Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Δεν έχει περάσει ένας μήνας από την αρχή ισχύος της αποκαλούμενης εξαήμερης εργασίας. Οι περισσότεροι αντιληφθήκαμε τη νέα αυτή πραγματικότητα μέσα από καταγγελτικά βίντεο στα μέσα μαζικής δικτύωσης, αλλά και αντίστοιχης διάθεσης δημοσιεύματα στον ξένο τύπο, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τους The Guardian, New York Times, Handelsbat, BBC, CNBC και Washington Post. Φωνές αποδοκιμασίας του νέου αυτού νομοθετήματος ήρθαν και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά κυρίως από τα εργατικά συνδικάτα. Πέραν, όμως, τις γενικής κατακραυγής και των κατηγοριών περί νέου «μεσαιωνισμού» για τα εργασιακά δεδομένα, τι ισχύει επί πράξει;
Αρχικά, ας αναλύσουμε το μέτρο καθαυτό, δίχως αξιολογικές κρίσεις: Προβλέπεται πως μόνο οι επιχειρήσεις που δουλεύουν εικοσιτετράωρα με κυλιόμενες βάρδιες, για 5 ή 6 μέρες, όπως παραδείγματος χάρη τα εργοστάσια, δικαιούνται να ζητήσουν από τους εργαζομένους τους άλλο ένα 8ωρο, την 6η μέρα, αφού πρώτα δηλωθεί η πρόθεση αυτή στο Π.Σ. ΕΡΓΝΗ 2 και διαπιστωθεί ότι πράγματι η επιχείρηση πληροί τα κριτήρια για την εφαρμογή της δυνατότητας αυτής. Βέβαια, στη διάταξη δικαιούχοι εμφανίζονται και επιχειρήσεις οι οποίες δεν λειτουργούν σε εικοσιτετράωρη βάση, αλλά εξαιτίας «απρόβλεπτου και εξαιρετικού φόρτου εργασίας», αναγκάζονται. Και στις δύο περιπτώσεις οι εργαζόμενοι που καλούνται να εργαστούν και έκτη μέρα θα πληρώνονται επιπλέον με ένα 40% του μισθού τους ή 115% αυτού, εάν πρόκειται για αργία.
Πάντως, σε σχέση με τη δεύτερη κατηγορία δικαιούχων γίνονται οι περισσότερες καταγγελίες, μιας και έχουν ήδη σημειωθεί προσπάθειες από φούρνους, ζαχαροπλαστεία και υπεραγορές να δηλωθούν στο σύστημα με άλλο ΚΑΔ, ώστε να γίνει αποδεκτό το αίτημά τους. Να σημειωθεί πως ΔΕΚΟ, τράπεζες και ευρύτερα δημόσιος τομέας δεν άπτονται στη νέα ρύθμιση. Το Υπουργείο Εργασίας έχει κάνει λόγο για δυνητική παραμετροποίηση του συστήματος, ώστε οι προαναφερόμενες προσπάθειες να καταλήγουν στο κενό. Πάντως, από τη ΓΣΕΕ γίνεται λόγος για διδασκαλίες νομικών και οικονομολόγων σε επιχειρήσεις για αλλαγή καταστατικών και συμπερίληψη νέων λειτουργιών, καθώς ακόμα και αλλαγή ΚΑΔ, ώστε να ενταχθούν στους δικαιούχους. Έως τώρα, και προς απάντηση στους κατακρίνοντες, έχουν γίνει αιτήσεις από 690 επιχειρήσεις και ειδικότερα 1.671 παραρτήματα (0,44% επί του συνόλου), εκ των οποίων 291 (0,076% επί του συνόλου) πληρούσαν τις προϋποθέσεις και έγιναν δεκτές.
Το μέτρο αυτό δεν αλλάζει τον κανόνα της πενθήμερης εργασίας διαβεβαιώνουν τόσο ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του στο CNN και η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, σε συνέντευξή της σε εγχώρια ΜΜΕ. Στόχος της Κυβέρνησης είναι να καταστείλει την αδήλωτη εργασία, για την οποία το 2023 διαπιστώθηκαν 1.218 παραβιάσεις από ελέγχους της επιθεώρησης εργασίας, και η ενίσχυση της παραγωγικότητας. Η νομιμοποίηση της μέχρι πρότινος παράνομης εξαήμερης απασχόλησης γίνεται χάριν βοηθείας στις επιχειρήσεις του προφίλ που αναφέραμε παραπάνω, οι οποίες δεν βρίσκουν το απαραίτητο εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να καλύψουν τις βάρδιες (πράγμα που δύσκολα γίνεται πιστευτό, λαμβανομένου υπόψη το ποσοστό εξειδίκευσης στην Ελλάδα). Ασφαλώς, δεν είναι η πρώτη φορά που ο κυβερνητικός σχεδιασμός επιλέγει μέτρα προς υποστήριξη μιας μονιμότητας εργασίας (παραβολή με νυκτερινά χειρουργεία), αντί μέτρων τύπου flex security, αρκετά διαδεδομένα στις σκανδιναβικές χώρες, βάσει των οποίων οι εργαζόμενοι δουλεύουν λιγότερο, με την κάθε επιχείρηση να απασχολεί περισσότερους. Τέλος, γνωστό είναι ότι οι λιγότερες ώρες εργασίας οδηγούν σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα από τον εργαζόμενο, όπως επαληθεύεται από πιλοτικά προγράμματα εταιρειών σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.
Η Ελλάδα είναι η χώρα που έχει τον πιο σκληρά εργαζόμενο λαό, με τα νούμερα να το αποδεικνύουν: 1.886 ώρες απασχόλησης το 2022 κατά μέσο όρο, αντιδιαστελλόμενες με 1.811 ώρες στις ΗΠΑ (λαμβανομένου υπόψη του άκρως νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού υποδείγματος της οικονομίας τους) και 1.571 ώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απάντηση του κύριου Πρωθυπουργού σε αυτό, μέσα από τη συνέντευξή του, ήταν ότι στην Ελλάδα ακόμη υφίσταται και το μοντέλο της τετραήμερης εργασίας, αρκεί να συμπληρώνονται οι 40 ώρες εργασίας εβδομαδιαίως (και συνεπώς καμία αλλαγή!).
Σκόπιμο εδώ κρίνεται να σημειωθεί και το νόμιμο ωράριο εργασίας (το καθοριζόμενο από τις νομικές διατάξεις), το οποίο είναι 45 ώρες εβδομαδιαίως, όσον αφορά την πενθήμερη εργασία, και 48 ώρες στο μοντέλο της εξαήμερης εργασίας (χωρίς βέβαια να επιτρέπονται εννιάωρα και υπερωρίες την έκτη ημέρα), σύμφωνα με τους νόμους 4808/2021, άρθρο 58 και 2874/2000, άρθρο 4. Το συμβατικό ωράριο εργασίας, καθοριζόμενο από τις συλλογικές και ατομικές συμβάσεις εργασίας, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα όρια αυτά.
Με βάση τον γνωστό εργατολόγο Γιάννη Καρούζο, οι εργαζόμενοι στους οποίους ζητάτε έκτη μέρα δεν μπορούν να αρνηθούν, εκτός εάν συντρέχει λόγος ασθένειας ή σοβαρού προβλήματος υγείας, καθώς μόνο επί αυτής της βάσης δεν θίγεται η καλή πίστη που διέπει τις συμβάσεις. Κατά υπέρβαση αυτού του ορίου, μπορούν να γίνουν νομικές κινήσεις με βάση την τριτενέργεια των δικαιωμάτων.
Μέτρα σαν κι αυτό, που ανήκουν, όπως αναγνωρίζει ο ξένος Τύπος στα μέτρα λιτότητας μνημονιακού τύπου, οδήγησαν την Ελλάδα την περίοδο 2009-2018 σε προσαρμογή € 31,9 δις, εξαιτίας περικοπής δημοσίων δαπανών ύψους € 36,4 δις, με αποτέλεσμα 4,3% του ΑΕΠ πλεόνασμα το έτος 2018. Οι τιμές του ΑΕΠ: + 8,4% το 21’, +5,6% το 22’, +2,0% το 23’ δείχνουν την πτώση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, με το Consensus να προβλέπει ανάπτυξη μόλις +1,5% για το 2024. Η πτώση αυτή οδηγεί στο γιατί είναι σημαντική η ανταγωνιστικότητα της χώρας μας και η «ευθυγράμμιση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες», που επικαλείται ο Πρωθυπουργός. Ανταγωνιστικότητα βέβαια συνεπάγεται, κατά την Ευρωπαϊκή Ένωση, μείωση των φραγμών επί της αγοράς και διευκόλυνση των ξένων επενδύσεων.
Να πούμε, επίσης, ότι παρά την αύξηση των ονομαστικών μισθών (κατώτατος € 780), ο πραγματικός μισθός στην Ελλάδα έπεσε κατά 0,2%, βάσει έρευνας της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, με κυριότερη αιτία των πληθωρισμό και ασφαλώς την αισχροκέρδεια δια αυτού, από τα καρτέλ, για την οποία έρευνα των think tanks IPPR και Common Wealth αποκαλύπτει € 4 τρις υπερκέρδος (διεθνώς). Στόχος της Κυβέρνησης είναι η αύξηση μισθών μέχρι το τέλος της τετραετίας στο € 950 κατώτατος και € 1.500 μέσος, με τις ήδη υπάρχουσες ανάγκες ενός νοικοκυριού μηνιαίως να ανέρχονται στα € 1.600 και έτσι το 17,45% του πληθυσμού να απειλείται από φτώχια. Επιπλέον, μια τέτοια αύξηση θα απειλούσε και την ανταγωνιστικότητα της χώρας, όπως λέει η Τράπεζα της Ελλάδος, δια στόματος του κ. Στουρνάρα.
Συνεπώς, το μέτρο αυτό αποτελεί επί της παρούσης μονόδρομο για ένα επιπλέον εισόδημα στα νοικοκυριά, υπό τη δεδομένη διαμόρφωση της αγοράς εργασίας και του μισθολογικού. Βέβαια, και ιδίως εξαιτίας του φαινομένου της τροχιάς εξάρτησης, αλλά και τις νεοδιαμορφωθείσας κουλτούρας των μνημονίων και της υψηλής λιτότητας, η αλλαγή συθέμελα του συστήματος σε τύπο flex security είναι πολύ δυσκολότερη από τέτοια διορθωτικά μέτρα. Δεν παύει, ωστόσο, ένα κεκτημένο υψίστης σημασίας, εκείνο της πενθήμερης εργασίας, με πλέον αμφισβήτηση επί της πραγματικότητας και άρα έρεισμα να αμφισβητείται και δυνητικά να απειλείται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εξαήμερη εργασία: Αλήθειες, ψέματα και παρατυπίες, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Greece starts six-day working week for some industries, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
- Όλες οι προβλέψεις για την ανάπτυξη στην Ελλάδα το 2024, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Ελληνική Οικονομία (σ.6), ΕΛΣΤΑΤ
- Η Ελληνική Οικονομία: Ανάπτυξη και οικονομική πολιτική μετά την έξοδο από τα Μνημόνια INSENTE intelligence, διαθέσιμο εδώ
- Μειωμένοι οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα το 2023: Έρευνα της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Guardian: Ποια διεθνή μονοπώλια ευθύνονται για τον «πληθωρισμό της απληστίας» – Υπερκέρδη 4 τρισ. δολαρίων, business.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ανταγωνιστικότητα, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Χρονικά όρια εργασίας, Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζομένων και Ανέργων ΓΣΕΕ
- Χρονικά όρια εργασίας, ypergasias.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μέσος μισθός: Μακρύς ο δρόμος για τα 1.500 ευρώ, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πρωταθλήτρια και το 2023 στην απασχόληση η «μαύρη» εργασία, workenter.gr, διαθέσιμο εδώ
