Του Θανάση Μάριζα,
Όπως είδαμε και στο πρώτο μέρος, η θεμελίωση της κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, μέσω του άρθρου 16, προσέδωσε μια σταθερότητα (ή στασιμότητα, αναλόγως την εκάστοτε οπτική) στο δίλημμα της ύπαρξης ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Αυτό δε σημαίνει πως το ευρύτερο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ακολούθησε τον «μονόδρομο» της υπαγωγής στο κράτος. Λίγο μετά τη Mεταπολίτευση, το 1977, ψηφίζεται ο σχετικός Νόμος 682, ο οποίος επιτρέπει και επισήμως τη λειτουργία ιδιωτικών σχολείων γενικής εκπαίδευσης, αντίστοιχων «προς τα δημόσια σχολεία γενικής δημοτικής ή μέσης Εκπαιδεύσεως τα μη ανήκοντα εις το Κράτος». Η επικύρωση της ιδιωτικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει έκτοτε επαναληφθεί, παραδείγματος χάριν και μέσω του Νόμου 4415/2016.
Τι συνέβη, όμως, με την τριτοβάθμια; Καθώς επρόκειτο για ένα ολότελα διαφορετικό πεδίο εκπαιδευτικής «βαρύτητας», η συζήτηση πήρε μια διαφορετική τροπή: εκείνη, ως επί το πλείστον, της ανυπαρξίας. Το νομικό πλαίσιο της κρατικής υπεροχής ενισχύθηκε περαιτέρω και με τον Νόμο 1268 του 1982, «Για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων», ο οποίος όριζε τα Α.Ε.Ι. ως «Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου πλήρως αυτοδιοικούμενα». Έτσι, φαινόταν πως η κατευθυντήρια γραμμή, αναφορικά με το εν λόγω θέμα, είχε ως επί το πλείστον ήδη ληφθεί.
Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια αναθεώρησης του συνταγματικού status quo έρχεται τρεις δεκαετίες μετά τη Μεταπολίτευση, και συγκεκριμένα το 2006 με 2007. Η τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, υπό την πρωθυπουργία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, καταθέτει πρόταση για νέο σχετικό νόμο. Οι αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες: τα μείζοντα, αμιγώς αριστερά κόμματα (Κ.Κ.Ε. και ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) αποχωρούν, ενώ το πιο κεντρώο ΠΑ.ΣΟ.Κ. εκφράζει μεν την αντίθεσή του στις κυβερνητικές προθέσεις, συμμετέχει, δε, στις σχετικές συζητήσεις.
Εδώ είναι που διαμορφώνεται και η (πλέον συνηθισμένη) εικόνα αντιπαράθεσης μεταξύ της κυβέρνησης και των φοιτητικών παρατάξεων. Οι τελευταίες διοργανώνουν και συντονίζουν εκτεταμένες πορείες διαμαρτυρίας και καταλήψεις, οι οποίες επιβραδύνουν αισθητά τις σχεδιαζόμενες κυβερνητικές ενέργειες. Εν τέλει, ψηφίζεται μια σχετική νομοθεσία (3549/2007, «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων»), αλλά η απευθείας αναθεώρηση του Συντάγματος, με σκοπό την «εξάρθρωση» του άρθρου 16, αποτυγχάνει.
Καταλυτικός ρόλος μπορεί να δοθεί και στις εσωκομματικές διαφωνίες που προέκυψαν εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ., καθώς η αρχικά θετική στην αναθεώρηση παράταξη τελικά βρέθηκε σε μια ασταθή θέση, από την οποία δεν καθίστατο δυνατό να υποστηρίξει τις κυβερνητικές αξιώσεις. Καθώς δεν είχε ακόμη προκύψει ο σύγχρονος παραγκωνισμός της Αριστεράς και η υποβάθμιση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε τρίτο κόμμα, το πλήγμα ήταν αισθητό. Δύναται, μάλιστα, να εκφραστεί και η άποψη πως επρόκειτο για μια από τις τελευταίες περιπτώσεις όπου «η εσωκομματική κινητοποίηση μετέβαλε εμπράκτως τη στάση της ηγεσίας».
Η ανωτέρω εξέλιξη, φυσικά, δε σήμανε το τέλος της οποιασδήποτε προσπάθειας περί ανάκαμψης των ιδιωτικών τριτοβάθμιων ιδρυμάτων στη χώρα. Αν μη τι άλλο, αποτέλεσε την «αρχή του τέλους», το οποίο μπορεί να χρειάστηκε δεκαπέντε περίπου έτη για να καταφθάσει, αλλά έγινε πραγματικότητα. Το πώς φτάσαμε, εν τέλει, στο συγκεκριμένο σύγχρονο αποτέλεσμα, αλλά και το τι μεσολάβησε μέχρι την ανάδυση του θέματος για μια (όπως φαίνεται) τελευταία φορά, το 2019, θα εξεταστούν στο επόμενο και τελευταίο μέρος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Πώς τορπιλίστηκε η αναθεώρηση του άρθρου 16 το 2006-7, SLpress, διαθέσιμο εδώ
- Ιδιωτικά πανεπιστήμια, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Η αναθεώρηση του άρθρου 16, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Η ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα, Οικονομικές Εξελίξεις (Τεύχος 37 / 2018 / σελ. 89 – 105) του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), διαθέσιμο εδώ
- Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Τεύχος Πρώτο / Αρ. Φύλλου 159 / 6 Σεπτεμβρίου 2016), esos, διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 682 ΦΕΚ Α΄244/1.9.1977, Kodiko, διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 1268 ΦΕΚ Α΄87/16.7.1982, Kodiko, διαθέσιμο εδώ
- ΝΟΜΟΣ 3549,ΦΕΚ Α 69/20.3.2007, Kodiko, διαθέσιμο εδώ
