Της Κατερίνας Μανάδη,
Είναι σχεδόν ρομαντικό –με την κλασσική έννοια του όρου– το γεγονός ότι ορισμένες ασθένειες συντροφεύουν την ανθρωπότητα από τα πρώτα της βήματα, αν εξαιρέσει κανείς, φυσικά, τις οδυνηρές συνέπειες αυτής της συνύπαρξης. Μία από αυτές τις πιστές συντρόφους είναι φυσικά η πνευμονία. Από την εποχή του Ιπποκράτη μέχρι και σήμερα, η ασθένεια αυτή βαραίνει την ανάσα και αφαιρεί αυθαίρετα τη ζωή των ατόμων στα άκρα του φάσματος της ζωής, στα παιδιά στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες στους ηλικιωμένους, των οποίων μάλιστα χαρακτηρίζεται και φίλος, καθώς τους προσφέρει έναν γρήγορο σχετικά θάνατο. Αξίζει, λοιπόν, να γίνει μια εκ βάθους -στα όρια που το πλαίσιο του άρθρου επιτρέπει- εξέταση ενός από τους παλαιότερους συντρόφους του ανθρώπου, ώστε να διαλυθεί σε έναν βαθμό το πέπλο μυστηρίου που την περιβάλλει.
Καταρχάς, τι είναι η πνευμονία; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η πνευμονία αποτελεί μια λοίμωξη των πνευμόνων, η οποία προκαλείται από βακτήρια, ιούς ή ακόμη και μύκητες. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρατηρείται και ιδιοπαθής μορφή της ασθένειας, η εμφάνιση της οποίας είναι, βέβαια, αρκετά περιορισμένη. Συνήθεις ύποπτοι αποτελούν τα βακτήρια Streptococcus pneumoniae (συχνότερη αιτία της ασθένειας στα παιδιά), Haemophilus influenzae τύπου Β, ενώ ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) προκαλεί την πλειονότητα των περιπτώσεων της ιογενούς μορφής της ασθένειας. Ανεξάρτητα από την αιτιολογία της ασθένειας σε επίπεδο μικροοργανισμών, ωστόσο, το αποτέλεσμα της παρουσίας τους είναι κοινό: η φλεγμονή των πνευμόνων και η παραγωγή του υγρού με το οποίο γεμίζουν οι κυψελίδες, οι μικροί σάκοι στο τέρμα του αναπνευστικού συστήματος στο πλαίσιο του οποίου έχουμε την ανταλλαγή των αερίων (διοξείδιο του άνθρακα και οξυγόνο) από τους πνεύμονες. Η παρουσία του υγρού, όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, παρεμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία των πνευμόνων, καθώς η αναπνοή καθίσταται αρκετά επίπονη, ενώ περιορίζεται σημαντικά η λήψη του οξυγόνου. Κατά συνέπεια δυσχεραίνεται η ομαλή λειτουργία του οργανισμού σε γενικευμένο επίπεδο.
Το ερώτημα που ευλόγως ακολουθεί είναι πώς ακριβώς εκφράζεται αυτή η δυσλειτουργία, ή πιο απλά, ποια είναι τα συμπτώματα της ασθένειας; Στις περιπτώσεις τόσο της βακτηριακής όσο και της ιογενούς προέλευσης της ασθένειας, οι ενδείξεις της παρουσίας της εμφανίζει πολλά κοινά, ωστόσο εντοπίζουμε ορισμένες διαφοροποιήσεις, με τη δεύτερη μορφή της να παρουσιάζει ένα ευρύτερο φάσμα παθολογικών εκδηλώσεων. Παραγωγικός βήχας, πυρετός, δύσπνοια, πόνος στο στήθος (οξύς ή διαπεραστικός) κατά τη βαθιά εισπνοή και αυξημένος αναπνευστικός ρυθμός αποτελούν το σύνολο των ενδείξεων που «προδίδουν» την ασθένεια. Στους ηλικιωμένους ασθενείς έντονη είναι η παρουσία της σύγχυσης.
Η έκθεση των συμπτωμάτων μιας ασθένειας δεν μπορεί παρά να ενισχύσει την επιθυμία για την αποφυγή της. Κλειδί στην πραγμάτωση αυτής της επιθυμίας αποτελεί η κατανόηση του τρόπου μετάδοσής της. Η μετάδοση της ασθένειας είναι άμεσα συνυφασμένη με τη φύση αυτής. Συγκεκριμένα, πρόκειται για αερομεταφερόμενη ασθένεια, μπορεί δηλαδή να μεταδοθεί με σταγονίδια με τον βήχα και το φτέρνισμα. Εντούτοις είναι δυνατή και η μετάδοσή της μέσω του αίματος, ιδιαίτερα αμέσως μετά τη γέννηση. Η πνευμονία, μάλιστα, ταξινομείται ανάλογα με τον χώρο στον οποίον συμβαίνει η μόλυνση σε πνευμονία της κοινότητας (λαμβάνει χώρα έξω από χώρους νοσηλείας) και νοσοκομειακή πνευμονία (εκδηλώνεται 48 ώρες μετά την εισαγωγή του ασθενούς σε νοσοκομείο). Σημαντική είναι και η περίπτωση εκδήλωσης της ασθένειας σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.
Σε περίπτωση, ωστόσο, που δεν σταθούμε τόσο τυχεροί ώστε να αποφύγουμε τη μόλυνση και την περίοδο νόσησης που ακολουθεί, για την επιβίωσή μας είναι απαραίτητη η διάγνωση της ασθένειας. Αυτή στηρίζεται σε έναν συνδυασμό αναγνώρισης των συμπτωμάτων και μικροβιακού ελέγχου, ενώ επισφραγίζεται από την ακτινογραφία θώρακος, στην οποία παρουσιάζονται -όχι βέβαια στα αρχικά στάδια της ασθένειας- διηθήσεις. Στα σωματικά συμπτώματα οφείλουμε να προσθέσουμε την αυξημένη αρτηριακή πίεση, την υψηλή καρδιακή συχνότητα και τον χαμηλό κορεσμό οξυγόνου, ενώ χαρακτηριστικός είναι ο σκληρός αναπνευστικός ήχος κατά την ακρόαση με το στηθοσκόπιο (βρογχική αναπνοή). Ο εργαστηριακός έλεγχος των υπαίτιων μικροβίων αξιοποιεί σύγχρονες μεθόδους ανίχνευσης, όπως η γνωστή σε όλους μας πλέον PCR και η ακτινοσκόπηση. Τα δείγματα λαμβάνονται τόσο από το ανώτερο όσο και από το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος, με το δεύτερο να παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία.
Η αντιμετώπιση της ασθένειας έγκειται σε μεγάλο βαθμό στα γενουσιουργά αίτιά της. Η βακτηριακή πνευμονία αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά, το είδος των οποίων καθορίζεται από τα χαρακτηριστικά του ασθενούς (ηλικία, φύλο κτλ.). Στην περίπτωση της ιογενούς πνευμονίας, η κατάσταση περιπλέκεται, καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο αντιιικής θεραπείας, ενώ η χρήση των κορτικοστεροειδών βρίσκεται ακόμη υπό εξέταση. Η νοσηλεία κρίνεται απαραίτητη μόνο σε εξαιρετικά σοβαρές περιπτώσεις και για εύθραυστους ασθενείς.
Παρά το αίσθημα της ασφάλειας που εξασφαλίζει η ύπαρξη της θεραπείας, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι το να αποφύγει κανείς την ασθένεια συνολικά είναι σαφώς προτιμότερο. Η πρόληψη, όσο και αν στο πρόσφατο παρελθόν έχε αμφισβητηθεί η αξία της, παραμένει πολύτιμο όπλο στη φαρέτρα της ιατρικής κοινότητας. Στην περίπτωση της πνευμονίας, ο εμβολιασμός κατά των HIB, pneumococcus που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς και κατά της ιλαράς και του κοκκύτη, έχουν αποδειχθεί σωτήριοι όσον αφορά στην προστασία των παιδιών. Άλλη οδός δράσης είναι ο περιορισμός των παραγόντων κινδύνου που αυξάνουν την ευαισθησία στην ασθένεια. Συγκεκριμένα, η μόλυνση του οικιακού αέρος από το μαγείρεμα και τη χρήση καυσίμων όπως ξύλο, η διαβίωση σε πυκνοκατοικημένα σπίτια και το κάπνισμα συμβάλλουν σφόδρα στην ευαισθητοποίηση του οργανισμού στην ασθένεια. Ο περιορισμός τους, συνεπώς, θα συνεισφέρει σημαντικά στην αποτροπή της ασθένειας.
Με τα θύματα της πνευμονίας να παραμένουν να είναι σε ντροπιαστικά για τη σύγχρονη κοινωνία επίπεδα, κατανοεί κανείς πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη περιορισμού της παρουσίας της παλιάς αυτής φίλης στην πορεία της ανθρωπότητας από εδώ και στο εξής. Έχουμε στα χέρια μας τα μέσα με τα οποία ο περιορισμός αυτός καθίσταται δυνατός. Στο χέρι μας είναι και η χρήση αυτών, έτσι ώστε στο μέλλον να ανασάνουμε πιο ανάλαφρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ;, Wayback Machine. Διαθέσιμο εδώ
-
Pneumonia, World Health Organization. Διαθέσιμο εδώ
-
Viral pneumonia, The Lancet. Διαθέσιμο εδώ
