Της Έλενας Παντελακάκη,
Ο ρόλος των γυναικών στην αρχαιότητα ήταν περιορισμένος και αφορούσε αποκλειστικά την ενασχόληση με τις οικιακές δουλειές, καθώς και την ανατροφή των παιδιών. Είναι γνωστό ότι διέθεταν ελάχιστα δικαιώματα συγκριτικά με τους άνδρες πολίτες, αφού δεν τους δίνονταν η δυνατότητα να συμμετέχουν στα κοινά και να λαμβάνουν τη βασική εκπαίδευση της εποχής. Μόνο στη Σπάρτη, η θέση της γυναίκας διαφοροποιούνταν σε σχέση με τις άλλες πόλεις-κράτη, διότι τους επιτρέπονταν συγκεκριμένα να γυμνάζονται, να πίνουν κρασί και να κατέχουν εκτάσεις γης. Οι αναφορές, ωστόσο, στον ρόλο και τη θέση των γυναικών των κλασικών χρόνων είναι ελάχιστες και οι πηγές που διατίθενται καθίστανται ελλιπείς, για να σχηματιστεί μια ικανοποιητική και πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν γυναίκες που ξεχώρισαν με την έντονη προσωπικότητά τους και τη δράση τους, χαράσσοντας μια ανεξίτηλη πορεία στον επιστημονικό κλάδο (ιατρική, φιλοσοφία, μαθηματικά κ.α.). Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις μεγάλες γυναικείες προσωπικότητες της αρχαιότητας.
Ασπασία της Μιλήτου
Η Ασπασία γεννήθηκε στη Μίλητο περίπου το 470 π.Χ. Ο πατέρας της, Αξίοχος, φρόντισε η κόρη του να λάβει μια επιμελημένη μόρφωση, γεγονός που την έκανε να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα κορίτσια εκείνης της περιόδου, καθώς η εκπαίδευση αποτελούσε ανδρικό προνόμιο. Ειδικότερα, την έπαιρνε μαζί του στη Φιλοσοφική Σχολή στην οποία φοιτούσε ο ίδιος, όπου η ίδια διδάχθηκε ρητορική, χορό, μουσική, ιστορία και τραγούδι. Ήταν άριστη μαθήτρια και δεν άργησε να επισκεφθεί την Αθήνα —το λίκνο της Φιλοσοφίας—, όπου ξεκίνησε τις συναναστροφές με σπουδαίους πνευματικούς ανθρώπους.
Ήταν 20 χρονών, όταν νοίκιασε σπίτι στην Αθήνα και ξεκίνησε να διδάσκει φιλοσοφία, μία πράξη αρκετά προχωρημένη για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Με την πάροδο του χρόνου δημιούργησε ένα σχολείο για τα κορίτσια των πλούσιων οικογενειών, όπου συγκεντρώνονταν τα πρόσωπα επιφανών πολιτικών και φιλοσόφων. Το σπουδαίο έργο και τη δράση της θαύμαζαν τόσο ο Σωκράτης όσο και ο Πλάτωνας.
Η Ασπασία, εκτός από το πνευματικό της έργο, συνδέθηκε και με τα πολιτικά δρώμενα της Αθήνας, λόγω της σχέσης της με τον Περικλή. Δεν ήταν λίγες οι φορές που παρείχε πολύτιμες συμβουλές στον σπουδαίο Αθηναίο πολιτικό, οι οποίες επηρέαζαν σημαντικά τις αποφάσεις και τη δράση του Περικλή. Η σημαντική επιρροή της στην πολιτική ζωή της Αθήνας προκαλούσε, πολλές φορές, αντιδράσεις. Ωστόσο, η Ασπασία δεν έπαυε να αποτελεί μία αξιόλογη και δυναμική γυναίκα της περιόδου. Οι πληροφορίες για τον θάνατό της είναι ελλιπείς.
Αγνοδίκη η Αθηναία
Η Αγνοδίκη έζησε στην Αθήνα τον 4ο αιώνα π.Χ. Ήθελε να σπουδάσει Ιατρική, ωστόσο αυτό ήταν αδύνατον, διότι εκείνη την περίοδο υπήρχε νόμος που απαγόρευε στη γυναίκα να ασκήσει το συγκεκριμένο επάγγελμα. Η παράβαση του νόμου τιμωρούνταν ακόμα και με θανατική ποινή. Παρ’ όλα αυτά, η Αγνοδίκη μεταμφιεσμένη σε άντρα φοίτησε στην σπουδαίας φήμης σχολή του Ηρόφιλου στην Αλεξάνδρεια, διαπρέποντας στη μαιευτική και τη γυναικολογία.
Εκτός από τις γνώσεις του στην ιατρική «ο νεαρός γιατρός» ξεχώρισε για τα λεπτεπίλεπτα δάχτυλά του και τη γλυκύτητα του προσώπου του. Πολλές φορές, προκειμένου να καθησυχάσει τις γυναίκες και να την εμπιστευτούν, νιώθοντας ασφάλεια, η Αγνοδίκη τους αποκάλυπτε ότι είναι γυναίκα. Σταδιακά όλο και περισσότερες γυναίκες προτιμούσαν να εξετάζονται από την ίδια. Η κατάσταση αυτή προκάλεσε τον φθόνο των ανδρών συναδέλφων της, οι οποίοι κατηγόρησαν ψευδώς τον «νεαρό» ότι συνάπτει εξωσυζυγικές σχέσεις με τις γυναίκες που εξετάζει, για αυτό και τον προτιμούν. Έτσι δικάστηκε και αναγκάστηκε να αποκαλύψει την αληθινή ταυτότητά της, όμως εν τέλει αθωώθηκε, διότι την υπερασπίστηκαν σύζυγοι κορυφαίων πολιτικών ανδρών της Αθήνας. Η Αγνοδίκη αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα γυναικολόγο-μαιευτήρα της ιστορίας, χάρη στην οποία ανατράπηκε ο νόμος σχετικά με την απαγόρευση των γυναικών να ασκήσουν το επάγγελμα της ιατρικής.
Υπατία της Αλεξάνδρειας
Η Υπατία γεννήθηκε το 355 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Προερχόταν από επιφανή οικογένεια, καθώς ο πατέρας της, Θέωνας, ήταν διάσημος μαθηματικός, αστρονόμος και φιλόσοφος, γνωστός και ως ο τελευταίος διευθυντής της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης. Ο Θέωνας, επίσης, είχε ιδρύσει μια Φιλοσοφική σχολή στην Αλεξάνδρεια —το σημαντικότερο κέντρο διανόησης του ελληνικού πολιτισμού—, όπου η Υπατία διδάχθηκε τις επιστήμες των μαθηματικών, της αστρονομίας και της φιλοσοφίας, ξεπερνώντας στη μάθηση τον πατέρα της και αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση της σχολής του.
Στη σχολή της διδάσκονταν μαθηματικά σε συνδυασμό με ανώτερη φιλοσοφία. Εκτός από τα κλασικά κείμενα οι μαθητές της είχαν τη δυνατότητα να διδαχθούν όλες τις νέες φιλοσοφικές τάσεις της εποχής. Οι μαθητές της προέρχονταν τόσο από την Αλεξάνδρεια όσο κι από άλλα μέρη της Αιγύπτου, καθώς προσελκύονταν από τα διανοητικά και πνευματικά της χαρίσματα.
Η Υπατία διέθετε μεγάλες πνευματικές αρετές. Αποτελούσε πρότυπο ηθικής, αφοσίωσης, ειλικρίνειας, δικαιοσύνης και σωφροσύνης. Αντιπροσώπευε την αγνότητα και τη σύνεση με την κόσμια ενδυμασία της, τη σεξουαλική αποχή της, την εγκράτεια και την αξιοπρεπή στάση της απέναντι στους συνανθρώπους της.
Η επιρροή που ασκούσε στους σπουδαίους πολιτικούς άρχοντες ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αποτελούσε ένα αξιοσέβαστο και ιδιαίτερα μορφωμένο πρόσωπο. Η ανάμειξή της με την πολιτική θεωρήθηκε «επικίνδυνη» από ένα μέρος πολιτικών και αποτέλεσε την κύρια αιτία του βάναυσου θανάτου της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρχαίες Ελληνίδες που έμειναν στην ιστορία, yougoculture.com, Διαθέσιμο εδώ
- Ασπασία, η πιο μορφωμένη γυναίκα της κλασικής Αθήνας που την κατηγόρησαν για ασέβεια και αθεΐα. Την ερωτεύτηκε ο Φειδίας, αλλά αυτή προτίμησε τον Περικλή και του άλλαξε τη ζωή. Γιατί δεν την παντρεύτηκε, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Αγνοδίκη η Αθηναία. Η πρώτη γυναικολόγος της ιστορίας μεταμφιέστηκε σε άντρα για να εργαστεί ελεύθερα. Οι άνδρες συνάδελφοι “τον κατηγόρησαν” για μοιχό και απαίτησαν να θανατωθεί, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Υπατία η Αλεξανδρινή, eef.edu.gr, Διαθέσιμο εδώ
