Του Αναστάση Γκίκα,
Επ’ αφορμή της συμπλήρωσης 50 χρόνων από την Μεταπολίτευση καλούμαστε ως έθνος, ως επιστήμονες, πρωτίστως ως πολίτες να ανατρέξουμε από την «ασφαλή» πλέον απόσταση που μας χωρίζει από τα γεγονότα να αξιολογήσουμε πρόσωπα και «πράγματα» που αναφέρονται στην καθοριστική όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων για την Ελλάδα περίοδο της Μεταπολίτευσης (1974-1975).
Στην επετειακή αυτή αναδρομή μας αναπόφευκτα βρισκόμαστε μπροστά στην προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ομολογουμένως του πρωταγωνιστή της Μεταπολίτευσης. Ο Καραμανλής υπήρξε πέντε φορές Πρωθυπουργός, τρεις φορές προδικτατορικά (1955-1958, 1958-1961, 1961-1963) και δύο φορές μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (1974-1978,1978-1980), υπήρξε ακόμα Πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας περατώνοντας το έργο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην χώρα.
Ποια ήταν, όμως, συγκεκριμένα η προσφορά του Κωνσταντίνου Καραμανλή στον τόπο; Ποια ήταν η κληρονομιά του και πως αυτή «συνοδεύει» μέχρι και σήμερα την σύγχρονη Ελλάδα; Η πολιτική «προίκα» που άφησε ο μεταπολιτευτικός Κωνσταντίνος Καραμανλής στην Ελλάδα μπορεί να συνοψιστεί στους εξής τρεις άξονες:
α) Αποκατάσταση της Δημοκρατίας και θεμελίωση ενός αυθεντικού κοινοβουλευτισμού.
β) Οριστική επίλυση προβλημάτων που ταλάνιζαν επί μακρόν το νεοελληνικό κράτος (πολιτειακό, γλωσσικό ζήτημα).
γ) Ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).
Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Ιουλίου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αποβιβάζεται στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και κατευθύνεται προς την Βουλή όπου και ορκίζεται ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και του χουντικού Προέδρου της Δημοκρατίας Φαίδωνος Γκιζίκη, Πρωθυπουργός, αρχηγός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας.
Έκτοτε και έως την παραίτησή του από την πρωθυπουργία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναλαμβάνει πρωτοβουλίες οι οποίες στόχευαν στην πρακτική εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών στην χώρα με την πιο σημαντική από αυτές να είναι η αποποινικοποίηση του ΚΚΕ, κίνηση που κατά τον Ηλία Νικολακόπουλο υπήρξε συμβολική καθώς παρέπεμπε στον βαθύ διχασμό που διακατείχε την ελληνική κοινωνία από τον εμφύλιο και ύστερα, ενώ σηματοδοτούσε και την αυγή μιας νέας δημοκρατίας, η οποία θα στερείτο πολιτικών διώξεων και θα πρέσβευε την ισότιμη συμμετοχή όλων των κομμάτων στον πολιτικό στίβο.
Η πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή θα προχωρούσε ακόμα στα πλαίσια της «αποχουντοποίησης» του δημόσιου στην εκκαθάριση του στρατεύματος από τους εναπομείναντες χουντικούς θύλακες. Στην αποχουντοποίηση του στρατού πρωτεύων ρόλο έπαιξαν ο Υπουργός Αμύνης Ευάγγελος Αβέρωφ και ο νεοδιορισθείς αρχηγός ΓΕΕΘΑ Σόλων Γκίκας, οι οποίοι αποκάλυψαν συνομωσίες και απόπειρες πραξικοπήματος σχεδιαζόμενες από «φιλόδοξους» στρατιωτικούς.
Η κυβέρνηση Καραμανλή, τέλος, θα προέβαινε στις 11 Ιουνίου 1975 στην θέσπιση του μέχρι και σήμερα ισχύοντος Συντάγματος, το οποίο θα έφερε την βούλα του Κωνσταντίνου Τσάτσου, ένα προοδευτικό για την εποχή του σύνταγμα στόχος του οποίου ήταν να εδραιωθεί η δημοκρατική ομαλότητα στην χώρα.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα έθετε στην διάθεση του λαού την επιλογή της μορφής του πολιτεύματος. Το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1974 και το αποτέλεσμα του ήταν συντριπτικά υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απέφυγε να λάβει δημόσια θέση ή να κατευθύνει τους ψηφοφόρους, αφήνοντας τον λαό να αποφασίσει για τον εαυτό του. Με αυτό τον τρόπο κλείνει οριστικά το πολιτειακό ζήτημα στην Ελλάδα.
ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Επί δεκαετίες το ελληνικό κράτος ταλανιζόταν από το λεγόμενο γλωσσικό ζήτημα, την ύπαρξη δύο διαφορετικών μορφών της Ελληνικής γλώσσας. Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή θα ψήφιζε το 1976 τον «Νόμο για την Γλώσσα», ο οποίος καθιέρωνε την δημοτική ως επίσημη γλώσσα του κράτους και υποχρέωνε την αποκλειστική χρήση της στις δημόσιες υπηρεσίες και την εκπαίδευση.
Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΟΚ
Η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ αποτελεί ίσως το γνωστότερο επίτευγμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Καραμανλής ανέκαθεν πίστευε στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας πίστευε δε ότι αυτή θα εξασφάλιζε πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις Ελλάδας-ΕΟΚ ολοκληρώθηκαν επιτυχώς όταν η υπογράφηκε στην Αθήνα στις 28 Μαΐου του 1979 παρουσία όλων των ηγετών της ΕΟΚ η Συνθήκη Ένταξης της χώρας στην Κοινότητα.
Σήμερα η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ θεωρείται δικαίως ως ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς της νεότερης ιστορίας της. Η επιλογή του Καραμανλή εν πολλοίς δικαιώθηκε καθώς η Ελλάδα προσκόμισε σημαντικά πολιτικά (εδραίωση της δημοκρατίας, δυτικός προσανατολισμός, υιοθέτηση δυτικών δημοκρατικών προτύπων) και οικονομικά (χρηματοδοτική στήριξη, έργα στην περιφέρεια, βελτίωση υποδομών) οφέλη τα οποία μεταμόρφωσαν την φτωχή και βαλκανική Ελλάδα σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα.
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ
Καθ’ όλη την πορεία της ως ανεξάρτητου κράτους η Ελλάδα γνώρισε πολιτικούς όπως ο Καποδίστριας, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος οι οποίοι άφησαν το στίγμα τους στην εξωτερική πολιτική, αλλά και στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων. Ο Καραμανλής υπήρξε αναμφίβολα ένας εξ αυτών των πολιτικών. Μάλιστα, μπορεί μετά από 50 έτη να ειπωθεί και αυτό: Ότι σε σχέση με τους προαναφερθέντες υπήρξε και ο πολιτικός του οποίου οι μεταρρυθμίσεις και η εξωτερική πολιτική άφησαν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στο δεύτερο σκέλος του παραπάνω συλλογισμού: στην καθημερινότητα των Ελλήνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σωτήρης Ρίζας (2018), Κωνσταντίνος Καραμανλής, Η Ελλάδα από τον Εμφύλιο στη Μεταπολίτευση, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- Άγγελος Συρίγος, Εύανθης Χατζηβασιλείου (2024), Μεταπολίτευση 1974-1975, 50 ερωτήματα και απαντήσεις, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
- Άγγελος Μπρατάκος, Η Ιστορία της Νέας Δημοκρατίας, Εκδόσεις Λιβάνη – Νέα Σύνορα.
