Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατά τα άρθρα 282-284 ΕΔ

Της Βασιλικής Μπουτκάρη,

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει την έκδοση τραπεζογραμματίων μέσα στην Ένωση και είναι το όργανο της ΕΕ που έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει την έκδοση του ευρώ. Ομοιάζει με εταιρεία αφού έχει νομική προσωπικότητα, καταστατικό, ίδια όργανα και ίδιο κεφάλαιο.

Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προβλεπόταν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Το άρθρο 123 παρ. 1 ΣΕΚ προέβλεπε ότι η ΕΚΤ θα ιδρυόταν μόλις λαμβανόταν η απόφαση για την ημερομηνία έναρξης του τρίτου σταδίου της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της ΕΕ και διοριζόταν η εκτελεστική επιτροπή της ΕΚΤ. Η έναρξη του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ, σύμφωνα με το άρθρο 121 παρ. 4 ΣΕΚ, έγινε την 1^η Ιανουαρίου 1999, η εκτελεστική δε επιτροπή διορίστηκε με την 98/345/ΕΚ «απόφαση ληφθείσα δια κοινής συμφωνίας των κυβερνήσεων των κρατών μελών για την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, της 26^ης Μαΐου 1998, για τους διορισμούς του προέδρου, του αντιπροέδρου καθώς και των λοιπών μελών της εκτελεστικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας». Επομένως, η ΕΚΤ ιδρύθηκε την 1^η Ιουνίου 1998.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εδρεύει στην Φρανκφούρτη, αποτελεί θεσμικό όργανο της ΕΕ προς την οποία τα κράτη μέλη, δυνάμει διατάξεων των Συνθηκών, έχουν μεταβιβάσει εθνικές αρμοδιότητες στον τομέα της νομισματικής πολιτικής. Επίσης, αποτελεί και την εκδοτική τράπεζα της Ένωσης. Η ΕΚΤ έχει νομική προσωπικότητα και απολαύει της ευρύτερης νομικής ικανότητας που αναγνωρίζεται σε νομικά πρόσωπα από το δίκαιο του κράτους μέλους, μπορεί δε να αποκτά και να διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία και να είναι διάδικος σύμφωνα με το Α282 παρ. 3 ΣΛΕΕ.

Το κεφάλαιο της ΕΚΤ ανέρχεται στο ποσό των 5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το Συμβούλιο της Τράπεζας μπορεί να αποφασίσει για το πόσο θα αυξηθεί το κεφάλαιο, με την ειδική πλειοψηφία που προβλέπεται στο άρθρο 10.3 του Καταστατικού, εντός των ορίων και υπό τις προϋποθέσεις που ορίζει το Συμβούλιο με τη διαδικασία του άρθρου 41 του Καταστατικού. Το μεγαλύτερο ποσοστό εγγραφής στο κεφάλαιο της ΕΚΤ κατέχει η Κεντρική Τράπεζα της Ομοσπονδιακής Γερμανίας (Bundesbank) με 21,1364%, σε δεύτερη θέση με μικρότερο κεφάλαιο είναι αυτό της Γαλλικής Κεντρικής Τράπεζας με 14,8712%, και της Κεντρικής Τράπεζας του Ηνωμένου Βασιλείου με 14,3822%, ενώ μικρότερο όλων είναι της Κεντρικής Τράπεζας της Μάλτας με 0,0647% και η Τράπεζα της Ελλάδας κατέχει ποσοστό 1,8974%.

Τα όργανα της ΕΚΤ

Σύμφωνα με το άρθρο 129 παρ. 1 ΣΛΕΕ, τα όργανα λήψεως αποφάσεων της ΕΚΤ είναι το Διοικητικό Συμβούλιο και η Εκτελεστική Επιτροπή. Το Διοικητικό Συμβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 283 παρ. 1 ΣΛΕΕ απαρτίζεται από τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ και τους Διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών των κρατών με νόμισμα το ευρώ. Η Εκτελεστική Επιτροπή αποτελείται από έξι μέλη, τον Πρόεδρο της ΕΚΤ, τον Αντιπρόεδρο και τέσσερα μέλη, που διορίζονται, για θητεία οκτώ ετών μη ανανεώσιμη. Τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής δεν μπορεί να είναι πολίτες εκτός της Ένωσης, θα πρέπει δηλαδή να έχουν την υπηκοότητα ενός από τα κράτη μέλη. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ή ο αντιπρόεδρος προεδρεύει του ΔΣ και εκτελεστικής επιτροπής της ΕΚΤ, και εκπροσωπεί την Τράπεζα προς τα έξω. Σύμφωνα με το άρθρο 44 παρ. 1 του Καταστατικού, τρίτο και τελευταίο όργανο λήψεως αποφάσεων της ΕΚΤ είναι το Γενικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από τον πρόεδρο και αντιπρόεδρο αυτής όπως επίσης και τους Διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών.

Τα καθήκοντα του ΔΣ και της Εκτελεστικής Επιτροπής είναι σύμφωνα με το άρθρο 12 του Καταστατικού:

 Για το ΔΣ

• Καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές και λαμβάνει τις αναγκαίες αποφάσεις για την εκπλήρωση των καθηκόντων που έχουν ανατεθεί στο ΕΣΚΤ, σύμφωνα με τις Συνθήκες και το καταστατικό,
• Διαμορφώνει τη νομισματική πολιτική της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων, όπου χρειάζεται, αποφάσεων σχετικών με ενδιάμεσους νομισματικούς στόχους, βασικά επιτόκια και προσφορά διαθέσιμων στο ΕΣΚΤ, και χαράζει τις απαραίτητες κατευθυντήριες γραμμές για την εκτέλεση τους,
• Θεσπίζει τον εσωτερικό κανονισμό εσωτερικής οργάνωσης της ΕΚΤ και των οργάνων λήψεως αποφάσεων,
• Ασκεί συμβουλευτικές λειτουργίες, σύμφωνα με το άρθρο 4 του καταστατικού, και
• Λαμβάνει τις αποφάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 6 του καταστατικού σχετικά με τη διεθνή συνεργασία του ΕΣΚΤ.

Για την Εκτελεστική Επιτροπή

• Είναι υπεύθυνη για τα τρέχοντα θέματα της ΕΚΤ,
• Θέτει σε εφαρμογή τη νομισματική πολιτική, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές και τις αποφάσεις που θεσπίζονται από το ΔΣ, δίδοντας τις απαραίτητες οδηγίες στις εθνικές κεντρικές τράπεζες,
• Ασκεί τις εξουσίες που της έχει μεταβιβάσει το ΔΣ, και
• Έχει την ευθύνη για την προετοιμασία των συνεδριάσεων του ΔΣ.

Αρμοδιότητες της ΕΚΤ

A) Εκδοτικό προνόμιο: Σύμφωνα με το Α128 ΣΛΕΕ, η ΕΚΤ έχει το εκδοτικό προνόμιο, δηλαδή το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει την έκδοση τραπεζογραμμάτιων μέσα στην Ένωση.

Β) Έκδοση κανονισμών, αποφάσεων, συστάσεων και γνωμών: Σύμφωνα με το Α132 ΣΛΕΕ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, εκδίδει κανονισμούς, λαμβάνει αποφάσεις και διατυπώνει συστάσεις και γνώμες. Ειδικότερα, η ΕΚΤ εκδίδει κανονισμούς οι οποίοι είναι αναγκαίοι για την εκτέλεση των καθηκόντων της ίδιας. Οι κανονισμοί που εκδίδει η ΕΚΤ έχουν γενική ισχύ, είναι δεσμευτικοί ως προς όλα τα μέρη τους και ισχύουν άμεσα σε κάθε κράτος μέλος. Οι αποφάσεις της ΕΚΤ είναι επίσης δεσμευτικές ως προς όλα τα μέρη τους για τους αποδέκτες που ορίζουν, ενώ οι συστάσεις και οι γνώμες δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα.

Γ) Συμβουλευτικές αρμοδιότητες: Σύμφωνα με το άρθρο 127 παρ. 4 ΣΛΕΕ, τα αρμόδια ενωσιακά και εθνικά όργανα έχουν την υποχρέωση να ζητούν τη γνώμη της ΕΚΤ. Πιο συγκεκριμένα:

• Τη γνώμη της ΕΚΤ ζητούν τα ενωσιακά όργανα, για κάθε προτεινόμενη πράξη της Ένωσης που εμπίπτει στο πεδίο της αρμοδιότητας της,
• Τη γνώμη της ΕΚΤ ζητούν οι εθνικές αρχές, για κάθε σχέδιο νομοθετικής διάταξης που εμπίπτει στο πεδίο της αρμοδιότητάς της, εντός όμως των ορίων και υπό τους όρους που ορίζει το Συμβούλιο, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 129 παρ. 6 ΣΛΕΕ,
• Αλλά και εξ ιδίας πρωτοβουλίας, η ΕΚΤ μπορεί να υποβάλλει γνώμες στα κατάλληλα θεσμικά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης καθώς και στις εθνικές αρχές για θέματα της αρμοδιότητάς της.

Δ) Προληπτική εποπτεία χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

Η ΕΚΤ έχει την αρμοδιότητα να ασκεί την προληπτική εποπτεία επί των πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Το Συμβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 127 παρ. 6 ΣΛΕΕ, αποφασίζοντας ομοφώνως, μπορεί να αναθέσει στην ΕΚΤ ειδικά καθήκοντα σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν την προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων και των υπόλοιπων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Ε) Επιβολή προστίμων.

Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 132 παρ. 3 ΣΛΕΕ, η ΕΚΤ μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα ή περιοδικές χρηματικές ποινές στις επιχειρήσεις λόγω μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τους κανονισμούς ή τις αποφάσεις της.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ

Παναγιώτης Ι. Κανελλόπουλος, Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Συνθήκη της Λισσαβώνας, 5^η Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα.