απόφαση αυτή. Πράγματι, αυτό έγινε δύο ημέρες αργότερα με επιστολή που εξέδωσε η ίδια στην οποία δήλωνε την αποδοχή της απόφασης. Οι φοιτητές δεν το θεώρησαν αρκετό, και απαίτησαν από την κυβέρνηση να τοποθετηθεί σχετικά με την αιματοχυσία και τις δολοφονίες των διαδηλωτών.
Η κινητοποίηση αυτή φέρνει στην επιφάνεια τις αναμνήσεις από τους αγώνες του 1952 και του 1971. Στο βεγγαλικό γλωσσικό κίνημα του 1952, στον αγώνα του 1971 για την απελευθέρωση του Μπαγκλαντές από το Πακιστάν αλλά και στις κινητοποιήσεις του 2024, η παρουσία του φοιτητικού κινήματος ήταν εντονότατη, με τους διαδηλωτές να αγωνίζονται για τα δικαιώματα τους (για την γλώσσα, την ανεξαρτησία και την αξιοκρατία στο δημόσιο αντίστοιχα). Η βίαιη και θανατηφόρα καταστολή αποτελεί ένα ακόμα κοινό γνώρισμα των τριών αυτών αγώνων που σημάδεψαν την ιστορική και πολιτική ζωή του Μπαγκλαντές.
Τα γεγονότα αυτά ανησύχησαν τις γειτονικές χώρες και προκάλεσαν τις αντιδράσεις τους. Η Ινδία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα καταδίκασαν και φυλάκισαν –με αμφιβόλου αξιοπιστίας δίκη- περίπου 60 πολίτες του Μπαγκλαντές που συμμετείχαν σε ειρηνικές διαδηλώσεις αλληλεγγύης. Διεθνείς οργανισμοί έχουν επίσης τοποθετηθεί στα παραπάνω, με τα Ηνωμένα Έθνη να καλούν την κυβέρνηση να σταματήσει την βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων, να αποκαταστήσει την πρόσβαση στο διαδίκτυο και την ελευθερία έκφρασης. Πάντως, μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, τα πράγματα έχουν σχετικά ηρεμήσει, με τα μέτρα απαγόρευσης κυκλοφορίας σταδιακά να αίρονται, περισσότερο στην επαρχία παρά στην πρωτεύουσα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- History’s Key Role in Deadly Student Protests in Bangladesh, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Who were the Razakars and why are they central to Bangladesh protests?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
