Του Μάρκου Ζουζούνη,
Η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Donald Trump ίσως ήταν η πρώτη φορά που η προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης στράφηκε στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα, τόσο οι Βρυξέλλες, όσο και το σύνολο σχεδόν των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, τουλάχιστον με ενδιαφέρον, αν όχι με μεγάλη δόση ανησυχίας.
Τραυματισμένες από την εμπειρία της πρώτης τετραετίας του Trump στον Λευκό Οίκο, τώρα σπεύδουν να προετοιμαστούν κατάλληλα για μια ενδεχόμενη νίκη του τον προσεχή Νοέμβριο, κάτι που δεν είχαν πράξει το 2016. Πλήθος Ευρωπαίων πολιτικών και διπλωματών επισκέπτονται τους τελευταίους μήνες την Αμερική, ελπίζοντας να αποκτήσουν επαφές με το στενό επιτελείου του τέως Προέδρου, και να κατανοήσουν τον τρόπο που σκοπεύει να κινηθεί ο παροιμιωδώς απρόβλεπτος πολιτικός.
Μια πρώτη ένδειξη των προθέσεων Trump, ειδικά στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, δεν άρχισε να έλθει. Με εμφανές ακόμα το τραύμα από την απόπειρα εναντίον του, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, ανέβηκε στο βήμα του συνεδρίου του κόμματος, και ανακοίνωσε τον J.D. Vance ως υποψήφιο Αντιπρόεδρο, στο ψηφοδέλτιο του. Ο Vance, αν και σχετικά άγνωστος στο ευρύ κοινό, σίγουρα δεν είναι ξένος στους κύκλους των Ευρωπαίων αξιωματούχων. «Δεν με νοιάζει τι θα γίνει στην Ουκρανία, ούτως ή άλλως» είναι η φράση που αποδίδεται στον 39χρονο Γερουσιαστή, και η οποία αποδίδει την απομονωτική λογική του τραμπικού συνθήματος “America First”. Χαρακτηριστική είναι η σθεναρή εναντίωση του στην έγκριση του πρόσφατου πακέτου στήριξης προς την Ουκρανία, ύψους 60 δις. δολαρίων, από το αμερικανικό Κογκρέσο.
Βέβαια, η αντίθεσή του στη βοήθεια προς την Ουκρανία δεν είναι η μόνη περίπτωση όπου ο Vance έχει προκαλέσει αναστάτωση μεταξύ των ευρωπαϊκών συμμάχων. Σε μία ομιλία του φέτος στο Μόναχο, είχε βάλει στο στόχαστρο τη Γερμανία, κατηγορώντας την ότι δεν υποστηρίζει αρκετά την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, σε οικονομικό επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Sergey Lavrov, έσπευσε να καλωσορίσει την επιλογή του Vance ως υποψήφιου Αντιπροέδρου.
Φυσικά, τέτοιου είδους αιτιάσεις δεν έλειπαν ούτε κατά την πρώτη θητεία του Trump, ο κατηγορούσε συχνά τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ για την απροθυμία του να καλύψουν των κοινό στόχο του 2% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες. Μάλιστα, ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος, ήταν ακόμη πιο αφοπλιστικός, νωρίτερα φέτος, όταν φέρεται να απάντησε στο ερώτημα ενός Ευρωπαίου ηγέτη εάν η ΗΠΑ θα στήριζαν τη χώρα του σε περίπτωση ρωσικής εισβολής: «Δεν θα σας προστάτευα, στην πραγματικότητα θα τους ενθάρρυνα να κάνουν ό,τι διάολο θέλουν».
Οι ανησυχίες, βέβαια, των Ευρωπαίων, σχετικά με μια νέα θητεία του Trump, δεν περιορίζονται μόνο στο αμυντικό σκέλος. Οι οικονομική ατζέντα των Ρεπουμπλικανών εμφανίζεται ακόμα πιο σκληρά προστατευτική, από τις πολιτικές της πρώτης διακυβέρνησής του. Συγκεκριμένα, η βασική πρόταση για δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές στις ΗΠΑ, ξύπνησαν τις μνήμες των «εμπορικών πολέμων» στους οποίου είχαν αναλωθεί ΕΕ και ΗΠΑ την περίοδο 2017-2020. Οικονομολόγοι εκτιμούν ότι μια νέα δασμολογική αντιμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο ύψους 1% του ΑΕΠ για την Ευρωζώνη, ή 150 δις. € σε απόλυτους αριθμούς. Η Γερμανία, με την υψηλή εξάρτησή της στη βιομηχανική παραγωγή και τις εξαγωγές, αναμένεται να πληγεί δυσανάλογα, σε ένα τέτοιο σενάριο. Μάλιστα αυτές οι, μάλλον απαισιόδοξες, εκτιμήσεις επικεντρώνονται μόνο στο εμπορικό κομμάτι, χωρίς να συνυπολογίζουν καν το δημοσιονομικό κόστος για αμυντικές δαπάνες και στήριξη προς την Ουκρανία σε περίπτωση που ο Trump αποσύρει την αμερικανική στρατιωτική κάλυψη στη Γηραιά Ήπειρο.
Οι οικονομικές πιέσεις που αναμένονται, γίνονται ακόμα εμφανέστερες, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο λόγος που οι θιασώτες του τραμπικού δόγματος επιθυμούν να αποεπενδύσουν στις σχέσεις τους με την Ευρώπη, είναι γιατί η κύρια ανησυχία τους εστιάζεται στην Κίνα και τον Ειρηνικό. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα που φέρνουν είναι ότι οι δαπάνες για τη στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία θα ήταν πολύ πιο χρήσιμες αν κατευθύνονταν αντ’ αυτού στην Ταϊβάν. Μπροστά στον σχεδιαζόμενο εμπορικό πόλεμο Αμερικής-Κίνας, το μόνο βέβαιο είναι ότι η Ε.Ε. θα κληθεί να λάβει θέση, και ως εκ τούτου αναμένεται να δεχτεί ισχυρές οικονομικές πιέσεις εκατέρωθεν.
Όλα τα παραπάνω, έχουν θορυβήσει, αλλά ταυτόχρονα έχουν κινητοποιήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ήδη έχουν ληφθεί αποφάσεις, ιδίως στα πλαίσια της πρόσφατης, επετειακής Συνόδου του ΝΑΤΟ, για ενισχυμένη στήριξη και παροχή οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία, υπό τον φόβο ότι η βοήθεια αυτή από την Ουάσιγκτον θα μπορούσε να περιοριστεί δραστικά, πολύ σύντομα. Ακόμα και οι παραδοσιακά πασιφιστές Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες, έχουν αποδεχτεί την ανάγκη για αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες και για ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής.
Μια πιθανή επιστροφή του Donald Trump, εξάλλου ενισχύει το αφήγημα δύο, εκ διαμέτρου αντίθετων, συμμαχιών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τη μία, το στρατόπεδο του Emmanuel Macron, το οποίο σπεύδει να προειδοποιήσει ότι μια αμερικανική κυβέρνηση υπό τον Trump θα ήταν ένας ασταθής και αναξιόπιστος σύμμαχος για την Ευρώπη. Με αυτό τον τρόπο, οι σύμμαχοι του Γάλλου Προέδρου επιχειρούν να προωθήσουν το όραμά του για τη «στρατηγική αυτονομία» της ηπείρου.
Φυσικά, στην πράξη, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μια γιγαντιαία επένδυση ευρωπαϊκών πόρων, αλλά και πολιτικού κεφαλαίου, στην ανάπτυξη τόσο των ενόπλων δυνάμεων των κρατών-μελών, όσο και της γηγενούς αμυντικής βιομηχανίας, τα οποία και τα δύο έχουν ατροφήσει από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Το εάν η Ευρώπη μπορεί να αντικαταστήσει με ίδιες δυνάμεις την αμερικανική παρουσία στην ήπειρο, και μάλιστα αρκετά γρήγορα, ώστε να μη δημιουργηθεί στρατηγικό κενό, είναι μάλλον αμφίβολο. Εξίσου άγνωστό είναι ποια χώρα θα μπορούσε να ηγηθεί μιας τέτοιας προσπάθειας, δεδομένου ότι ο Πρόεδρος Macron είναι μάλλον απασχολημένος με το εσωτερικό πολιτικό του μέτωπο, και η όποια προσπάθεια της Γερμανίας να ηγηθεί πολιτικά, θα προκαλούσε τουλάχιστον δυσπιστία στους γείτονές της.
Από την άλλη μεριά, σίγουρα υπάρχουν και αυτοί οι οποίοι προσδοκούν μια πολιτική ανάσταση του Trump με ενθουσιασμό. Κανείς άλλος τόσο, όσο ο Ούγγρος Πρωθυπουργός Viktor Orbán, ο οποίος ενθαρρυμένος από τις πρόσφατες «ειρηνευτικές του αποστολές» στη Μόσχα, διακηρύττει ότι ο Πρόεδρος Trump έχει ήδη έτοιμο ειρηνευτικό σχέδιο για τον Ρώσο-ουκρανικό πόλεμο. Μάλιστα, ο ίδιος προχωρά περαιτέρω λέγοντας ότι η Ευρώπη, εν όψει της επιστροφής Trump, θα πρέπει να προσεγγίσει την Κίνα ως διαμεσολαβητή με τη Ρωσία. Φυσικά, ο Orban δεν είναι πλέον μόνος μεταξύ των ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων που θα έβλεπαν με συμπάθεια μια ακροδεξιά στροφή στην Ουάσιγκτον υπό τον Trump.
Σίγουρα πολλά μπορούν να συμβούν μέχρι τον Νοέμβριο. Πιθανώς ο αντικαταστάτης του Joe Biden, μετά την απόσυρση του τελευταίου από την κούρσα, να ανατρέψει τις τωρινές προβλέψεις. Αλλά όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα προσωπικά για τον Trump, το προστατευτικό, απομονωτικό δόγμα του τραμπισμού στην αμερικανική εξωτερική πολιτική ήρθε για να μείνει. Και η Ευρώπη, αν θέλει να παρέχει έστω και ψήγματα ασφάλειας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να κάνει κάτι το οποίο δεν έχει καταφέρει από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Να σταθεί στα δικά της πόδια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Trump’s choice of running mate raises fears in Ukraine and EU, BBC, διαθέσιμο εδώ
- China, trade, and security: What a Trump-Vance administration would mean for Europe, European Council on Foreign Relation, διαθέσιμο εδώ
- Donald Trump just did Europe a favor, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Why Trump’s re-election could hit Europe’s economy by at least €150 billion, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Trump is coming, Orbán warns Brussels, touting a new Ukraine strategy for EU, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- How Germany is preparing for a Trump presidency, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
