Της Μαρίας Σαντοριναίου,
Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η ακοή και η ισορροπία σχετίζονται με το ίδιο ακριβώς όργανο, τον λαβύρινθο του έσω ωτός. Ο άνθρωπος ακούει και ισορροπεί χάρις το ίδιο όργανο, το αυτί, κι όχι μόνον! Κατανοώντας τη δομή του, θα γίνει αντιληπτό πως από δυσλειτουργίες σε διάφορα σημεία του, προκύπτουν καταστάσεις-παθήσεις σαφώς γνωστές και συχνές σε πολλούς ανθρώπους.
Καταρχάς, το ους, όπως επιστημονικά ονομάζεται, χωρίζεται σε τρία μέρη: το έξω, το μέσο και το έσω ους. Αδρά, ό,τι θεωρείται ως αυτί είναι το έξω ους, το μέσο ους ονομάζεται αλλιώς και τυμπανική κοιλότητα (άλλωστε υπάρχει η φράση: «μου έσπασε το τύμπανο» για ακραία υψηλές συχνότητες) και το έσω ους που είναι υπεύθυνο για την ακοή και την ισορροπία μέσω του λαβυρίνθου.
Διερευνώντας από έξω προς τα μέσα, το έξω ους αποτελείται από το πτερύγιο, δηλαδή αυτό που αντικρύζει κάποιος στο αυτί, και τον έξω ακουστικό πόρο, που είναι ο «διάδρομος» προς τα έσω, με το λεγόμενο κερί που παράγεται εκεί. Το κερί εκκρίνεται από κάποιους αδένες που λέγονται κυψελιδοποιοί, οι οποίοι είναι ένα είδος τροποποιημένου ιδρωτοποιού αδένα. Ακόμα, υπάρχουν σμηγματογόνοι αδένες, δηλαδή αδένες που παράγουν πύον εάν χρειαστεί και τρίχες στο εξώτερο τμήμα του (εμφανείς κυρίως στους άρρενες). Ο ρόλος του έξω ωτός είναι να μεταφέρει τα ηχητικά κύματα του περιβάλλοντος, δηλαδή ό,τι είναι εντός του εύρους ακοής, ανάλογα και με την ηλικία στο τύμπανο.
Όταν τα κύματα αυτά προσκρούουν στον υμένα του τυμπάνου, ξεκινά το μέσο ους ή αλλιώς τυμπανική κοιλότητα που τα μετατρέπει σε σήμα διέγερσης στα τριχωτά κύτταρα του έσω ους (τα τριχωτά κύτταρα λειτουργούν σαν εστίες αντίληψης ήχου). Το οστό που κατά κόρον απαρτίζει το μέσο ους είναι το κροταφικό, δημιουργώντας παράλληλα μια κοιλότητα αέρα. Εκεί εντοπίζονται τα οστάρια του αυτιού που είναι γενικά γνωστά. Πρόκειται για τη σφύρα, τον άκμονα και τον αναβολέα. Είναι οστά με στόχο τη μεταφορά δονήσεων προς το έσω ους. Όταν ο υμένας φωτίζεται με το ωτοσκόπιο (π.χ. σε φυσική εξέταση στα μικρά παιδιά) δημιουργείται ένα τμήμα με κωνικό σχήμα φωτός που ακτινοβολεί από κάτω προς το ωτοσκόπιο μπροστά. Κάτι το οποίο είναι αρκετά ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο υμένας είναι αρκετά επιρρεπής στον πόνο, πιστοποιημένο αν σκεφτεί κανείς τις ωτίτιδες, ειδικότερα πάλι στα παιδιά.
Έπειτα, φθάνοντας στο έσω ους εντοπίζεται η ακουστική ή ευσταχιανή σάλπιγγα, η οποία στοχεύει στην επικοινωνία μεταξύ του ωτός και του ρινοφάρυγγα. Και αυτό γίνεται αντιληπτό εύκολα εάν κάποιος έχει «βουλωμένα» αυτιά και σκουπίζει τη μύτη του και εκείνη τη στιγμή «ξεβουλώνουν». Αντίστοιχα, η ειδικότητα που καταπιάνεται με το αυτί, δηλαδή ο ωτορινολαρυγγολόγος, προκύπτει από αυτήν την σύνδεση του ωτός με το ρινοφάρυγγα, καταδεικνύοντας για ακόμη μία φορά τη μεταξύ τους σχέση.
Στο έσω ους υπάρχουν δύο εν δυνάμει λαβύρινθοι, ο οστέινος και ο υμενώδης. Ο οστέινος λαβύρινθος περιλαμβάνει την αίθουσα, η οποία είναι υπεύθυνη για την ισορροπία, και όταν αυτή με κάποιο τρόπο επηρεάζεται παθολογικά, προκαλείται ο ίλιγγος. Λίγο πιο δίπλα είναι οι ημικύκλιοι σωλήνες και ο κοχλίας που είναι το εξάρτημα της ακοής. Τοπολογικά, είναι ο κοχλίας, πίσω του η αίθουσα και πίσω της οι ημικύκλιοι πόροι. Η αίθουσα έχει δύο θυρίδες, την ωοειδή και τη στρογγύλη και δύο κυστίδια, το σφαιρικό και το ελλειπτικό.
Τα κυστίδια αυτά εντοπίζονται εντός του υμενώδους λαβυρίνθου. Με άλλα λόγια, ο υμενώδης είναι ένας εσωτερικός λαβύρινθος του οστέινου, δηλαδή σαν εσωτερική πλευρά του οστέινου με μικρότερο μέγεθος. Στα τοιχώματα αυτών των κυστιδίων υπάρχουν κάποιοι ειδικοί αισθητικοί υποδοχείς που καταλαβαίνουν την επιτάχυνση, τη βαρύτητα και τη θέση της κεφαλής ως προς το σώμα. Τέλος, σε αυτήν την ανασκόπηση του ωτός, αξίζει να αναφερθεί το όργανο του Corti εντός του κοχλιακού πόρου που είναι το κύριο απαραίτητο για την ακοή.
Ένα παιδί από πολύ μικρό μαθαίνει πως με τα αυτιά, ακούει. Και αυτό είναι πολύ σωστό και κατανοητό. Η μαγεία της ζωής και της ανατομίας όμως είναι αυτή που μαρτυρά πως το ους είναι εκεί για να ακούμε, να ισορροπούμε, να ξεχωρίζουμε τη θέση του κεφαλιού ως προς το σώμα αλλά να αισθανόμαστε και την επιτάχυνση. Ένα τόσο μικρό όργανο, τέσσερις τόσο αναγκαίες λειτουργίες… Ας “ακούμε” τις ανάγκες του, λοιπόν!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Richard S.Snell, Κλινική ανατομική, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα, 2016
