Πρόωροι τοκετοί: Παράγοντες κινδύνου, Επιπλοκές και Προληπτικές μέθοδοι

Της Μαρίας Καρέτσου,

Οι πρόωροι τοκετοί αποτελούν ένα σημαντικό ιατρικό ζήτημα που επηρεάζει χιλιάδες γυναίκες κάθε χρόνο παγκοσμίως και αναφέρεται στους τοκετούς που λαμβάνουν χώρα πριν από την 37^η εβδομάδα της κύησης. Μπορεί να οφείλονται σε ποικίλους παράγοντες, όπως είναι οι γενετικοί, η υγεία της μητέρας αλλά και οι συνθήκες διαβίωσης. Ακόμα, αν και δεν αποτελεί κανόνα, μπορεί η μητέρα ή/και το μωρό να έρθουν αντιμέτωποι με σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία τους. Σε αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθούμε στις επιπτώσεις για το νεογνό, στα αίτια καθώς και στις μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης που μπορούν να εφαρμοστούν για τη μείωση του κινδύνου πρόωρου τοκετού.

Πώς ορίζουμε έναν τοκετό ως πρόωρο;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα νεογνά ανάλογα με την εβδομάδα της ηλικίας κύησης χαρακτηρίζονται ως:

• Εξαιρετικά πρόωρα όσα γεννήθηκαν πριν την 28^η εβδομάδα.
• Μεγάλης προωρότητας έως 32^η εβδομάδα.
• Μέτριας και οριακής προωρότητας για την 34^η και 37^η εβδομάδα αντίστοιχα.

Ο πρόωρος τοκετός είναι αυθόρμητος σε ποσοστό 70% και πραγματοποιείται με καισαρική ή πρόκληση τοκετού στο 30% των περιπτώσεων. Ο προγραμματισμένος πρόωρος τοκετός συνήθως είναι αποτέλεσμα μητρικών επιπλοκών (προ-εκλαμψία, αποκόλληση πλακούντα και προδρομικό πλακούντα) ή εμβρυϊκών ανωμαλιών (περιορισμός ενδομήτριας ανάπτυξης ή εμβρυϊκή δυσφορία). Υπάρχουν ωστόσο κι οι περιπτώσεις που η μητέρα αποφασίζει για καισαρική χωρίς να υπάρχει καμία από τις παραπάνω ενδείξεις, μη λαμβάνοντας υπόψιν της τις πιθανές επιπλοκές που συνοδεύονται με την προωρότητα.

Ποιοι παράγοντες ενοχοποιούνται;

Η κατάσταση της μητέρας καθώς και το ιστορικό της, θα επηρεάσουν σε μεγάλο ποσοστό το πώς θα εξελιχθεί η κύηση. Όσες βρίσκονται στην εφηβεία ή σε προχωρημένη ηλικία κι όσες έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο ανεξαρτήτως ηλικίας, εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Η ύπαρξη πρόωρου τοκετού σε προηγούμενη εγκυμοσύνη και από την άλλη η μηδενική γονιμότητα της μητέρας, είναι πιθανό να οδηγήσουν επίσης σε τοκετό πριν την 37^η εβδομάδα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η διατροφή της μητέρας, καθώς έλλειψη φιλικού οξέος και βιταμίνης D ενοχοποιούνται εξίσου. Διάφορες επιπλοκές όπως είναι η αποκόλληση πλακούντα, ο προδρομικός πλακούντας, το πολυϋδράμνιο, οι ανωμαλίες της μήτρας, το λειομύωμα και οι γενετικές ανωμαλίες του εμβρύου στις περισσότερες των περιπτώσεων οδηγούν σε πρόωρο τοκετό. Τέλος, το μικρό μήκος (<25mm) του τραχήλου της μήτρας, η παρουσία λοιμωδών καταστάσεων (HIV, βακτηριακή κολπίτιδα, λοίμωξη από Chlamydia trachomatis, χοριοαμνιονίτιδα, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, ηπατίτιδα C, ελονοσία και σύφιλη) καθώς και άλλες παθήσεις όπως προεκλαμψία, διαβήτη  (προ)κύησης, αυχενική ανεπάρκεια, περιοδοντική νόσο, μητρική αναιμία, παχυσαρκία, χαμηλό ανάστημα συμβάλουν στην πρόκληση πρόωρου τοκετού.

Εκτός των γενετικών παραγόντων και όσων σχετίζονται με την μητέρα, η δίδυμη κύηση και η κύηση από εξωσωματική, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μεγάλης προωρότητας. Επίσης, γνωστό σε όλους πλέον, το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη και η κατανάλωση αλκοόλ, ευθύνονται πολλές φορές για τον πρόωρο τοκετό. Ωστόσο, παρά τις μελέτες που έχουν διεξαχθεί, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που προκλήθηκε πρόωρος τοκετός χωρίς να υπάρχει καμία από τις παραπάνω ενδείξεις ή κάποια άλλη ανωμαλία.

Ποιους κινδύνους διατρέχει ένα πρόωρο νεογνό;

Οι κυριότερες επιπλοκές που αντιμετωπίζουν τα πρόωρα είναι αρχικά η θερμική αστάθεια και ο αυξημένος κίνδυνος αναπνευστικών παθήσεων. Το συνηθέστερο είναι το σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας, λόγω του ότι οι πνεύμονες τους δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Η αντιμετώπιση επιτυγχάνεται με χορήγηση οξυγόνου ή μηχανική υποστήριξη, ανάλογα το στάδιο της προωρότητας. Θα πρέπει, όμως, να διακόπτεται πριν τις 28 ημέρες, καθώς διαφορετικά προκαλείται στο νεογνό βρογχοπνευμονική δυσπλασία. Σχεδόν όλα τα πρόωρα δυσκολεύονται να σιτιστούν από το στόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις η ολική παρεντερική σίτιση είναι μονόδρομος και προτιμάται η χορήγηση μητρικού γάλατος. Ιδιαίτερα ευάλωτα είναι σε λοιμώξεις λόγω της ανοσοκαταστολής και των χαμηλών αντισωμάτων τους. Επίσης, χρήζει ιδιαίτερη προσοχή στις νευρολογικές διαταραχές που  εμφανίζουν, όπως περικοιλιακή λευκομαλακία, επιληπτικές κρίσεις, ενδοκοιλιακή ισχαιμία, αιμορραγία και εγκεφαλοπάθεια. Τα νεογνά εξαιρετικής και μεγάλης προωρότητας παρακολουθούνται τακτικά μέχρι την ηλικία των 2 ετών και ετήσιο επανέλεγχο έως τα 7 έτη για τον αποκλεισμό μόνιμης νευρολογικής βλάβης. Άλλες επιπλοκές που αντιμετωπίζουν τα πρόωρα περιλαμβάνουν άπνοια, αναιμία, αμφιβληστροειδοπάθεια και ακουστικές επιπλοκές.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί η πρόληψη της προωρότητας;

Από την αρχή κάθε κύησης συνίσταται η μητέρα να ακολουθεί μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή καθώς και να αποφεύγει το κάπνισμα και το αλκοόλ. Ακόμα, οι τακτικοί επανέλεγχοι βοηθούν στον έγκαιρο εντοπισμό και αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών. Για παράδειγμα, η μέτρηση του μήκους του τραχήλου της μήτρας με διακολπικό υπερηχογράφημα μπορεί να προβλέψει τις πιθανότητες πρόωρου τοκετού και σε περίπτωση που είναι υψηλές, η χορήγηση προγεσταγόνων τις μειώνει  στο μισό. Μία άλλη προληπτική μέθοδος είναι η περίδεση του τραχήλου, όπου αυτή κρίνεται αναγκαία. Εξίσου σημαντικό αποτελεί η μητέρα να αναπαύεται πλήρως και να μην καταπονεί τον οργανισμό της, ειδικά το τελευταίο τρίμηνο. Από την άλλη όμως, η γυμναστική άσκηση προσφέρει πολλαπλά οφέλη για την εγκυμονούσα και το παιδί, πάντα όμως υπό την παρακολούθηση και την καθοδήγηση ειδικών.

Επισκόπηση

Κλείνοντας το άρθρο, αξίζει να σημειωθεί πως περίπου 15 εκατομμύρια των γεννήσεων παγκοσμίως είναι πρόωρες κι αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι μη αναστρέψιμοι. Παρόλο που το ποσοστό πρόληψης πρόωρου τοκετού έχει αυξηθεί, παραμένουν ακόμα αναπάντητα ερωτήματα όσον αφορά τόσο τις μεθόδους πρόληψης όσο και τα αίτια της προωρότητας. Κρίνεται σημαντικό, λοιπόν, να συνεχιστούν οι έρευνες ώσπου να δοθούν απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα και να μετριαστεί σημαντικά ο αριθμός των πρόωρων νεογνών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Preterm birth prevention, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
• The global epidemiology of preterm birth, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
• Εγκυμοσύνη: Πρόωρα νεογνά & τα συνήθη προβλήματα τους, ΜΗΤΕΡΑ. Διαθέσιμο εδώ